Nhà nước Lê - Trịnh với việc lập thương điếm của thương nhân nước ngoài ở phố hiến và Thăng Long - Kẻ Chợ thế kỷ XVII

Trong các chính sách của nhà nước Lê - Trịnh với thương nhân nước ngoài khi đến giao thương với nước ta thế kỷ XVII thì chính sách lập thương điếm là một vấn đề rất quan trọng. Bởi thương điếm đóng vai trò sống còn với quá trình gom hàng, tập kết hàng, dỡ hàng và cũng là nơi đại diện cho các thương nhân nước ngoài tại nước buôn bán sở tại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà nước Lê - Trịnh với việc lập thương điếm của thương nhân nước ngoài ở phố hiến và Thăng Long - Kẻ Chợ thế kỷ XVII JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci. Science., 2010, Vol. 55, No. 7, pp. 88-98 NHÀ NƯỚC LÊ - TRỊNH VỚI VIỆC LẬP THƯƠNG ĐIẾM CỦA THƯƠNG NHÂN NƯỚC NGOÀI Ở PHỐ HIẾN VÀ THĂNG LONG - KẺ CHỢ THẾ KỶ XVII Phạm Thị Nết Học viện Chính trị Hành chính khu vực I Hoàng Thị Nga Trường THPT Chuyên - Đại học Sư phạm Hà Nội1. Mở đầu Trong các chính sách của nhà nước Lê - Trịnh với thương nhân nước ngoàikhi đến giao thương với nước ta thế kỷ XVII thì chính sách lập thương điếm là mộtvấn đề rất quan trọng. Bởi thương điếm đóng vai trò sống còn với quá trình gomhàng, tập kết hàng, dỡ hàng và cũng là nơi đại diện cho các thương nhân nước ngoàitại nước buôn bán sở tại. Vì vậy, chúng tôi muốn tìm hiểu cụ thể hơn về các quyđịnh của nhà nước Lê - Trịnh đối với việc lập thương điếm của thương nhân nướcngoài tại Phố Hiến và Thăng Long - Kẻ Chợ thế kỷ XVII. Qua đó, bước đầu chỉ ramột vài đặc điểm về chính sách của chính quyền phong kiến Đàng Ngoài với việclập thương điếm nói riêng và ngoại thương nói chung.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Khái niệm “thương điếm” và vai trò của thương điếm với thương nhân nước ngoài a. Khái niệm thương điếm. Thương điếm xuất phát từ thuật ngữ “Entrepôt”, có nghĩa là một trụ sở, mộtchi nhánh, một đại lý thương mại, một kho hàng tạm thời, trung tâm trung chuyểnvà phân phối hàng hóa. Thương điếm xuất hiện trong lịch sử kinh tế nước ta từ thời trung đại. Nó lànơi đặt cửa hàng, kho chứa hàng hóa, phòng làm của thương nhân nước ngoài tạinơi thường xuyên đến buôn bán. Liên quan đến khái niệm “thương điếm” là khái niệm “Công ty Đông Ấn”. Côngty Đông Ấn thực chất là các công ty thương mại của một số nước châu Âu hoạt88 Nhà nước Lê - Trịnh với việc lập thương điếm của thương nhân...động ở phương Đông (chủ yếu ở Đông Á, Đông Nam Á và Nam Á). Một số công tyĐông Ấn hoạt động mạnh trong thế kỷ XVII ở nước ta như: Công ty Đông Ấn HàLan VOC (Vereenigde Oost-Indische Compagnie), công ty Đông Ấn Pháp CIO (LaCompagnie fran¸caise des Indes orientales), công ty Đông Ấn Anh EIC (English EastIndia Company). Về nguyên tắc, đó là những công ty của các tập đoàn tư bản tưnhân, nhưng có sự bảo trợ từ phía chính phủ. Các công ty này có chức năng thámhiểm, thăm dò, bang giao chính trị, thực hiện buôn bán, thậm chí là trợ giúp vàoviệc can thiệp quân sự và chiếm đất. Công ty Đông Ấn hoạt động thông qua các thương điếm đặt tại các nướcphương Đông mà thương nhân phương Tây đến buôn bán, như: Thương điếm Hiradocủa Anh ở Nhật, thương điếm Kẻ Chợ của Hà Lan ở Đàng Ngoài. . . Công ty Đông Ấn và thương điếm cùng có chức năng là các trụ sở, đại lýthương mại của các nước châu Âu đặt tại phương Đông. Nhưng, giữa công ty vàthương điếm có những điểm khác nhau nằm ở quy mô và phạm vi hoạt động. Côngty Đông Ấn có quy mô lớn hơn, nó như một công ty mẹ, còn thương điếm đóng vaitrò như một chi nhánh. Công ty Đông Ấn thực hiện các chức năng căn bản: chínhtrị và kinh tế, còn thương điếm chỉ dừng lại ở chức năng kinh tế, hỗ trợ cho hoạtđộng của công ty mẹ. b. Vai trò của thương điếm. Thương điếm thực tế đã xuất hiện ở nước ta từ lâu. Vân Đồn được nhà Lýchú ý tới cũng là do một số thương nhân nước lân cận đến đặt thương điếm buônbán ở đó. Vào thế kỷ XVII, khi ngoại thương nước ta không đơn thuần chỉ giao thươngvới các bạn hàng truyền thống ở phương Đông như: Nhật Bản, Trung Quốc, MãLai. . . mà đã xuất hiện thương nhân nhiều nước phương Tây như: Hà Lan, Anh,Pháp, Bồ Đào Nha. . . thì thương điếm là yếu tố thực sự cần thiết. Vai trò của thương điếm tại Đàng Ngoài được thương nhân Hà Lan khái quátcụ thể như sau: - Có thương điếm tức là những người sản xuất tơ yên tâm, không còn lo ngạilà lái Hà Lan vụ mùa sau có còn trở lại buôn bán nữa hay không, mà không dễ dàngbỏ việc sản xuất tơ để đi sản xuất đường. - Có thương điếm, không còn lo chuyện mỗi khi chuyến tàu đến lại phải giaothiệp, đánh bạn, làm quen, không phải lễ lạt chè lá. - Có thương điếm không cần phải cập rập, vất vả cứ đến hết gió mùa là tàunhất định phải nhổ neo rời đi, mặc dầu là đang giữa mùa buôn bán, cứ buôn bánsuốt năm tích lại ở thương điếm là tiện nhất. 89 Phạm Thị Nết và Hoàng Thị Nga - Có thương điếm, công việc chạy rất nhanh, vì trước kia mỗi lần tàu đến làmất hàng tháng chầu chực trong triều. - Có thương điếm, trong một chừng mực nào đó được sự tin cậy, tín nhiệmcủa dân bản xứ. Với thương nhân nước ngoài, việc lập thương điếm xuất phát từ mong muốncó nhiều điều kiện thuận lợi để mua hàng, giữ hàng và bán ...