NHỮNG DI VẬT KHẢO CỔ VỀ VẢI LỤA, ĐỒ THÊU THỜI KÌ HÙNG VƯƠNG QUA NHỮNG NGÔI MỘ CỔ - PHẦN 2

Sau đây là những nghiên cứu về khả năng lụa bị phân hủy trong mộ thuyền ở Châu Can, Động Xá (Hà Tây và Hưng Yên) đã được khoa học làm sáng tỏ. Theo nghiên cứu của trung tâm tiền sử Đông Nam Á (Nguyễn Việt, Phạm Quốc Long) và nghiên cứu của Viện Hóa về các hợp chất thiên nhiên liên quan tới các miếng vải cổ (Chu Quang Truyền, Bạch Thị Lê) cho thấy:Nghiên cứu hơn 1300 mảnh vải và lụa khác nhau có tuổi khoảng 2100 đến 2300 năm, bước đầu biết chúng thuộc loại sợi thân...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NHỮNG DI VẬT KHẢO CỔ VỀ VẢI LỤA, ĐỒ THÊU THỜI KÌ HÙNG VƯƠNG QUA NHỮNG NGÔI MỘ CỔ - PHẦN 2 NHỮNG DI VẬT KHẢO CỔ VỀ VẢI LỤA, ĐỒ THÊU THỜI KÌ HÙNG VƯƠNG QUA NHỮNG NGÔI MỘ CỔ (tiếp theo)Sau đây là những nghiên cứu về khả năng lụa bị phânhủy trong mộ thuyền ở Châu Can, Động Xá (Hà Tâyvà Hưng Yên) đã được khoa học làm sáng tỏ. Theonghiên cứu của trung tâm tiền sử Đông Nam Á(Nguyễn Việt, Phạm Quốc Long) và nghiên cứu củaViện Hóa về các hợp chất thiên nhiên liên quan tớicác miếng vải cổ (Chu Quang Truyền, Bạch Thị Lê)cho thấy:Nghiên cứu hơn 1300 mảnh vải và lụa khác nhau cótuổi khoảng 2100 đến 2300 năm, bước đầu biết chúngthuộc loại sợi thân cây gai (boehmira) và lanh(cannabis). Trên một số mảnh vải gai có hiện tượngsợi dọc mất đứt đoạn tạo ra như vải dệt kiểu đăng-ten(dental). Trong những công bố đầu tiên cho rằng dokĩ thuật dệt tạo nên vải như vậy, nhưng sau khi nhữngmảnh vải này qua kính phóng đại cho thấy những vếtlồi lõm, so le đều đặn ở phần sợi đăng-ten là dấu ấntồn tại của những sợi dọc trước đây. Điều này chothấy có hai khả năng sau:1. Mảnh vải được dệt hoàn chỉnh, sau đó được rútsợi, tạo ra những khoảng trống như đăng-ten. Do vảiliệm được chôn còn mới chưa giặt nên nếp đè của sợibị rút ra vẫn còn nhận thấy được.2. Mảnh vải đã được dệt bằng hai loại sợi khác nhau.Khi dệt, người ta đóng sợi trên khung dệt nhằm mụcđích trang trí giống cách họ đã làm với miếng vải gaicó băng nhuộm chàm bằng sợi lanh. Trong trườnghợp này thì những sợi vải dọc đóng vào khung phải làsợi đã bị môi trường phân hủy.Các nhà khoa học đã tiến hành thực nghiệm kiểmchứng cả hai trường hợp nêu trên:1. Tiến hành dệt và rút sợi.2. Tiến hành với thí nghiệm dùng hóa chất đặc hiệucủa môi trường đất của tầng chứ mộ tại Chân Can cóchứa các đặc trưng động thực vật (bao tử phấn hoa vàtảo) của vùng đầm lầy ven biển, có tuổi C14 vàokhoảng 4500 BP[1], tương ứng với ngập biểnHolocene giữa tại vùng này. Mẫu đất của tầng này đãđược phân tích địa hóa, cho thấy độ pH rất thấp(trong khoảng 1-4), trái lại độ SO3 lại rất cao. Đây làmôi trường bảo quản tốt các vật chất hữu cơ cónguồn gốc thực