Nguyễn Huệ lịch sử ... 3

Tôi đoán rằng Nguyễn Khắc Phê đọc SCML trong tâm trạng của một người đọc sách danh nhân lịch sử, loại sách viết ra nhằm tuyên truyền giáo dục lòng yêu nước. Nhưng SCML là tiểu thuyết. Và Nguyễn Huệ được sử dụng để tạo ra một nhân vật hoàn toàn thuộc về lãnh vực hư cấu mà ta chỉ có thể phê phán nó như là sản phẩm của hư cấụ Nguyễn Khắc Phê cố tìm ra một
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nguyễn Huệ lịch sử ... 3 Nguyễn Huệ lịch sử ... 3Tôi đoán rằng Nguyễn Khắc Phê đọc SCML trong tâm trạng của một người đọcsách danh nhân lịch sử, loại sách viết ra nhằm tuyên truyền giáo dục lòng yêunước. Nhưng SCML là tiểu thuyết. Và Nguyễn Huệ được sử dụng để tạo ra mộtnhân vật hoàn toàn thuộc về lãnh vực hư cấu mà ta chỉ có thể phê phán nó như làsản phẩm của hư cấụ Nguyễn Khắc Phê cố tìm ra một Nguyễn Huệ của riêng ôngtrong SCML, một Nguyễn Huệ đã được đúc khuôn từ một ý niệm tiền chế. Vớimột tinh thần như thế thì thật không cách gì ông có thể đọc Gió lửa chứ nói gìđến Phẩm Tiết hay Mùa mưa gai sắc.Khác với cái nhìn hạn chế đó, Phan Cự Đệ, trong bài viết nói trên, cho rằng SCMLnghiêng về tiểu thuyết hơn là lịch sử. Ông không quan niệm lịch sử chỉ là nhữngcâu chuyện của các ông hoàng bà chúa, của các tướng lĩnh, là sử biên niên của cáctrận đánh. Tiểu thuyết lịch sử tr ước hết phải là tiểu thuyết, là thế sự, là chất vănxuôi (caractère prosaique), là cuộc sống muôn màu muôn vẻ của con người vàthiên nhiên 8. Theo ông, Nguyễn Mộng Giác có cái nhìn dân chủ hóa (Phan CựĐệ nhấn mạnh) đối với các vĩ nhân lịch sử như Nguyễn Huê.. Nguyễn Huệ cũngcó những tình cảm vui buồn, nói năng hành xử theo tâm lý bình thường nhưchúng ta. Riêng về ý kiến này, tôi xin được ngạc nhiên: Ô hay, vậy Nguyễn Huệchẳng phải là con người hay sao, hơn thế nữa lại là một người áo vải, chân đất!Nếu ông không vui buồn nh ư chúng ta thì chẳng lẽ ông là gỗ đá? Nếu ông khôngnói năng như chúng ta thì ông nói năng kiểu gì nàỏ Tôi cho rằng trong thực tế, cólẽ ông nói năng còn bình dân hơn chúng ta nữa kìa, vì ông là một người xuấtthân từ nông thôn và học hành đâu có bằng chúng ta ngày nay 9. Vả lại, ngôn ngữvà cung cách của Nguyễn Huệ trong SCML, theo tôi, rất sang, rất trí thức, kháchẳn cái chất nông dân mà người ta thường vẫn quy cho ông. Phải chăng, cũng nhưNguyễn Khắc Phê, Phan Cự Đệ mang một thiên kiến về Nguyễn Huệ, một tiềnđề về Nguyễn Huệ y nh ư thể Nguyễn Huệ sinh ra đã là một ông thần, một đấnglãnh tu..SCML rõ ràng không phải viết về Nguyễn Huệ như một vĩ nhân - điều mà các sửgia và bộ máy thông tin tuyên truyền đã làm quá nhiều và có quá hiệu quả, ngượclại – cũng như các tác phẩm trên - muốn thăm dò những phía khác của người anhhùng xét như một con người (không cần phải kèm theo những thuộc tính - có khiđã trở thành - sáo rỗng như oanh liệt, hiển hách, thiên tài, lỗi lạc...). SCML tái hiệngiai đoạn nhiễu nhương thời Nguyễn Huệ qua 2 tuyến nhân vật: gia đình thầy giáoHiến và gia đình Nguyễn Nhạc. Tất cả các nhân vật ấy đan chéo số phận vào nhau,tạo nên những biến cố, từ cá nhân, gia đình cho đến đất nước. Hiện diện từ đầuđến cuối là An, cô con gái của ông giáo Hiến, là nhân vật chính của tác phẩm,tượng trưng cho thân phận con người giữa thời tao loạn. Nguyễn Huệ, người tìnhhờ của An, trung tâm của mọi biến cố, góp phần làm đậm nét thêm thân phận đóqua trò chơi quyền lực.Nhân vật Nguyễn Huệ xuất hiện, ở chương 5, phần cuốị Những chi tiết về NguyễnHuệ không nhiều so với một vài nhân vật khác như ta mong đợi, tuy thế là nhữngchi tiết nổi bật, giúp ta hiểu tại sao Nguyễn Huệ lại có thể thực hiện đ ược nhữngkỳ tích có một không hai trong lịch sử. Tôi thích dùng lại một từ của Đỗ MinhTuấn 10: giải mã. SCML giúp giải mã một số biến cố và hành vi mà NguyễnHuệ thực hiện. Bằng những chi tiết, thoạt trông chẳng có gì đặc biệt (cử chỉ, tháiđộ, lời phát ngôn trong sinh hoạt th ường ngày), SCML cho ta thấy một NguyễnHuệ độc đáo trong cá tính và thông minh sắc sảo trên chiến trường và trong chínhtrường.Dẫu vậy, ở đây, khác hẳn với khái niệm về một anh hùng nông dân, Nguyễn Huệxuất hiện trong nhân dáng và nhân cách của một nhà trí thức bình dân, sống mộtđời sống tương đối đầy đủ, vì có một người anh có tiền, lại cũng có quyền.Nguyễn Huệ không hề có những nỗi cay đắng, phẫn uất của một nông dân bị ápbức. Cuộc khởi nghĩa cũng không có vẻ gì là khởi nghĩa nông dân. Trở lại với ýkiến của Nguyễn Khắc Phê cho rằng SCML đã viết về giai đoạn khởi nghiệp củaanh em Tây Sơn quá dài, trong lúc những chiến công của Nguyễn Huệ lại viết quángắn. Theo tôi, với tính cách giải mã, SCML tập trung vào giai đoạn khởinghiệp là hợp lý. Giai đoạn này rất quan tro.ng. Nó chứa đựng mật mã cho cácbiến cố về sau, xét trên nhiều phương diện, kể cả những thắng lợi và thất bại củaTây Sơn sau nàỵHuệ là em út của Nhạc và Lữ. Huệ giống hai anh nhưng linh động và tự tin hơn.Về thể hình, điểm nổi bật đáng ghi nhận là Huệ mặt đầy mụn. Mụn này vừa lặn,hai ba cái khác đã nổi cộm lên (...) Trên má, mấy nốt mụn thâm tím hiện lờ mờtrên làn da nâụ Một mớ tóc quăn phủ xuống cái trán rộng. Điều này khiến anh cóvẻ mặc cảm. Nguyễn Nhạc giới thiệu với thầy giáo Hiến:Thằng Lữ tuổi Mùi,thằng Huệ tuổi dậu (1753). Trước đây, tôi có cho đi học, cả hai viết chữ đã ngayngắn. Thằng Huệ sáng trí hơn, lâu lâu có làm được cái đơn, giúp ...