Phân tích định lượng và phân tích tổng thể sắc đồ nhằm đánh giá chất lượng Đại hoàng bằng sắc ký lỏng hiệu năng cao

Nội dung bài viết trình bày về phương pháp phân tích định lượng kết hợp với phân tích tổng thể sắc đồ được phát triển nhằm đánh giá chất lượng Đại hoàng dựa trên sắc đồ đặc trưng. 5 hoạt chất gồm: chrysophanol, emodin, emodin-glucoside, rhaponticin và sennoside A được định lượng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phân tích định lượng và phân tích tổng thể sắc đồ nhằm đánh giá chất lượng Đại hoàng bằng sắc ký lỏng hiệu năng caoTẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013PHÂN TÍCH ĐỊNH LƢỢNG VÀPHÂN TÍCH TỔNG THỂ SẮC ĐỒ NHẰM ĐÁNH GIÁCHẤT LƢỢNG ĐẠI HOÀNG BẰNG SẮC KÝ LỎNG HIỆU NĂNG CAOChử Văn Mến*; Nguyễn Văn Long*; Vũ Tuấn Anh*TÓM TẮTPhương pháp phân tích định lượng kết hợp với phân tích tổng thể sắc đồ được phát triểnnhằm đánh giá chất lượng Đại hoàng dựa trên sắc đồ đặc trưng. 5 hoạt chất gồm:chrysophanol, emodin, emodin-glucoside, rhaponticin và sennoside A được định lượng.Thực hiện phân tách trên cột pha đảo C18 với chương trình gradient sử dụng dung môi A(dung dịch 0,05 M axit phosphoric trong nước) và dung môi B (acetonitrile), bước sóng280 nm, tốc độ dòng 1,0 ml/phút. Chương trình rửa giải gồm: 0 - 5 phút (20% B), 18 phút(28% B), 25 phút (42% B), 30 phút (100% B) cho kết quả tách tốt. Phương pháp trên đượcáp dụng cho 31 mẫu Đại hoàng gồm các loài khác nhau. Kết quả: hàm lượng hoạt chất biếnđộng nhiều trong các mẫu Đại hoàng và không khác biệt giữa các loài Đại hoàng. Ở phântích tổng thể sắc đồ, 17 pic chính được chọn. Phân tích phân biệt tuyến tính LDA cho thấycác mẫu được phân loại thành 4 nhóm với độ chính xác 100%. Nghiên cứu này cho thấy:việc kết hợp định lượng các hoạt chất cùng với phân tích tổng thể sắc đồ giúp tiếp cận toàndiện trong đánh giá chất lượng dược liệu nói chung và Đại hoàng nói riêng.* Từ khóa: Đại hoàng; Sắc ký lỏng hiệu năng cao; Đánh giá chất lượng.QUANTITATIVE AND PATTERN ANALYSIS FOR THE QUALITYEVALUATION OF RHEI RHIZOMA BY HPLCSUMMARYA quantitative and pattern analysis for the quality evaluation of Rhei rhizoma by HPLCbased on chromatographic fingerprints in 40 minutes was developed. Five marker compounds,namely, chrysophanol, emodin, emodin-glucoside, rhaponticin and sennoside A were quantitated.The chromatographic separation was performed on a C18 column by gradient elution with0.05 M phosphoric acid in water and acetonitrile, the wavelength was set at 280 nm, the flowrate was set at 1 ml/min, gradient condition as followed: 0 - 5 min (20% B);* Học viện Quân yNgười phản hồi (Corresponding): Chử Văn Mến (chuvanmen@gmail.com)Ngày nhận bài: 16/8/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 31/10/2013Ngày bài báo được đăng: 5/11/201331TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-201318 min (28% B); 25 min (42% B); 30 min (100% B) gave the satisfied separation. The developedmethod was applied to the quantitation of 31 samples of different Rhei Rhizoma species.The results showed that the contents of bioactive compounds were fluctuated among samplesand there were no difference among Rhubarb species. For pattern analysis, seventeencommon peaks were selected. LDA (Linear Discriminant Analysis) showed that the sampleswere clustered into 4 different groups of species with the accuracy of 100%. This studyshowed that quantitative determination of marker compounds combined with patternrecognition method can provide a comprehensive approach for the quality assessment ofherbal medicines.* Key words: Rhei Rhizoma; HPLC; Quality evaluation.ĐẶT VẤN ĐỀĐại hoàng (Rhei Rhizoma) là mộtnhóm loài trong chi Rheum thuộc họRau răm (Polygonaceae). Có ba loài củachi Rheum có trong Dược điển Việt Nam,Hàn Quốc và Trung Quốc bao gồm:R. tanguticum, R. palmatum và R. officinale[1, 2, 3]. Trong dược điển Nhật Bản,ngoài ba loài trên còn có thêm Rheumcoreanum và những loài lai giữa các loàitrên là dược liệu Đại hoàng [4]. Ngoàira, các loài không chính thức như Rheumundulatum, Rheum rhaponticum, Rumexcrispus, Rumex aquatica và Reynoutriaelliptica thường bị nhầm là Đại hoàng.Trong một số trường hợp, việc xác địnhloài dựa trên phân tích mô học giữa cácloài của mẫu Đại hoàng trên thị trườngcực kỳ khó khăn. Nhiều nhà nghiên cứuvà thầy thuốc đông y thường bị nhầmlẫn bởi sự không rõ ràng của nhiều loàitrong việc sử dụng dược liệu Đại hoàng.Do vậy, đánh giá chất lượng Đại hoàngdựa trên thành phần hoạt chất đóng vaitròrất quan trọng trong kiểm soát chấtlượng của Đại hoàng.Đại hoàng được biết đến với nhiềuhoạt tính sinh học như nhuận tràng ,lợi mật, bảo vệ gan, kháng virut, khángviêm... [5, 6, 7]. Các hoạt chất chínhcủa Đại hoàng gồm: các anthraquinonenhư chrysophanol, emodin [8], dianthronenhư sennoside A [9] hay stilbene nhưrhaponticin [10]. Phân tích định lượngđơn thuần một số chất đánh dấu khôngthể phân biệt Đại hoàng thật và giả.Trong nghiên cứu này, chúng tôi kết hợpgiữa phân tích định lượng và phân tíchtổng thể sắc đồ nhằm đánh giá toàn diệnchất lượng Đại hoàng từ các loài khácnhau.Hình 1: Cấu trúc hóa học của các hoạt chấtchính trong Đại hoàng: 1. Sennoside A,2. Rhaponticin, 3. Emodin-glucoside,4. Emodin, 5. Chrysophanol.32TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁPNGHIÊN CỨU1. Hóa chất và thiết bị.Hóa chất: các chất chuẩn chrysophanol,emodin, emodin-glucoside, rhaponticinvà sennosi ...