Nguồn gốc của chính thể cộng hòa Tổng thống

Hình thức chính thể cộng hoà tổng thống được sinh ra muộn hơn so với hình thức chính thể đại nghị và hình mẫu của nó là Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Nước Mỹ được hình thành bằng Hiến pháp năm 1787, bản Hiến pháp thành văn đầu tiên của thế giới, do nhu cầu của cuộc phòng thủ chung của 13 tiểu bang vừa giành độc lập muốn cùng đứng ra bảo vệ sự độc lập đã có của mình, vì cấu trúc bang liên lỏng lẻo lúc bấy giờ được hình thành từ “Những điều khoản...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguồn gốc của chính thể cộng hòa Tổng thống Nguồn gốc của chính thể cộng hòa Tổng thốngHình thức chính thể cộng hoà tổng thống được sinh ra muộn hơn so với hìnhthức chính thể đại nghị và hình mẫu của nó là Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. NướcMỹ được hình thành bằng Hiến pháp năm 1787, bản Hiến pháp thành văn đầutiên của thế giới, do nhu cầu của cuộc phòng thủ chung của 13 tiểu bang vừagiành độc lập muốn cùng đứng ra bảo vệ sự độc lập đã có của mình, vì cấu trúcbang liên lỏng lẻo lúc bấy giờ được hình thành từ “Những điều khoản liênbang và liên minh vĩnh cửu” năm 1776 đã bộc lộ nhiều điểm yếu.Từ nguyên nhân lịch sửChính phủ quốc gia lúc bấy giờ không có quyền đưa ra các biểu thuế khi cần thiếtđể điều chỉnh nền thương mại. Họ không có quân đội chung, 9 bang có quân độiriêng và một số bang khác lại có hải quân riêng, tồn tại rất nhiều loại tiền, cả tiềnxu lẫn tiền giấy, của cả liên bang và tiểu bang.Sự kết thúc chiến tranh đã để lại hậu quả nghiêm trọng đối với các nhà buôn,những người đã cung cấp vũ khí và hàng hoá cho quân đội ở cả hai phe, họ đã mấtđi những lợi thế có được từ việc tham gia vào hệ thống mậu dịch Anh quốc. Cáctiểu bang giành ưu tiên hàng hoá Mỹ trong các chính sách thuế quan của mình,nhưng các biểu thuế quan này lại mâu thuẫn với nhau.Một chính quyền trung ương yếu kém, không có quyền lực để hỗ trợ chính sáchbằng sức mạnh quân sự, thì cũng không thể nào tránh được bị bó buộc trongngoại giao. Người Anh từ chối rút quân đội ra khỏi các căn cứ và thương cảngthuộc vùng Tây Bắc (Nortwest Teritory) của quốc gia mới như đã thoả thuận trongHiệp ước hoà bình năm 1783. Hậu quả là một sự hỗn độn thực sự. Trong bối cảnhđó nảy sinh nhu cầu phải có một chính phủ trung ương mạnh hơn để thực thi mộtchính sách thống nhất.Nhưng, vì e ngại trước trước một nhà nước tập trung chuyên chế như của các nhànước Châu Âu mà họ đã phải rời bỏ để ra đi, nên họ rất thận trọng với mọi sự tậptrung quyền lực. Ý thức về thảm hoạ tiềm tàng và sự cần thiết có một sự thay đổimạnh dạn đã bao trùm bầu không khí Hội nghị lập hiến (được bắt đầu vào ngày25/5/1787). Tất cả các đại biểu đều tin rằng, phải có một chính quyền trung ươnghữu hiệu với những quyền lực khả thi để thay thế cho một Quốc hội yếu kém đ ượchình thành theo Điều lệ Liên bang và Liên minh vĩnh cửu được thông qua năm1777*.Tư tưởng chủ đạo của những nhà lập Hiến pháp Hoa Kỳ là rất cần đến một nhànước đủ mạnh để bảo vệ sự độc lập, phát triển kinh tế, duy tr ì an ninh quốc gia,nhưng cũng rất sợ sự tập trung quyền lực có thể trở thành sự chuyên chế của nhànước. Với họ, Chính phủ hành pháp chỉ cần một cá nhân, với Quốc hội lập pháp,mặc dù là tập thể đông người bao gồm những đại diện do nhân dân bầu ra, nhưngrất có thể trở thành độc tài. Mà hậu quả độc tài của tập thể đông người cũng có táchại không khác gì chế độ độc tài chuyên chế cá nhân của các vị vua chúa phongkiến Châu Âu, nơi mà họ vừa thoát khỏi.Đến ý nguyện của các nhà lập quốcBên cạnh những nhu cầu khách quan, việc hình thành một cách thức tổ chức quyềnlực nhà nước cũng bị ảnh hưởng bởi ý muốn chủ quan của những người sáng lậpra nước Mỹ, do nhu cầu của việc rút kinh nghiệm từ những bài học của lịch sửnhân loại. Các nhà lập quốc của Mỹ cho rằng, Quốc hội mặc dù là một tập thểđông người nhưng cũng không là gì cả, cũng có khi làm sai và nhất là có thể trởthành độc tài. Do đó, cần phải nghĩ ra các biện pháp nhằm kìm chế Quốc hội.“Người liên bang”, tác phẩm chính trị kinh điển của nước Mỹ, lần đầu tiên đã nóitới lý tưởng của cơ chế kiểm soát lẫn nhau và coi đó là phương thức hữu hiệu đểhạn chế quyền lực của chính quyền và ngăn chặn sự lạm quyền. Những ngôn từnày được dùng chủ yếu nhằm đề cập tới một hệ thống lập pháp lưỡng viện được cảHamilton và Madison coi là nhánh mạnh nhất của chính quyền.Như nhận thức ban đầu, Hạ viện đầy quyền lực được bầu cử phổ thông sẽ chịu sựkiểm soát của Thượng viện bảo thủ hơn do các cơ quan lập pháp các tiểu bang bầuchọn. (Lần sửa đổi thứ 17 vào năm 1913 đã thay đổi quy định này nhằm cho phépbầu cử phổ thông đối với các thượng nghị sỹ). Tuy nhiên, có lúc Madison cũng đãlập luận tổng quát hơn: “các cơ quan tự kiểm soát lẫn nhau”, và Hamilton đã bìnhluận thêm rằng: “một Quốc hội dân chủ sẽ bị kiểm soát bởi một Th ượng viện dânchủ và cả hai viện sẽ chịu sự kiểm soát của một Chánh án”**.Trong bài luận của mình (số 78), A. Hamilton bảo vệ quyền của Toà án tối caotrong việc phán quyết về tính tuân thủ Hiến pháp của các luật do các c ơ quan lậppháp quốc gia hoặc tiểu bang thông qua. Ông cho rằng, quyền “ph ê duyệt” có ýnghĩa quan trọng lịch sử này là một sự kiểm soát thích hợp đối với cơ quan lậppháp, nơi rất có thể xảy ra “hơi hướng độc hại của bè cánh có thể đầu độc nguồngốc của công lý”.A. Hamilton công khai phản bác hệ thống của nước Anh trong việc cho phép Quốchội phủ quyết bằng đa số phiếu đối với quyết định của To à án mà Quốc hội thấytrái ý. Đúng hơn, “các toà án ...