Những vấn đề cần lưu ý trong xét nghiệm và chẩn đoán bệnh đầu vàng (YHD) ở tôm

Bệnh đầu vàng (Yellow Head Disease – YHD) là một trong những bệnh nguy hiểm thường gặp trên tôm nuôi. Hiện nay chưa có phương pháp chữa trị hiệu quả nên việc phòng bệnh và ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh bằng cách xét nghiệm bệnh trên tôm giống trước khi thả nuôi và trong quá trình nuôi là một trong những biện pháp thiết thực.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Những vấn đề cần lưu ý trong xét nghiệm và chẩn đoán bệnh đầu vàng (YHD) ở tôm Những vấn đề cần lưu ý trong xét nghiệm và chẩn đoán bệnh đầu vàng (YHD) ở tômBệnh đầu vàng (Yellow Head Disease – YHD) là một trong những bệnh nguyhiểm thường gặp trên tôm nuôi. Hiện nay chưa có phương pháp chữa trị hiệu quảnên việc phòng bệnh và ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh bằng cách xét nghiệmbệnh trên tôm giống trước khi thả nuôi và trong quá trình nuôi là một trong nhữngbiện pháp thiết thực.Hiện nay có rất nhiều kỹ thuật dùng để xét nghiệm bệnh đầu vàng ở tôm như kỹthuật mô bệnh học, kỹ thuật PCR phiên mã ngược, kỹ thuật miễn dịch phát hiệnkháng nguyên dựa trên kháng thể đặc hiệu hay kỹ thuật lai in situ. Mỗi phươngpháp đều có ưu nhược điểm riêng. Việc xét nghiệm bệnh đầu vàng dễ bị nhầm lẫndo những đặc điểm phức hợp của tác nhân gây bệnh và đặc điểm bệnh lý ở mức tổchức học.Bệnh đầu vàng do phức hợp vi rút gây nên, còn gọi là phức hợp vi rút gây bệnhđầu vàng (Yellow Head Complex Virus – YHCV). Phức hợp này bao gồm vi rútgây bệnh đầu vàng (Yellow Head Virus – YHV) và vi rút gây hội chứng liên quanđến mang (Gill Associated Virus – GAV). Cho đến nay, YHCV được ghi nhận có6 kiểu gen khác nhau (Wijegoonawardane et al., 2008) và mỗi kiểu gen có độc lựcriêng nên mức độ gây chết cho tôm cũng khác nhau.YHV được xem là kiểu gen thứ nhất trong YHCV, kiểu gen này có độc lực cao,khả năng gây chết tôm hoàn toàn trong vòng vài ngày xuất hiện bệnh. Vật chất ditruyền của YHV là ARN sợi đơn, hình que và có màng bao. Kích thước hệ gen củaYHV là 26.662 bp bao gồm 4 đoạn gen mã hóa (ORF - open reading frames) làORF1a, ORF1b, ORF2, ORF3. Mỗi đoạn gen mã hóa cho những protein có chứcnăng riêng. Kiểu gen thứ 2 trong YHCV là GAV. Tương tự YHV, vật chất ditruyền của GAV là ARN sợi đơn, hình que có vỏ bao với kích thước hệ gen là26.235 bp. Đây là kiểu gen có liên hệ mật thiết với YHV với trình tự gen đồng nhấtlên đến 79% (Cowley và Walker, 2002; Sittidilokratna et al., 2008). Trình tự củacác đoạn gen mã hóa cho các protein chức năng đều tương tự YHV, nhưng GAVcòn chứa thêm đoạn gen mã hóa ORF4 ở đầu 3’ mà có thể do sự khác biệt này làmkiểu gen GAV có độc lực thấp, không gây dấu hiệu bệnh lý đầu vàng cũng như gâychết tôm mà chỉ làm tổn thương mang. GAV thường hiện diện mãn tính trên tômkhỏe (Cowley et al., 2000; Cowley et al., 2004; Cowley và Walker, 2008).YHV được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1991 tại Thái Lan và nhanh chóng lâylan sang các nước Châu Á khác như Ấn Độ, Đài Loan, Indonesia, Malaysia, …Năm 1996, GAV được ghi nhận lần đầu tại Úc (Spann et al., 1997) và vi rút nàycũng thường hiện diện trên tôm khỏe ở Việt Nam và Thái Lan (Wijegoonawardaneet al., 2008). Bốn kiểu gen còn lại thường xuất hiện trên tôm khỏe và phân bố khắpĐông Nam Á, Đông Á và Nam Á …. Kết quả so sánh trình tự các kiểu gen chothấy 4 kiểu gen này có trình tự giống với GAV nhiều hơn YHV. Tuy nhiên, chưacó kiểu gen nào trong 4 kiểu được ghi nhận gây chết trên tôm. (Wijegoonawardaneet al., 2008). Hiện nay, kiểu gen 2 (GAV) và kiểu gen 3 trong YHCV được ghinhận hiện diện trên tôm nuôi ở Việt Nam. Các kiểu gen khác chưa được ghi nhận.Ngoài việc lưu ý về kiểu gen khi xét nghiệm bệnh đầu vàng ở tôm, cũng cần lưu ýkhi chẩn đoán bệnh đầu vàng bằng phương pháp mô học. Pantoja và Lighner(2003) đã chứng minh sự giống nhau của những dấu hiệu tổn thương trên mô do virút gây bệnh đốm trắng (WSSV) và vi rút gây bệnh đầu vàng (YHV), đặc biệt làdấu hiệu hoại tử trên cơ quan lympho và mô liên kết. Điều này dẫn đến khả năngchẩn đoán nhầm giữa bệnh đầu vàng và bệnh đốm trắng bằng kỹ thuật mô họctruyền thống. Kết quả phân tích mô học trên những mẫu tôm cảm nhiễm vớiWSSV cho thấy dấu hiệu hoại tử trên cơ quan lympho và mô liên kết rất giống vớidấu hiệu do bệnh đầu vàng gây ra. Tuy nhiên, khi chẩn đoán các mẫu này bằng kỹthuật lai in situ với đoạn dò đặc hiệu nhận diện từng loại vi rút thì kết quả âm tínhvới YHV nhưng dương tính đối WSSV. Do đó, chẩn đoán bệnh đầu vàng khôngnên chỉ dựa vào dấu hiệu hoại tử trên cơ quan lympho và mô liên kết. Nếu nghingờ tôm nhiễm YHV nên cần chẩn đoán bổ sung bằng các phương pháp khác nhưlai in situ với đoạn dò đặc hiệu cho YHV hoặc phương pháp PCR phiên mã ngược. ...