Nhà Hậu Lê 4

Năm 1459, Lê Nghi Dân làm binh biến giết mẹ con Nguyễn Thị Anh, trong chiếu lên ngôi nói: "Diên Ninh (niên hiệu của Nhân Tông) vốn không phải là con tiên đế...". Nghi Dân lên ngôi cải niên hiệu là Thiên Hưng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà Hậu Lê 4 Nhà Hậu LêLê Nghi DânNăm 1459, Lê Nghi Dân làm binh biến giết mẹ con Nguyễn Thị Anh,trong chiếu lên ngôi nói: Diên Ninh (niên hiệu của Nhân Tông) vốnkhông phải là con tiên đế.... Nghi Dân lên ngôi cải niên hiệu là ThiênHưng.Nghi Dân làm vua được 8 tháng, tới tháng 6 năm 1460, các đại thầnNguyễn Xí, Đinh Liệt lại làm binh biến lật đổ Nghi Dân, Cung vươngKhắc Xương[20] khước từ lên ngôi, nên triều thần lập con út của TháiTông là Tư Thành lên ngôi, tức là vua Lê Thánh Tông.Nguyễn Thị HằngTheo Đại Việt Sử ký Toàn thư, năm 1497, vua Thánh Tông bị bệnh.Hoàng hậu Trường Lạc Nguyễn Thị Hằng[21] vốn bị vua xa lánh lâungày, lấy cớ vào thăm bệnh vua rồi ngầm bôi thuốc độc vào tay, xoalên những chỗ loét của vua. Do đó bệnh vua càng nặng thêm và mất.Vì Nguyễn Thị Hằng là con đại thần Nguyễn Đức Trung, ông tổ củaNguyễn Kim, Nguyễn Hoàng là tổ nhà Nguyễn sau này nên sử nhàNguyễn bỏ qua không đề cập về cái ghen của hoàng hậu họ Nguyễnđã giết vua Lê.Vua Thánh Tông có nhiều vợ và có 14 người con trai, thường mãnnguyện nói với các quan, đại ý rằng: Trẫm có lắm con trai, cơ nghiệpsau này vững bền không phải lo gì nữa. Nhưng Trạng Lường làLương Thế Vinh thẳng thắn tâu đại lược rằng: Lắm con trai chỉ làđầu mối của loạn lạc.Chỉ hơn 10 năm sau cái chết của Thánh Tông, điều Trạng Lường nóiđã thành hiện thực.Nhà Lê sơ sụp đổVua quỷ, vua lợnThái tử Tranh lên ngôi, tức là Lê Hiến Tông. Vua Hiến Tông kế tụcgiữ nguyên kỷ cương của vua cha nên trong ngoài vô sự. Năm 1504,vua Hiến Tông mất, con thứ ba là Thuần lên ngôi, tức là Lê Túc Tông.Túc Tông yểu thọ, giữa năm lên ngôi, cuối năm đã qua đời lúc mới 17tuổi. Triều thần lập anh thứ nhì của ông là Tuấn lên ngôi, tức là Lê UyMục. Uy Mục đế tàn ác, bị gọi là vua quỷ, giết chết thái hoàng tháihậu vốn là Trường Lạc hoàng hậu Nguyễn Thị Hằng, người hại vuaThánh Tông trước đây, vì bà này hối hận việc lập Uy Mục đế lênngôi. Sau đó Uy Mục đế lại giết các con thuộc chi của Kiến vươngTân (một người con của Thánh Tông). (xem bài Lê Uy Mục)Một người con của Kiến vương Tân là Oanh cùng Nguyễn Văn Langlà em họ của thái hậu Nguyễn Thị Hằng[22] khởi binh giết Uy Mục lênngôi, tức là Lê Tương Dực. Tương Dực ăn chơi trụy lạc, bị gọi làvua lợn. Dân gian bị bóc lột cùng khốn, đồng loạt nổi dậy làm phản:Thân Duy Nhạc, Ngô Văn Tổng, Trần