Paracetamol: Thuốc cũ và những cảnh báo mới

(SKDS) - Ðược đưa vào sử dụng từ năm 1893, nhưng cho đến nay, paracetamol vẫn là một loại thuốc hạ sốt giảm đau được dùng phổ biến nhất trên thế giới. Tuy nhiên, việc dùng paracetamol như thế nào cho an toàn để không gây ra nhiễm độc gan thì không phải ai cũng biết. Loại thuốc phổ biến Hiện có rất nhiều loại chế phẩm chứa hoạt chất paracetamol với những hàm lượng pha chế và chỉ định dùng khác nhau, phổ biến nhất là trong các loại thuốc chữa cảm cúm, các thuốc giảm đau phối hợp...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Paracetamol: Thuốc cũ và những cảnh báo mớiParacetamol: Thuốc cũ và những cảnh báo mới(SKDS) - Ðược đưa vào sử dụng từ năm 1893, nhưng cho đến nay,paracetamol vẫn là một loại thuốc hạ sốt giảm đau được dùng phổ biến nhấttrên thế giới. Tuy nhiên, việc dùng paracetamol như thế nào cho an toàn đểkhông gây ra nhiễm độc gan thì không phải ai cũng biết.Loại thuốc phổ biếnHiện có rất nhiều loại chế phẩm chứa hoạt chất paracetamol với những hàmlượng pha chế và chỉ định dùng khác nhau, phổ biến nhất là trong các loạithuốc chữa cảm cúm, các thuốc giảm đau phối hợp với dẫn xuất thuốc phiện.Tác dụng chống viêm của paracetamol (còn có tên gọi khác làacetaminophen) kém hơn so với các thuốc chống viêm giảm đau khôngsteroid như ibuprofen, diclofenac…, nhưng tác dụng hạ sốt, giảm đau làtương đối tốt và ít gây tác dụng phụ.Paracetamol khá an toàn và được dung nạp tốt khi dùng ở liều thông thường.Tuy nhiên, khi dùng ở liều cao, paracetamol có thể gây nhiễm độc tại gan. Ởnhiều nơi trên thế giới, paracetamol hiện vẫn là một trong những nguyênnhân hàng đầu gây ra các trường hợp nhiễm độc gan và suy gan cấp. Năm2006, cả nước Mỹ có gần 140.000 trường hợp ngộ độc paracetamol được ghinhận, trong đó, hơn 100 người đã tử vong.Liều thông thường của paracetamol được khuyến cáo ở người trưởng thànhvà trẻ em trên 12 tuổi là 325-650mg uống hoặc đặt hậu môn mỗi 4-6 giờhoặc 1.000mg x 3-4 lần mỗi ngày, tối đa hằng ngày không dùng quá 4g. Vớiđối tượng có nhiều nguy cơ nhiễm độc gan như nghiện rượu, suy dinhdưỡng, đang dùng nhiều loại thuốc..., liều tối đa hằng ngày của paracetamolđược khuyến cáo không vượt quá 2g. Trẻ em dưới 12 tuổi, liều paracetamolđược khuyến cáo là 10-15mg/kg uống hoặc đặt hậu môn mỗi 4-6 giờ, tối đakhông vượt quá 5 lần dùng mỗi ngày. Trẻ em dưới 2 tuổi hoặc cân nặng nhỏhơn 11kg nên dùng paracetamol theo chỉ định của thầy thuốc. Cần tuyệt đối tuân theo chỉ định của thầy thuốc để tránh nguy cơ nhiễm độc gan do dùng paracetamol.Hiểu biết đầy đủ về thuốc để tránh nguy cơTrường hợp nhiễm độc gan liên quan đến paracetamol có thể là do chủý (tức là dùng thuốc tự sát) hoặc ngoài ý muốn (do dùng thuốc điều trịnhưng quá liều), trong đó, hơn 50% các trường hợp là nhiễm độc ngoàiý muốn. Trường hợp quá liều ngoài ý muốn hoặc “rủi ro điều trị”thường gặp nhất gây ra do dùng đồng thời nhiều loại thuốc có chứaparacetamol, đặc biệt là các chế phẩm giảm đau phối hợp paracetamolvới các dẫn xuất thuốc phiện hoặc do tự ý tăng liều thuốc vì chưa nhậnthức được nguy cơ gây độc gan của paracetamol.Theo thống kê của Cục Quản lý thuốc và Thực phẩm Mỹ, trong số cácbệnh nhân bị quá liều paracetamol ngoài ý muốn, 25% là do dùng đồngthời nhiều loại thuốc có chứa paracetamol, 1/3 các trường hợp có dùngđồng thời các thuốc giảm đau phối hợp giữa paracetamol với dẫn xuấtthuốc phiện và các thuốc khác cũng có chứa paracetamol. Một số bệnhnhân có thể không biết mình đang sử dụng các loại thuốc có chứaparacetamol, do nhiều loại trong đó ghi thành phần paracetamol khôngrõ ràng trên vỏ thuốc, như ghi dưới tên acetaminophen hoặc viết tắt tênthuốc (như APAP).Các thuốc chứa paracetamol ở trẻ em được bào chế với nhiều loại hàmlượng khác nhau, điều này có thể gây nhầm lẫn dẫn đến dùng quá liềunếu các bậc cha mẹ chủ quan không xem kỹ hướng dẫn sử dụng. Bêncạnh đó, người bệnh không đủ khả năng nhận thức để có thể hiểu vàtính toán được tổng liều tối đa hằng ngày của paracetamol dựa trên cácthông tin ghi trên lọ thuốc hoặc đơn thuốc cũng là một nguyên nhân dẫnđến dùng quá liều thuốc.Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời các biểu hiện của nhiễm độc gando paracetamol có thể giúp ngăn ngừa các tổn thương gan nặng và giảmnguy cơ tử vong. Tuy nhiên, trong thực tế, các triệu chứng của tổnthương gan cấp tính do paracetamol có thể biểu hiện không đặc hiệu vàthường chỉ rõ rệt sau dùng thuốc vài ngày. Giai đoạn đầu nhiễm độcthường xảy ra sớm sau dùng thuốc và kéo dài 12-24 giờ với các biểuhiện như buồn nôn, chán ăn, vã mồ hôi, da tái nhợt.Trong giai đoạn sau đó, các triệu chứng trên bắt đầu giảm dần nhưngcác chỉ số xét nghiệm men gan bắt đầu tăng lên, người bệnh có thể đauvùng hạ sườn phải, các xét nghiệm chức năng gan bắt đầu có biến loạn.Tình trạng suy thận có thể xuất hiện do paracetamol gây hoại tử ốngthận. Sau dùng thuốc 3-5 ngày, nếu không được điều trị kịp thời, ngườibệnh có thể chuyển sang giai đoạn suy gan nặng do hoại tử tế bào gan.Để giảm bớt nguy cơ nhiễm độc gan do paracetamol, một số quốc giatrên thế giới như Anh, Mỹ đã đưa ra điều luật hạn chế số lượng viênthuốc có chứa paracetamol trong các vỉ thuốc bán không cần đơn. Mộtsố ý kiến cũng đã kiến nghị việc giảm mức liều tối đa cho phép hằngngày của paracetamol, có thể xuống 3,25g mỗi ngày ở người trưởngthành. ...