Pháp luật giải quyết tranh chấp tiêu dùng Việt Nam dưới góc nhìn so sánh với quốc tế

Bài viết trình bày về quy phạm pháp luật và thể chế thực thi pháp luật là hai thành tố quyết định hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong đó có nội dung giải quyết tranh chấp tiêu dùng hiện nay. Thực tiễn 7 năm thi hành luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phản ánh hiệu quả hạn chế của hai thành tố này ở Việt Nam. Kinh nghiệm quốc tế là những gợi mở cho công tác hoàn thiện pháp luật và thể chế thực thi pháp luật giải quyết tranh chấp tiêu dùng thời gian tới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Pháp luật giải quyết tranh chấp tiêu dùng Việt Nam dưới góc nhìn so sánh với quốc tế Tạp chí Kho h c : u t h c T p 33 2 (2017) 61-69 TRAO ĐỔI Pháp lu t giải quyết tr nh chấp tiêu dùng Việt Nam dưới góc nhìn so sánh với qu c tế guyễn Tr ng iệp1,* guyễn Tiến ạt2 1 Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam 2 Học viện Chính sách và Phát triển, Ngõ 8B Tôn Thất Thuyết, Hà Nội, Việt Nam h n ngày 25 tháng 4 năm 2017 Chỉnh sử ngày 06 tháng 6 năm 2017; Chấp nh n đăng ngày 28 tháng 6 năm 2017 Tóm tắt: uy phạm pháp lu t và thể chế thực thi pháp lu t là h i thành t quyết định hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong đó có nội dung giải quyết tr nh chấp tiêu dùng hiện n y. Thực tiễn 7 năm thi hành u t Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phản ánh hiệu quả hạn chế củ h i thành t này ở Việt m. Kinh nghiệm qu c tế là những gợi mở cho công tác hoàn thiện pháp lu t và thể chế thực thi pháp lu t giải quyết tr nh chấp tiêu dùng thời gi n tới. Từ khóa: Tr nh chấp người tiêu dùng dùng giải quyết tr nh chấp tiêu dùng. u t Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng bảo vệ người tiêu Theo khảo sát củ Tổ chức gười tiêu dùng qu c tế (Consumer Intern tion l – CI) tỷ lệ các qu c gi xây dựng u t Bảo vệ uyền lợi người tiêu dùng (“Luật BVQLNTD”) là khoảng 77% trong đó chỉ có 52% các qu c gi triển kh i các nội dung củ u t vào thực tiễn và không ít qu c gi tuy đã b n hành lu t nhiều năm nhưng không thực hiện rà soát hoặc đ ng trong quá trình rà soát như: Indonesi Br zil Pháp Ấn ộ [1]…  ói như v y để thấy quá trình xây dựng và áp dụng thực tế các quy định pháp lý về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chư b o giờ là câu chuyện dễ dàng ng y cả với những qu c gi ở trình độ phát triển c o. ói như v y cũng để có cơ sở đánh giá đúng và ghi nh n những nỗ lực củ Chính phủ Việt m trong việc xây dựng và thực hiện pháp lu t về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nói chung và các quy định về giải quyết tr nh chấp tiêu dùng nói riêng trong khoảng bảy năm trở lại đây. Thu t ngữ “tr nh chấp tiêu dùng” b o gồm h i thành t là “tr nh chấp” và “tiêu dùng”. Từ điển Bl ck’s w Diction ry (4th Edition) định nghĩ “Tr nh chấp” (tiếng Anh là dispute) là một dạng mâu thuẫn hoặc bất đồng quan điểm, mâu thuẫn về các quyền yêu sách hoặc các quyền; việc đòi hỏi quyền lợi, bồi thường hoặc yêu cầu của một bên bằng khiếu nại hoặc cáo buộc với một bên khác [2]. Theo Brown and Marriot tại ADR Principles & Pr ctice “Tr nh chấp” được hiểu là một dạng xung đột mang tính pháp lý, được giải quyết thông qua con đường thương lượng, trung gian hòa giải hoặc sự giải quyết của bên thứ ba khác, việc giải quyết có thể _______  Tác giả liên