Tuân và nhất khởi nghĩa TrầnCảo. Trong triều nảy sinh bè phái, đại thần Trịnh Duy Sản, người cócông dẹp khởi nghĩa Trần Tuân, giết chết vua Tương Dực, cùng tháisư Lê Quảng Độ lập chắt của Thánh Tông (gọi Tương Dực bằng chú)là Y mới 11 tuổi [23] lên ngôi, tức là Lê Chiêu Tông. Trong khi đó TrịnhDuy Đại và Phùng Mại lại lập người chắt khác của Thánh Tông làDoanh mới 8 tuổi lên ngôi. Phe này thất thế chạy về Tây Đô. Sau DuyĐại giết chết Doanh.Trần CảoTrần Cảo là lực lượng khởi nghĩa mạnh nhất, đánh chiếm kinh thànhThăng Long, tự xưng làm vua, thái sư Quảng Độ đầu hàng. Có ngườinói rằng đây là quả báo cho nhà Lê vì ngày thành lập, Lê Thái Tổ đãgiết Trần Cảo để giành ngôi (xem bài về Lê Lợi) nên về sau con cháubị một Trần Cảo khác báo oán và đây chính là hậu thân của Trần Cảo- Hồ Ông.Lê Chiêu Tông bỏ chạy vào Tây Đô. Các tướng tạm gác việc xung độtđể chống Trần Cảo. Cảo thua rút khỏi Thăng Long. Trịnh Duy Sản điđánh Cảo bị tử trận ở Chí Linh. Cảo lại mang quân về định đánh kinhthành, con nuôi Duy Sản là Trần Chân phá được Cảo ở Gia Lâm. Cảothua chạy rút qua sông Cầu, truyền ngôi cho con là Cung và bỏ đi làmsư mất tích.Mạc Đăng DungTrần Cảo rút đi, các tướng lại chia bè phái đánh nhau. Nguyễn HoằngDụ (con Nguyễn Văn Lang) đánh nhau với Trịnh Tuy. Tuy thua chạyvề Tây Đô (Thanh Hoá). Trần Chân về phe với Tuy [24] đánh đuổiHoằng Dụ, nắm lấy quyền trong triều. Tháng 7 năm 1518, vua ChiêuTông nghe lời gièm pha, sợ quy quyền của Trần Chân nên sai ngườigiết Chân. Thủ hạ của Chân là Nguyễn Kính nổi loạn.Tháng 9 năm 1518, Trịnh Tuy và văn thần Nguyễn Sư lập một tôn thấtcó họ xa với Chiêu Tông là Lê Do[25] làm vua và sai người dụ NguyễnKính. Kính thấy Tuy là người cùng phe với Trịnh Duy Sản và TrầnChân trước đây nên đồng lòng đi theo.Chiêu Tông triệu thông gia của Trần Chân là Mạc Đăng Dung [26] đangtrấn thủ Hải Dương và Nguyễn Hoằng Dụ về cứu. Hoằng Dụ đánhbị thua chạy về Thanh Hóa rồi chết. Đăng Dung một mình nhân cầmquân dẹp loạn mà nắm hết quyền bính.Tháng 7 năm 1519, Đăng Dung dẹp được Lê Do, bắt giết Do vàNguyễn Sư. Trịnh Tuy bỏ chạy vào Thanh Hoá, Nguyễn Kính đầuhàng.Năm 1521, Mạc Đăng Dung dẹp được Trần Cung (con Trần Cảo),quyền thế át cả Chiêu Tông. Năm 1522, Chiêu Tông chạy ra ngoài gọiquân Cần vương. Đăng Dung bèn lập em Chiêu Tông là Xuân lên ngôi,tức là Lê Cung Hoàng, tuyên bố phế truất Chiêu Tông.Vua Chiêu Tông được các tướng Hà Phi Chuẩn, Đàm Thận Huy, LêĐình Tú về cứu, thanh thế rất lớn. Nhưng sau đó Trịnh Tuy ở ThanhHóa ra cần vương, các tướng bất hoà. Trịnh Tuy tranh công mangChiêu Tông vào Thanh Hoá, ...