Nhân vật lịch sử trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly của Nguyễn Xuân Khánh từ góc nhìn văn hóa

Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh có “sở trường” đặc biệt về đề tài lịch sử với tác phẩm tiêu biểu: Hồ Quý Ly. Là tiểu thuyết đầu tiên (ở Việt Nam) về hình ảnh Hồ Quý Ly và các nhân vật lịch sử khác, tác phẩm đã cung cấp những điểm nhìn nhiều chiều về các nhân vật với sự đan bện giữa quá khứ và hiện tại; làm sống lại những giá trị khuất lấp, ẩn ngầm; lí giải lịch sử bằng cái nhìn khoan dung của văn hóa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nhân vật lịch sử trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly của Nguyễn Xuân Khánh từ góc nhìn văn hóa Phùng Phương Nga và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 105(05): 175 - 178 NHÂN VẬT LỊCH SỬ TRONG TIỂU THUYẾT HỒ QUÝ LY CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH TỪ GÓC NHÌN VĂN HÓA Phùng Phương Nga1*, Đoàn Đức Hải2 1 Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên, 2Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh có “sở trường” đặc biệt về đề tài lịch sử với tác phẩm tiêu biểu: Hồ Quý Ly. Là tiểu thuyết đầu tiên (ở Việt Nam) về hình ảnh Hồ Quý Ly và các nhân vật lịch sử khác, tác phẩm đã cung cấp những điểm nhìn nhiều chiều về các nhân vật với sự đan bện giữa quá khứ và hiện tại; làm sống lại những giá trị khuất lấp, ẩn ngầm; lí giải lịch sử bằng cái nhìn khoan dung của văn hóa. Xây dựng vật Hồ Quý Ly không chỉ là một “kẻ phản loạn” mà còn là một hùng tướng, một nhà cải cách tài ba trên nhiều phương diện; các mệnh quan triều đình là những “kẻ sĩ tài danh” của Kinh thành đã tạo nên những “hấp lực” đặc biệt cho tác phẩm. Từ khóa: Nguyễn Xuân Khánh, Hồ Quý Ly, văn hóa, lịch sử. Trong bối cảnh văn học Việt Nam hiện nay, không có mấy người ở độ tuổi “thất thập cổ lai hy” còn làm xôn xao văn đàn nghệ thuật như nhà văn Nguyễn Xuân Khánh. Cái tên Nguyễn Xuân Khánh đã trở thành một hiện tượng nổi bật thu hút sự chú ý của nhiều người.* Tiểu thuyết Hồ Quý Ly có độ dày 802 trang được nhà văn viết xong vào tháng 4/1999 và xuất bản năm 2000 tại Nhà Xuất bản Phụ nữ. Đây là cuốn tiểu thuyết đầu tiên nhà văn được trả lại tên của mình và được kí Nguyễn Xuân Khánh ở cuối tác phẩm. Đọc Hồ Quý Ly độc giả như được sống lại một thời kì của quá khứ, thấy được những kiến giải mới mẻ của nhà văn về nhiều sự kiện, nhân vật lịch sử qua bức tranh văn hóa dân tộc. Tiểu thuyết Hồ Quý Ly đã đem đến sự hòa hợp giữa lịch sử và văn hóa dân tộc, đem đến sự đan bện giữa quá khứ và hiện tại, làm sống lại những giá trị khuất lấp, ẩn ngầm; lí giải lịch sử bằng cái nhìn khoan dung của văn hóa. Chân dung các nhân vật được nhà văn xây dựng trong tác phẩm không chỉ mang dấu ấn của lịch sử, mà còn là những con người văn hóa, để lại sự suy ngẫm lắng đọng cho người đọc. * Tel: 0915141514. Email: phungphuongnga@gmail.com Hồ Quý Ly - hùng tướng - nhà cải cách tài ba Trong con mắt của các sử gia chính thống, Hồ Quý Ly là một kẻ thoán nghịch, tiếm quyền, trong trường nhìn của những người tôn thất nhà Trần như Trần Nguyên Hàng, Trần Khát Chân thì Hồ Quý Ly là một kẻ tàn bạo, phản nghịch; nhưng dưới ngòi bút của Nguyễn Xuân Khánh nhãn quan văn hóa trở thành hệ quy chiếu để tạo dựng nhân vật nhân vật. Trong mắt người con – Hồ Nguyên Trừng – Hồ Quý Ly là một người cha văn võ song toàn, có nhiều cảm nhận tinh tế và sâu sắc. Trong ánh mắt và suy nghĩ của vợ ông - công chúa Huy Ninh thì Hồ Quý Ly là một người chồng luôn nén chặt tình cảm trong lòng. Ở góc nhìn của những người ngưỡng mộ ông như Nguyên Cẩn, Hồ Hán Thương thì Hồ Quý Ly là một bậc minh quân. Trong ông cũng luôn tồn tại những mâu thuẫn, những trăn trở giằng xé tâm can. Ông là một nhà chính trị nắm quyền lực tối cao nhưng thẳm sâu trong tâm hồn ông vẫn luôn thường trực nỗi cô đơn đau xót. Đó là nỗi đau đớn xót xa đối với con gái và đứa cháu nhỏ vì số mệnh sinh ra trong vương triều đã phải chịu cảnh trái ngang. Là sự cô đơn vô hạn trước “pho tượng trắng” của người vợ hiền. Ở nhân vật này hội tụ đầy đủ những phẩm chất của một người lãnh đạo, xoay chuyển tình thế bởi tầm nhìn xa trông rộng, tài thông kinh bác cổ, vốn văn hóa phong phú, cá tính 175 180Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Phùng Phương Nga và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ mạnh mẽ, quyết liệt; lại cũng rất táo bạo Trước hoàn cảnh của đất nước triều đình nhà Trần đã mục ruỗng cần một sự “thay da đổi thịt”, bên ngoài giặc Chiêm Thanh, quân phương Bắc dòm ngó, tham vọng cải cách trong ông đã lớn dần. Trong khi hầu hết quan lại triều đình lo nhũng nhiễu, đục khoét của dân hòng ăn chơi sa đọa; còn lại thì bi ai, lánh dời và tìm cách nương nhờ cửa Phật thì Hồ Quý Ly đau đáu khát vọng muốn thay đổi, cải tổ triều đình. Xét cho cùng đó là một sự dũng cảm, sự thay đổi lớn về mặt nhận thức và tư tưởng. Nói như Hồ Nguyên Trừng thì: “sự tranh giành ấy cha tôi bảo là một điều lành mạnh…” [486, 2]. Hồ Quý Ly can đảm, mạnh dạn thay đổi cục diện bằng những cải cách táo bạo về kinh tế xã hội như chính sách hạn điền, hạn nô, chủ trương dùng tiền giấy thay tiền đồng; “làm sổ hộ khẩu để biết thực lực số người trong nước..” [136, 2]. Hồ Quý Ly cũng là một nhà giáo dục xuất chúng. Trong ông thấm nhuần tư tưởng Nho gia. Ông cũng là người đầu tiên trong lịch sử phong kiến nước nhà đề ra những cải cách sớm nhất cả về kinh tế – xã hội, về giáo dục. Hồ Quý Ly rất đề cao việc học và rèn luyện nhân cách con người. Chính vì thế Hồ Nguyên Trừng mới lên tám tuổi ông đã gửi cho bố vợ là cụ lang Phạm Công vốn học rộng uyên thâm nho giáo dạy dỗ. Ông tự tay viết cuốn minh đạo, dịch cuốn “vô dật, nãi dật” trong Kinh Thi và ...