hệ. T.: 84- 2437547772. Email: dieptrongnguyen@yahoo.com https://doi.org/10.25073/2588-1167/vnuls.4079 61 62 N.T. Điệp, N.T. Đạt / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, Tập 33, ố 2 (2017) 61-69 được tiến hành trực tiếp giữa hai bên hoặc có sự tham gia của bên thứ ba [3]. “Tiêu dùng” dùng để chỉ m i qu n hệ pháp lu t giữ bên bán (thương nhân) và bên mu (người tiêu dùng) không vì mục đích thương mại mà phục vụ nhu cầu tiêu dùng củ chính mình. Pháp lu t mỗi qu c gi có những khái niệm riêng đ i với loại tr nh chấp này. Tr nh chấp tiêu dùng theo iều 2.4 u t bảo vệ người tiêu dùng ài o n định nghĩ là “tranh chấp phát sinh do việc mua bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp kinh doanh” [4]. iều 1 u t BV TD năm 2010 củ Việt m lý giải “tr nh chấp tiêu dùng” là tranh chấp phát sinh giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. 1. Đánh giá pháp luật về giải quyết tranh chấp tiêu dùng 1.1. Thực tiễn pháp luật Việt Nam Từ chỗ chỉ dự vào Pháp lệnh bảo về quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 [5] u t BV TD năm 2010 r đời được coi là một bước tiến đáng kể trong xây dựng lu t nội dung điều chỉnh về giải quyết tr nh chấp tiêu dùng. Tuy nhiên thực tiễn áp dụng lu t tới thời điểm hiện tại cho thấy u t hiện hành vẫn chư đáp ứng được thực tiễn. Về phương thức giải quyết tr nh chấp nếu như Pháp lệnh 1999 chỉ đề c p tới quyền khiếu nại và quyền khởi kiện cùng h i phương thức giải quyết là “hò giải” và “khiếu kiện” thì Khoản 1 iều 30 u t BV TD đã mở r những phương thức mới trong giải quyết tr nh chấp tiêu dùng b o gồm: Thương lượng; ò giải; Tr ng tài và Tò án với những quy định chi tiết hơn trong cả Chương 4 củ u t. i với phương thức tr ng tài iều 9 u t BV TD liệt kê phương thức tr ng tài như một phương thức giải quyết tr nh chấp tiêu dùng chính thức và căn cứ áp dụng pháp lu t về trình tự thủ tục giải quyết là u t Tr ng tài thương mại năm 2010. Khi áp dụng pháp lu t tr ng tài để giải quyết tr nh chấp tiêu dùng, người tiêu dùng được hưởng “quyền lự ch n phương thức giải quyết tr nh chấp là tò án hoặc tr ng tài” ng y cả khi giữ người tiêu dùng và thương nhân đã có thỏ thu n lự ch n tr ng tài để giải quyết tr nh chấp [6]. ây là một quyền qu n tr ng cho người tiêu dùng khi th m gi gi o dịch mu bán với thương nhân theo các hợp đồng mẫu có thỏ thu n tr ng tài để bù đắp vị thế yếu củ người tiêu dùng trong qu n hệ tiêu dùng. Tuy nhiên mặc dù có những cơ sở pháp lý khá rõ ràng nhưng s lượng tr nh chấp tiêu dùng lự ch n tr ng tài ở Việt m gần như không có. ếu như phương thức tr ng tài và hò giải được hỗ trợ đáng kể bởi việc b n hành u t tr ng tài thương mại năm 2010 và quy định về trình tự hò giải tr nh chấp trong xét xử tại Tò án thì thương lượng và hò giải ngoài tò án tới n y vẫn là một cơ chế dân sự chư được pháp lu t điều chỉnh. Thực tế cũng cho thấy mặc dù pháp lu t điều chỉnh còn nhiều hạn chế nhưng thương lượng và hò giải ngoài tò án lại được áp dụng phổ biến hơn cả trong giải quyết tr nh chấp tiêu dùng thông qu quyền khiếu nại sản phẩm củ người tiêu dùng. ăm 2011 Chính phủ b n hành ghị định s 99/2011/ -CP hướng dẫn u t BV TD chỉ quy định trách nhiệm củ “B n quản lý chợ thương nhân kinh do nh chợ trung tâm thương mại” hò giải tr nh chấp giữ người tiêu dùng và người bán hàng trong phạm vi chợ trung tâm thương mại khi có yêu cầu [7 ...