Phản ứng stress cấp

Stress là các chấn thương tâm lý rất mạnh, gây đau khổ và khó chịu cho người có liên quan. Các chấn thương tâm lý này phải có tính chất “thảm họa” như núi lửa phun, động đất, sóng thần, chứng kiến các trận đánh khủng khiếp có số người thương vong rất cao, bị bắt cóc, bị tra tấn, bị hãm hiếp, cái chết đột ngột của người thân…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phản ứng stress cấpPhản ứng stress cấpStress là các chấn thương tâm lý rất mạnh, gây đau khổ và khó chịu cho ngườicó liên quan. Các chấn thương tâm lý này phải có tính chất “thảm họa” nhưnúi lửa phun, động đất, sóng thần, chứng kiến các trận đánh khủng khiếp cósố người thương vong rất cao, bị bắt cóc, bị tra tấn, bị hãm hiếp, cái chết độtngột của người thân… Như vậy, stress tâm lý phải có tính chất đột ngột, vôcùng mạnh mẽ, gây ra các rối loạn tâm thần được gọi là phản ứng stress cấp.Các căng thẳng tâm lý (tension) là các kích thích có cường độ nhẹ hơn, khôngvượt quá mức chịu đựng của con người như thi cử, cạnh tranh, đổ vỡ trongtình yêu, hôn nhân, mâu thuẫn tại gia đình và cơ quan… Như vậy, các căngthẳng tâm lý này là một phần tất yếu của đời sống tinh thần của con người.Các căng thẳng này chính là động lực để giúp chúng ta phấn đấu vượt qua nóvà tiến lên. Nhưng các căng thẳng tâm lý này nếu xuất hiện liên tục với cườngđộ khá cao lại là yếu tố thuận lợi cho các bệnh trầm cảm, lo âu lan tỏa, rốiloạn cảm xúc lưỡng cực bùng nổ.Triệu chứngĐ ặc điểm nhấn mạnh chẩn đoán của phản ứng stress cấp là các triệu chứngxuất hiện trong vòng một tháng sau khi có chấn thương tâm lý quá mạnh. Cácchấn thương hay gặp là tai nạn giao thông (xe ô tô đâm nhau, rất nhiều ngườichết và bị thương, bản thân bệnh nhân cũng bị thương tích trầm trọng), cáichết đột ngột của chồng (vợ), con hoặc người thân trong gia đình, bị bắt cóc,bị hãm hiếp…Trong và sau khi bị chấn thương, bệnh nhân có ít nhất 3 trong số các triệuchứng sau: cảm giác chết lặng (nên gọi không được), cảm giác tan rã hoặcmất đáp ứng cảm xúc (không khóc nổi), giảm nhận thức của bệnh nhân vớixung quanh (không ý thức được những nguy hiểm đang xảy ra), giải thể thựctế (không nhận thức được tình hình thực tế xung quanh), giải thể nhân cách(không ý thức được về sự tồn tại của bản thân mình), quên phân ly (quên tấtcả các hiện tượng mà không có căn nguyên gì). Các rối loạn này phải diễn ratrong vòng 2 ngày đến 4 tuần sau chấn thương rồi tự hết.Bệnh nhân luôn suy nghĩ và tái hiện lại những gì đã xảy ra, đặc biệt là các chitiết khủng khiếp, khó chịu. Bệnh nhân luôn hình dung ra các ký ức khó chịuđó vào ban ngày, còn khi ngủ thì họ lại mơ về nó. Họ luôn tìm cách quên ho ặcgạt ra khỏi đầu, khỏi giấc mơ của mình các ký ức khó chịu đó mà khôngđược, vì thế bệnh nhân xa lánh các sự kiện có thể gợi lại chấn thương tâm lý.Bệnh nhân có nhiều triệu chứng lo âu rõ ràng, thậm chí kích động. Họ luôntrong tình trạng hoang mang, lo lắng quá mức, run tay, đánh trống ngực, cócác cơn nóng bừng hoặc lạnh buốt, đi đái dắt, đau bụng, đi ngoài táo lỏng thấtthường, khó tập trung chú ý nên rất khó ghi nhớ. Chính các triệu chứng nàygây cảm giác khó chịu cho bệnh nhân, khiến họ không thể thực