Nhà Tiền Lê

Nhà tiền lê tiếp sau nhà đinh và trước nhà lý trong lịch sử Việt Nam. Nhà tiền lê truyền được ba đời và có công đánh thắng giặc tống. Sau khi Đinh tiên hoàng và con là đinh liễn bị ám hại, vệ vương toàn lên làm vua, lê hoàn làm phụ chính.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhà Tiền LêNhà Tiền LêNhà Tiền Lê tiếp sau nhà Đinh và trước nhà Lý trong lịch sử Việt Nam. Nhà Tiền Lêtruyền được ba đời và có công đánh thắng giặc Tống.Sau khi Đinh Tiên Hoàng và con là Đinh Liễn bị ám hại, Vệ Vương Toàn lên làm vua,Lê Hoàn làm phụ chính, xưng là Phó Vương. Triều thần sợ Lê Hoàn cướp ngôi vuanhỏ, Định Quốc Công Nguyễn Bặc và ngoại giáp Đinh Điền dẫn quân về kinh đô địnhgiết Lê Hoàn, thua trận bị Lê Hoàn giết.Năm 980, quân Tống nhân cơ hội đem quân sang muốn cướp nước, triều thần và tháihậu Dương Vân Nga đưa Lê Hoàn lên làm vua lập ra nhà Tiền Lê.Nhà Tiền Lê nối tiếp và hầu như giữ nguyên mọi quy củ của nhà Đinh. Thời gian cầmquyền ngắn, lại phải chống với nhà Tống và Chiêm Thành cũng như lo trấn áp các hàotrưởng và xứ quân bên trong nên không sửa đổi được gì nhiều. Nhà Tiền Lê khởi đầutruyền thống sử dụng tăng quan trong triều đình.Hoàng Đế Đại HànhLê Đại Hành tên húy là Lê Hoàn, người Thanh Liêm Hà Nam, thời nhà Đinh giữ chứcThập đạo tướng quân. Quân Tống xâm lược đem quân ra chống cự và giành đượcthắng lợi. Trận chiến cũng diễn ra trên sông Bạch Đằng (trước đó, năm 939, NgôQuyền cũng đa đánh quân Nam Hán trên sông này.) Ông ở ngôi vua 24 năm, thọ 65 tuổi(941 - 1005), băng hà ở điện Trường Xuân.Lê Đại Hành là người có công chống quân Tống năm 981. Tuy nhiên, theo quan điểmNho giáo của các nhà chép sử sau này, như trong Đại Việt sử ký toàn thư đã viết thìông bị chê trách về đạo vợ chồng do ông đã lập Dương Vân Nga, hoàng hậu của ĐinhTiên Hoàng làm một trong năm hoàng hậu của mình cũng như về việc không sớm lậpngười kế vị để sau này dẫn đến việc tranh giành quyền bính giữa các con. Đây chínhlà nguyên nhân trực tiếp làm cho nhà Tiền Lê nhanh chóng sụp đổ.Hoàng Đế Trung TôngTên húy là Lê Long Việt. Sau khi Đại Hành chết, các con tranh nhau giành ngôi, trongnước 8 tháng không có ai làm chủ. Tới đầu năm 1006, hoàng tử thứ hai là Lê NgânTích bị Long Việt đánh bại, chạy đến châu Thạch Hà (Hà Tĩnh) thì bị người bản địagiết chết.Long Việt lên ngôi vua, tức là vua Trung Tông. Trước sự thắng thế của Long Việt, cáchoàng tử khác tạm thời án binh bất động. Tuy nhiên Trung Tông lên ngôi được ba ngàythì bị em cùng mẹ là Lê Long Đĩnh giết chết lên thay.Hoàng Đế Ngọa TriềuTên húy là Long Đĩnh, giết anh để cướp ngôi, vì chơi bời sa đọa bị bệnh trĩ không ngồiđược, phải nằm mà coi chầu nên được gọi là Lê Ngọa Triều.Ngoài những người bản địa ở những vùng xa xôi, Ngọa triều còn phải đối phó vớicuộc nổi dậy của các hoàng tử khác con vua Đại Hành cát cứ tại vùng đất được phongtrước đây.Ngọa Triều tính hiếu sát thường thiêu sống, dìm nước hay dùng dao cùn mà tùng xẻotù nhân; sư sãi vốn có thế lực rất lớn đối với chính sự nhưng Ngọa triều từng saingười róc mía trên đầu nhà sư Quách Ngang để làm trò cười; lại nuôi nhiều bọn hềlàm trò khôi hài trong triều để làm loạn lời tâu việc của các quan.Do những việc làm đó, Ngọa triều bị quan lại và dân chúng căm ghét.Năm 1009, Ngọa Triều chết lúc mới 24 tuổi, điện tiền Lý Công Uẩn lên thay, lập ranhà Lý.Nhà Tiền Lê truyền được tất cả 29 năm, gồm 3 đời vua.Bách khoa toàn thư mở Wikipedia