vật như gỗ, tre, nứa, vải sợi, thậm chícả hạt quả. Một số có nguồn gốc động vật như xương,răng cũng được bảo quản rất tốt. Trong khi đó tóc,thịt, da lại bị phân hủy mạnh. Những đặc tính trên gợiý cho sử dụng dung dịch SO3 với nồng độ khác nhauđể khảo cứu độ phân hủy lụa (một sản phẩm chứanhiều protein do con tằm tạo ra). Việc dự đoán lụa cócơ sở, do bằng chứng người Việt cổ Đông Sơn sửdụng lụa trong may y phục. Trong ngôi mộ Châu Can2000 M1, nơi tìm được mảnh vải đăng-ten này, đãphát hiện dấu in của vải lụa trên một miếng đồng tùytán.Những kết quả thử nghiệm:1. Rút các sợi vải tạo đăng-ten của vải gai và vải lanhtại hai xưởng thực nghiệm ở Quản Bạ (Hà Giang) vàVạn Phúc (Hà Tây). Sợi được rút theo chiều dọctương ứng với chiều của những sợi bị mất trong hiệntrạng khảo cổ. Kết quả cũng tạo ra những miếng vảitương tự. Thậm chí cả giặt vò thử cũng thấy độ lượnsóng ở khoảng sợi được rút như trong tiêu bản gốc.2. Thử nghiệm được tiến hành xem độ bảo tồn củacác loại sợi thông qua việc ngâm vải dệt bằng nhữngsợi tương ứng trong dung dịch SO3 có nồng độ vàthời gian khác nhau. 12 mẫu vải được dùng cho 2 đợtthí nghiệm. Đợt 1: dùng lụa có tuổi từ 40 – 50 nămnay và hai mẫu lụa cổ từ thế kỉ XVII, XVIII của hoạnquan Nguyễn Bá Khang ở Khoái Châu, Hưng Yên.Kết luận:1. Trong môi trường chứa SO3, sợi tơ tằm có xuhướng bị phân hủy. Tuy nhiên chỉ với hàm lượng từ10% trở lên, sợ tơ tằm mới bị phân hủy rõ, như vậy tacó thể quan sát trong thời gian vài tuần. Khi nồng độSO3 cao tới 40% có thể thấy quá trình biến đổi củasợi tơ tằm. Sợi lanh Cannabis cũng bị SO3 phân hủynhưng chậm hơn nhiều. Riêng sợi gai Boehmira hầunhư không bị phân hủy.2. Việc dùng các loại sợi có nguồn gốc khác nhau đểdóng sợi dọc trên khung dệt nhằm mục đích trang trílà đã thấy trên những miếng vải có nhuộm sợi chàmindigo tìm được trong vùng mộ Động Xá. Điều trêncho thấy khả năng dùng sợi có nguồn gốc tơ tằm xenlẫn sợi gai để dệt ra vải có chất lượng cao và mangtính chất trang trí là hoàn toàn có khả năng diễn ra ởthời kì Đông Sơn. Quan sát dân tộc học ở những tiêubản cạp váy cổ của người Mường, chúng ta thấy họcũng sử dụng phương pháp kĩ thuật này để dệt rangtrên rang dưới cho cạp váy. Những người Mường bâygiờ không còn dùng sợi gai nữa mà thay thế bằng sợibông (cotton). Những miếng vải đăng-ten tìm đượctrong mộ Châu Can và Động Xá khoảng trên 40 tiêubản là loại vải gai (Động Xá) và lanh (Châu Can),kiểu dệt phối hợp những sợi tơ tằm bằng cách dóngsợi ngang xem lẫn trong những sợi dọc. Các khoảngcách sợi dọc bằng gai có thể đếm được dễ dàng trêntiêu bản Động xá, thường là 3, 6, 10. Các khoảng sợitơ tằm cũng khoảng 3, 6, 10, 20.Những phát hiện và khảo cứu đã cho phép khẳngđịnh cụ thể thêm việc sử d ...