hiện các côngviệc bình thường hàng ngày như lao động, học tập. Họ luôn trong tình trạngbuồn b ã, mất hết các hứng thú và sở thích vốn có, khó vào giấc ngủ, ngủkhông sâu và đầy ác mộng. Luôn mặc cảm về bản thân mình, cho rằng mìnhcó lỗi trong những việc vừa xảy ra, nhiều người có ý định tự sát.Cuối cùng, họ còn có cảm giác tăng báo động với kích thích gây chấn thương.Nghĩa là họ khó ngủ, hay cáu gắt, khó tập trung chú ý, tăng cảnh giác, hoảnghốt quá mức, kích động vận động.Theo thời gian, các triệu chứng trên giảm dần về cường độ và hết sau 1 thángmà không cần điều trị gì. Các ký ức đau thương còn tồn tại lâu dài nhưngbệnh nhân đã có thể trở lại với cuộc sống gần bình thường.Mức độ nặng, độ d ài và các trạng thái của bệnh nhân bộc lộ các sự kiện chấnthương tâm lý là các yếu tố quan trọng nhất trong sự phát triển của phản ứngstress cấp. Có một yếu tố ràng buộc như sự tác động của x ã hội, tiền sử giađình, kinh nghiệm thời còn là trẻ con, nhân cách bệnh khác nhau và các rốiloạn tâm thần xác định có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của rối loạn stresscấp. Rối loạn này có thể phát triển ở từng bệnh nhân mà không có điều kiệnthuận lợi đặc biệt và chấn thương không phải là quá mạnh.Tỷ lệ của phản ứng stress cấp ở những người bị chấn thương tâm lý mạnhphụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương cũng như ngưỡng chịuđựng chấn thương tâm lý của từng người.Mặc dù một số chấn thương tâm lý giống nhau về mức độ, nhưng sự đáp ứngcó thể không giống nhau ở các nền văn hóa khác nhau. Do vậy đến nay ngườita chưa rõ tỷ lệ của bệnh này trong cộng đồng.Ðiều trịĐiều trị bằng thuốcCác thuốc chống trầm cảm bất kỳ loại nào cũng không cho kết quả rõ rệttrong phản ứng stress cấp.Thuốc ức chế adrenergic (propranolon) hầu như không có tác d ụng điều trịcho phản ứng stress cấp.Thuốc b ình thần benzodiazepin có tác dụng cắt tình trạng lo âu quá mức,ho ảng hốt, sợ hãi, phân ly, kích động của bệnh nhân. Chỉ nên dùng nhómthuốc này khi thực sự cần thiết, không nên sử dụng kéo dài. Khi điều trị,thường sử dụng thuốc đường uống. Nhưng trong một số trường hợp cần thiết,có thể dùng thuốc tiêm.Các thuốc thường dùng là: seduxen, lexomil, tranxen, rivotril.Nhìn chung không cần thiết phải sử dụng thuốc an thần (haloperidol, tisercin,aminazin…) trong điều trị phản ứng stress cấp, trừ các trường hợp có kíchđộng mạnh mẽ mà dùng thuốc benzodiazepin không kết quả.Tâm lý liệu phápTâm lý liệu pháp đóng vai trò quyết định trong điều trị phản ứng stress cấp.Trước hết phải cô lập được stress. Bệnh nhân cần được đưa ra khỏi môitrường gây chấn thương tâm lý càng sớm càng tốt. Khi thoát ra khỏi môitrường gây chấn thương tâm lý thì hầu hết bệnh nhân dần trở về trạng thái tâmlý bình thường. Tình trạng lo âu, hốt hoảng, phân ly sẽ giảm đi.Nhân viên y tế hoặc các thành viên trong gia đình cần giữ vững tình trạng tâmlý cho bệnh nhân. Động viên an ủi bệnh nhân để bệnh nhân nhận thấy rằngnguy hiểm đã qua, giúp họ thư giãn, hướng dẫn cách tập thở chậm rãi để giảmbớt các triệu chứng khó chịu về cơ thể.Tránh gợi lại các khía cạnh của chấn thương tâm lý một cách bừa bãi để bệnhnhân không phải sống lại các ký ức đau ...