Phát triển du lịch cộng đồng – Loại hình du lịch nên được khuyến khích ở vườn quốc gia Cúc Phương, Việt Nam

Bài viết nghiên cứu cụ thể ở vườn quốc gia Cúc Phương như là một bằng chứng dân địa phương chuyển từ vườn quốc gia đang xoay sở cuộc sống chỉ bằng hoạt động nông nghiệp, trong khu du lịch làm được rất ít để hỗ trợ cộng đồng và môi trường vườn quốc gia vẫn bị đe dọa bởi sự khai thác của người dân địa phương.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phát triển du lịch cộng đồng – Loại hình du lịch nên được khuyến khích ở vườn quốc gia Cúc Phương, Việt NamKû yÕu Héi th¶o khoa häc Khoa §Þa lÝ – Tr−êng §HSP Hµ Néi, 5/2005 Ph¸t triÓn du lÞch céng ®ång - lo¹i h×nh du lÞch nªn ®−îc khuyÕn khÝch ë v−ên quèc gia Cóc Ph−¬ng, ViÖt Nam TS. NguyÔn ThÞ S¬n Khoa §Þa lÝ- Tr−êng §HSP Hµ NéiI. §Æt vÊn ®Ò Ngµy nay, du lÞch ph¸t triÓn m¹nh mÏ kh«ng chØ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn,mµ ë hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Mét mÆt, du lÞch ®−îc coi nh− lµ métc«ng cô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr−êng t¹i c¸c khu tù nhiªn,®Æc biÖt t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng cã v−ên quèc gia (VQG). MÆt kh¸c, ë nhiÒu n¬i,víi c¸c møc ®é kh¸c nhau, du lÞch còng lµm n¶y sinh c¸c t¸c ®éng tiªu cùc®Õn n¬i ®ãn kh¸ch, mµ cuèi cïng, céng ®ång ®Þa ph−¬ng ph¶i g¸nh chÞu. Lµ mét VQG cßn gi÷ ®−îc tÝnh chÊt nguyªn sinh, ®a d¹ng sinh häccao, thiªn nhiªn phong phó, Cóc Ph−¬ng, tõ l©u ®· trë thµnh mét n¬i thu hótc¸c ho¹t ®éng tham quan, gi¶i trÝ, häc tËp, nghiªn cøu khoa häc cña c¶kh¸ch trong n−íc vµ quèc tÕ. Ph¸t triÓn du lÞch t¹i VQG Cóc Ph−¬ng cßnmét sè bÊt cËp. Tuy nhiªn, viÖc hç trî ph¸t triÓn céng ®ång tõ nguån thu cñadu lÞch vµ l«i kÐo sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng vµo c¸c dÞch vô dulÞch t¹i ®©y cßn h¹n chÕ. Trong khi ®ã, cuéc sèng cña d©n c− céng ®ång l©ncËn VQG cßn nhiÒu khã kh¨n vµ cßn tån t¹i hiÖn t−îng khai th¸c mét sè s¶nphÈm VQG, ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu b¶o tån VQG. V× vËy, du lÞch céng ®ång lµ mét m« h×nh phï hîp nh»m ®Þnh h−íngdu lÞch cña Cóc Ph−¬ng tíi mét lo¹i du lÞch bÒn v÷ng h¬n - du lÞch g¾n liÒnvíi b¶o tån m«i tr−êng tù nhiªn vµ ph¸t triÓn céng ®ång ®Þa ph−¬ng.II. TÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò Cóc Ph−¬ng lµ ®Þa bµn ®· thu hót ®−îc l−îng kh¸ch ngµy cµng ®«ng®Õn tham quan vµ du lÞch ®· cã vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc bæ sung kinh phÝcho c«ng t¸c qu¶n lý VQG; hç trî phóc lîi cho mét sè céng ®ång ®Þaph−¬ng trong khu vùc. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng du lÞch t¹i VQG Cóc Ph−¬ngch−a thu hót ®−îc sù tham gia cña céng ®ång d©n c− ®Ó n©ng cao ®êi sèngcho hä vµ gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn VQG. ViÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn m« h×nh du lÞch céng ®ång cã ý nghÜa thùctiÔn vµ cÊp thiÕt nh»m ph¸t huy vai trß cña ho¹t ®éng du lÞch ®èi víi c«ng 77t¸c b¶o tån VQG vµ ph¸t triÓn céng ®ång ®Þa ph−¬ng. §ã lµ c¸c vÊn ®Ò liªnquan ®Õn yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n−íc còng nh− xu thÕ chungcña thÕ giíi hiÖn nay. §©y còng lµ mét ph−¬ng thøc gãp phÇn thùc hiÖn môctiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong tiÕn tr×nh c«ngnghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. C¸c khuyÕn nghÞ cho ph¸t triÓn du lÞchcéng ®ång trªn c¬ së t«n träng nguyÖn väng vµ lîi Ých cña d©n c− së t¹i, ®i®«i víi môc tiªu b¶o tån lµ c¬ së cho ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng du lÞch ch−a thùc sù ®i ®«i víi c«ng t¸c b¶o tånvµ ph¸t triÓn céng ®ång còng kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu VQG kh¸c t¹i ViÖt NamhiÖn nay. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn m« h×nh du lÞch céng ®ång t¹i VQG CócPh−¬ng cã ý nghÜa thùc tiÔn kh«ng chØ cho VQG nµy, mµ cßn cã thÓ ¸pdông vµo c¸c VQG kh¸c ë n−íc ta.III. Kh¸i qu¸t hiÖn tr¹ng c¸c céng ®ång d©n c− thuéc®Þa bµn nghiªn cøu Víi diÖn tÝch 22.200 ha, VQG Cóc Ph−¬ng n»m trªn ®Þa phËn 15 x·thuéc c¸c huyÖn: Nho Quan, tØnh Ninh B×nh (víi diÖn tÝch 11.300 ha);Th¹ch Thµnh, tØnh Thanh Ho¸ (kho¶ng 5000 ha); Yªn Thuû vµ L¹c Thuû,tØnh Hoµ B×nh (kho¶ng 5850 ha). VQG Cóc Ph−¬ng cã thÓ ®−îc coi lµcöa ngâ ®ãn kh¸ch cña vïng thÞ tr−êng kh¸ch tiÒm n¨ng - vïng ®ångb»ng B¾c Bé. Cóc Ph−¬ng n»m trong vïng ph©n bè d©n c− cña 15 x· thuéc 4 huyÖncña 3 tØnh, chñ yÕu lµ ®ång bµo d©n téc M−êng (chiÕm 89%). Trong thêigian tõ n¨m 1983-1988, mét sè b¶n c− d©n trong v−ên ®· ®−îc chuyÓn rangoµi vïng ®Öm víi sù hç trî cña dù ¸n cña FAO, nh»m môc tiªu b¶o tån vµphôc håi sinh th¸i VQG. HiÖn t¹i cã kho¶ng trªn 2200 ng−êi hiÖn ®ang sèng trong 8 th«n n»mhoµn toµn hoÆc mét phÇn trong ranh giíi v−ên, kho¶ng 400 hé d©n. Ngoµi racßn cã kho¶ng 60.000 ng−êi sèng trong vïng ®Öm cña v−ên, trong ®ãkho¶ng 1000 ng−êi ë 3 th«n t¸i ®Þnh c−. ChÊt l−îng cuéc sèng cña d©n c− vµ ho¹t ®éng khai th¸c VQG C¸c cuéc ®iÒu tra x· héi häc tËp trung vµo c¸c céng ®ång d©n c− n»mtrong ph¹m vi VQG (b¶n Khanh, b¶n Nga) vµ mét sè céng ®ång t¸i ®Þnh c−thuéc x· Cóc Ph−¬ng (§ång T©m, §ång Qu©n, §ång Bãt).78 Nguån sèng chÝnh cña ng−êi d©n hiÖn t¹i vÉn chñ yÕu dùa vµo s¶nxuÊt n«ng nghiÖp (h¬n 84% sè ng−êi ®−îc hái). §Æc biÖt, c¸c céng ®ångd©n c− t¸i ®Þnh c− cã møc sèng thÊp vµ khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸cb¶n hiÖn t¹i cßn trong VQG. V× vËy, hiÖn t−îng khai th¸c c¸c s¶n phÈmrõng mÆc dï ®· ®−îc h¹n chÕ, song vÉn diÔn biÕn ë c¸c céng ®ång d©n c−.Nh÷ng ho¹t ®éng ®èt rõng lµm n−¬ng rÉy, ch¨n th¶ gia sóc trong rõng còng¶nh h−ëng tíi chu tr×nh t¸i sinh cña tù nhiªn, g©y « nhiÔm, t¹o sù x©m nhËpcña c¸c loµi l¹... KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, ®èn gç, cñi vµ s¨n b¾n lµ c¸c ho¹t ®éngkhai th¸c cña c− d©n céng ®ång trong vµ xung quanh v−ên g©y ¶nh h−ënglín nhÊt ®Õn hÖ sinh th¸i VQG, ®Æc biÖt lµ sù suy gi¶m diÖn tÝch rõng vµ sèl−îng c¸c loµi ®éng vËt hoang d·. Theo −íc ®o¸n cña mét nh©n viªn kiÓml©m VQG, hµng n¨m VQG mÊt ®i kho¶ng 15 km2 rõng do c¸c ho¹t ®éngkhai th¸c tr¸i phÐp cña c− d©n. T¹i c¸c th«n t¸i ®Þnh c−, khi ®−îc hái vÒ ®iÒu kiÖn sèng hiÖn t¹i ë n¬it¸i ®Þnh c− so víi ®iÒu kiÖn sèng tr−íc ®©y trong VQG, trªn 70% ý kiÕn chor»ng hä kh«ng ®ñ ¨n vµ khã kh¨n h¬n trong viÖc t×m nguån bæ sung nh÷ngngµy gi¸p h¹t. H¬n 50% ý kiÕn lùa chän ®iÒu kiÖn sèng ë VQG h¬n hiÖn t¹i,chØ 20% ý kiÕn ng−îc l¹i, cßn l¹i lµ khã tr¶ lêi. §iÒu ®ã cho thÊy, ®a sèch−a cã ®iÒu kiÖn c¶i thiÖn cuéc sèng b»ng c¸c nguån kh¸c ngoµi ho¹t ®éngn«ng nghiÖp vèn rÊt khã kh¨n ë ®Þa bµn míi.IV. Ho¹t ®éng du lÞch ë VQG Cóc Ph−¬ng1. Kh¸i qu¸ ...