Nhà thơ lớn của dân tộc - Chủ tịch Hồ Chí Minh: Phần 2

Tiếp nối phần 1, phần 2 Tài liệu Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà thơ lớn của dân tộc đi nghiên cứu nội dung và nghệ thuật trong thơ Bác ở các nội dung: Tình cảm thiên nhiên, mặt trái xã hội và bức tranh sự thật qua tập Nhật ký trong tù, một số vấn đề về nghệ thuật sáng tạo trong thơ Bác.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà thơ lớn của dân tộc - Chủ tịch Hồ Chí Minh: Phần 2 JẮXưv ế C H Ư Ơ N G T H Ứ NĂM TÌN H CẢM TH IÊN N H IÊN TRONG THƠ BẤCT hiên nhiên trong thơ Bác chủ vếu đưọ’C nỏi đếqua hai hoàn cảnh đặc biệt. Một là khi Ngưòi 1ịíiam hãm Irong lù ngục, cuộc song có lúc nhlioàn toàn Lách rời khỏi thiên nhiên. Một vầng trănl)ầii bạn, tiếng oanh hót nhà bên, những tia nắnban mai... đều xiết bao ấm cúng và thân thiết V(sinh hoạt và tình cảm của xigười tù. Hai là nhŨTbài thơ thiên nhiên được viết ra trong cảnh rừrViệt Bắc khi thiên nhiên chan hòa, che chở và tnhập vào cuộc sống con người. « Xem sậch chìm rừnq vào cửa đậu, Phẫ văn hoa núi ghé nghiên soi ».Cảnh ngộ và không khi ấy luôn tạo nên nhữrcảm hứng đặc biệt với thiên nhiên. Tình cảm thiênhiên trong tho Bác thật phong phú, trong sárvà nhiều màu sắc. Tuy phải dòn sức tập trung Asánhiệm vụ đấu tranh chính trị, nhưng Bác khỏr144 c yy hững với cảnh đẹp. Tâm hồn thơ chứa chanrc sống và thi vị của Người không đóng lại và từlối mọi cảm hứng thiên n h ièn tư oi đẹp. Yêu thíchliên n h i ê n , nhưng trong thơ, Bác k h ô n g mê sayleo cách ngâm vịnh và thưởng ngoạn thuần túy.hông thẻ để cho phằn hưong hoa cảnh vật lấn đilất tliép Lư tư ỏ n g n h ư trong th ơ củ a n g ư ờ i xư a.hiên nhiên, tạo vật trong tho Bác luôn mang theolất thép của cuộc đòi qua một hàm ỷ của nộiang, một rtiỊic tiêu chính trị hoặc một liên tưỏ’ngiu xa. Cảm hửng với thiên nhiồn bộc lộ một tầm;iin, một quan niệm triết lý và nhân sinh tiến bộI những cảm xúc thầm mỹ cao ctẹp. Đi vào nộiing cự thê, thì tình cảm thiên nhiên trong nhữngli thơ đưọ’c viết ra trong cảnh tù tội ở đất nưỏc;ưòi, cũnrt khác đi nhiều với cảm hửng thiên-liên khi Người trực tiếp sống trên mảnh đấl quê.ro’íig đấl nước. Trong những bài thớ được viết ra khi Ngiròi đẵở vẽ Tô quốc, thiên nhiên luôn được nói đếnong sự liên lưởng với đất nước. Thiên nhiẻii làột bộ phận của đất nước và tình cảm vởi thiênliên là một khía cạnh sâu sắc của Unh yêu đấtrớc. Qua thơ Bác, phong cảnh tươi đẹp của thiênliên luôn gọi linh cảm yêu thương đất nước vàih thầu lo lắag Irảch nhiệm . Cái đẹp nên thơ,an mác mà trang nghiêm cô kính của cảnh rừngệt Bắc vói trăng sáng, suối trong, vừa họa sắci họa đ à n : «Tiếiụ^ suối trong Iihư tiếng hái xa, Trăng lồng cS thụ bóng lồng hoa... ».HCT .1 4 5cản h đẹp ấv không cuốn hút người trcng cuộcthuần tuy đi về phía thưỏng ngoạn mà phà.i thưởngngoạn nẳra trong cảm hửng bao trùm của tình yêuđất n ư ớ c : « cảiih khuya nhir vẽ người chưa ngủ, Chưa ngủ vì lo nỗi nước ixhầ». (Cảnh khuya )Vẻ đẹp của Ihiên nhiên luôn khơi dậy tinh cẫirvêu riirớc một cách tự nhièn và tha thiết. Có nhữngcàu thơ tưởng là đơn sơ, mộc mạc, má nhiỉ tiếnggọi niróc non Ihàm kín : «X on xa xa, nước dã xa... »Câu thơ được viết ra Ihco một lầm nhin phỏng xav è p hía tr ư ớ c . N ú i n o n , cản h vật Xíi xa ẫ n hiệnIrong bức dư đò của cha ông từ ngàn xưa đê lại.Nhưng câu thơ lại rất gợi \ ề mặt âm Lhanh nhutiếng gọi nhẹ nhàng mà xao xuvến, nghe ẩm ápmẵi một lình cảm 3ỒLI Ihương đất nưỏc. Trong những năm kháng chiến chốniị Pliảp, mộllàn đi thuyền trèn sông Đáy, trước cảnli sông nướcmênh mang Irong đêm thanh vắng, nỗi lo lắng \ỉđẫt nước lại dội lêu khắc k h o ả i: « Lòng sông lặng ngắt như lờ, Sao đưa tỉuigền chạy, ihuụên chờ trăng íheo. Bốn bề phonq cảnh vãiìỊ] teo, Chỉ nghe cót két tiếng chèo ihuyền mn. Lòng riêng riêng lứiững bàn hoàn, Lo sao khôi phục giang san Tiên Ròng »ì.146ỉầ sự vận động của thiên nhiên cũng rẩt phù hợpỉởi cảm hứng của lòng người : (iThiiựén ue, tr ờ i đã rạng đônq Bao ia nhuốm một màu IioiựỊ ậẹp tươi». (q a ílun/ên tr ê n sống Đủij)rhiẻn nhiên trong thơ Bác vừa hiện thực lại vừa)ay bồng lãng mạn. Cảnh vật đưọc xác định cụhễ, mà vân tượng trưng, ngụ ý, phơi phới tựứiiên, mà chắt lọc sáng tạo... Bác luôn luôn tònrọng vẻ đẹp vá canil lư ợ n g khách quan cua cacliện tượng thièn nhiẻn, không gò ép theo dụng ý:hủ quan. Tuynhiièn trong nhiều trường họ’p cảnh thièn nhièn lại chính là biễu tượng sinh độngtễ bộc lộ phần tinh câm của nhà thơ. Hình tưọ*nghơ chủ ycu vẫn là những hình ảnh khách quanỉuợc liên kết chặt chẽ Lrong bức íranh chung trênlét phác họa, miêu tả, nhưng Irong chiều sâu liênưởng lại mang 5 nghĩa tự biêu hiện sâu sắc.[rong nhữnit liiện tưọ’ng vô cùng phong phú vàươi đẹp của cuộc sổng tự nhiên, vẫn có nhữngliện tu-ợng mang ý nghĩa tượng trưng, thicli hợpfới trạng thái của tâm hồn ; «N ủi ấp òin màiỊ, màụ ấp núi, Lòng sòng gươny súng bụi không mờ. B òihôỉ dạo bnóc Tày Phong Lĩnh, Trôn>j lại Irừi X am , nhử bạn xưa». ( M ớ i 7(1 lù tậ p leo núi))òng §ông ỉihir tấm gương trong hiện Jen sau nhữngIgày tù đàv gian khô, gió bụi cát lầin đã nói lồn 147ý chí Irung kiên, bất khuấl và tàm hồn trong sángtuyệt vời của người chiến s ĩ cách mạng. Tẫm lòngtrong sảng và thủv chung với cách mạng là cái gốccủa tinhoam thủy chung, nhớ thương đồng chí,nhớ thương bạn bè. «Lòng sòng gương sáng bụikhông mờ » là câu tho’ nói về mình, nghĩ \ ề mìnhnhư một liên hệ, một tâm sự, đề từ đó nghĩ vềngười, về đòng chí phương xa. Tự thấv mình vẫntrong sảng và giữ được vẹn toàn phầm chất củangười chiến s ĩ cách mạng qua bao nhiêu thửthách,gian truân. Ý nghĩ và tấm lòng ấy khó đê bộc lộra một cách trực tiếp nên Bác phải dùng đến mộtần ý tượng trưng. Qua nhiều bài tho thiên nhiêncủa Bác, chủng ta không thê quên sắc thái tự biễiihiện kín đáo bên cạnh phàn miêji_lả_jiôi lên nhưquán xuyến nội dung: ĩai mươi tư tháng sáu, ...