PHÉP PHẢN CHỨNG ...THÚ VỊ

Trong môn toán tiểu học, việc tìm ra lời giải của những bài toán khó luôn là điều thú vị đối với học sinh. Tuy nhiên, nếu chúng ta biết được một phương pháp để áp dụng cho một loạt các bài toán có dạng tương tự cũng là điều lý thú và bổ ích. Sau đây chúng tôi xin giới thiệu phương pháp phản chứng để bạn đọc cùng tham khảo. Ví dụ 1: (Đề thi học sinh giỏi Hà Nội 2002) An có 13 hộp bi mà tổng số bi trong ba hộp bất kỳ là một số...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
PHÉP PHẢN CHỨNG ...THÚ VỊ PHÉP PHẢN CHỨNG ...THÚ VỊ!Trong môn toán tiểu học, việc tìm ra lời giải của những bài toán khó luôn là điềuthú vị đối với học sinh. Tuy nhiên, nếu chúng ta biết được một phương pháp để ápdụng cho một loạt các bài toán có dạng tương tự cũng là điều lý thú và bổ ích. Sauđây chúng tôi xin giới thiệu phương pháp phản chứng để bạn đọc cùng tham khảo.Ví dụ 1: (Đề thi học sinh giỏi Hà Nội 2002)An có 13 hộp bi mà tổng số bi trong ba hộp bất kỳ là một số lẻ. Hỏi tổng số bitrong cả 13 hộp có là một số lẻ không? Vì sao?Lời giải: Giả sử trong 13 hộp bi đã cho tồn tại ít nhất một hộp có số bi là chẵn. Kếthợp hộp bi chẵn đó với 2 hộp lẻ bất kỳ ta có tổng số bi của 3 hộp là số chẵn (vì: lẻ+ lẻ + chẵn = chẵn)Điều này trái với đề bài là tổng số bi ở 3 hộp bất kỳ là một số lẻ. Vậy điều giả sửcủa chúng ta là sai.Như vậy tất cả 13 hộp bi đều là số lẻ trong mỗi hộp. Suy ra tổng số bi trong 13 hộplà một số lẻ.Phân tích: Qua lời giải bài toán trên, ta thấy xuất phát từ đề bài cho 3 hộp bi bất kỳcó tổng số bi là lẻ, như vậy chỉ có hai khả năng xảy ra:Trường hợp 1: lẻ + lẻ + lẻ = lẻTrường hợp 2: lẻ + chẵn + chẵn = lẻTrường hợp 1 ta suy ra số bi trong mỗi hộp là số lẻ nên tổng số bi của 13 hộp là sốlẻ.Trường hợp 2 ta lấy một hộp chẵn kết hợp với hai hộp bi lẻ được kết quả là số chẵnsuy ra trái với đề bài là tổng số bi của 3 hộp bất kỳ là số lẻ.Từ nhận xét đó thấy rằng nếu ta chỉ ra được một hộp bất kỳ có số bi chẵn thì khôngthỏa mãn đề bài (lời giải trên).Như vậy phương pháp phản chứng là phép suy luận dựa trên nhận xét: “Nếu như từmột điều A nào đó mà bằng suy diễn ta rút ra được một điều vô lý, thì điều A là saihay điều trái ngược với A là đúng”.Ví dụ 2: (Đề thi học sinh giỏi quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh 1992)Hãy chứng tỏ rằng trong 11 số tự nhiên bất kỳ phải có ít nhất hai số mà hiệu củachúng chia hết cho 10.Lời giải: Giả sử trong 11 số tự nhiên đã cho không có hai số nào có hiệu chia hếtcho 10. Đem 11 số đó lần lượt chia cho 10 ta được 11 số dư nằm trong khoảng từ 0đến 9. Do điều giả sử trên nên 11 số dư này phải đôi một khác nhau, vì nếu có haisố dư nào đó bằng nhau thì hiệu của hai số bị chia sẽ chia hết cho 10 (điều này tráivới điều giả sử ban đầu). Vậy trong khoảng từ 0 đến 9 phải có 11 số tự nhiên khácnhau. Điều này vô lý vì từ 0 đến 9 chỉ có tất cả 10 số tự nhiên.Từ đó chứng tỏ điều giả sử ban đầu là sai. Vậy trong 11 số tự nhiên bất kỳ phải cóít nhất hai số mà hiệu của chúng chia hết cho 10.Qua hai ví dụ trên chúng ta thấy phép phản chứng không phải là công cụ quá khóđể tìm ra lời giải của bài toán. Bằng cách tương tự xin mời các bạn đưa ra lời giảibài toán sau:Ba bạn Tùng, Trang, Linh thi đấu bóng bàn giành được ba giải nhất, nhì, ba.Bạn Tùng nói: Tôi được giải nhì còn bạn Trang được giải nhất.Bạn Trang nói: Tôi được giải nhì còn bạn Linh được giải nhất.Bạn Linh nói: Bạn Tùng được giải nhất còn bạn Trang được giải ba.Biết rằng mỗi câu nói của mỗi bạn đều có một phần đúng v à một phần sai. Hỏi bạnnào được giải nào?