Phương pháp thành lập bản đồ mật độ lưới sông phục vụ phân vùng lũ trên lưu vực sông Lam

Bài viết này sẽ trình bày quy trình xây dựng bản đồ mật độ lưới sông với dữ liệu đầu vào là mô hình số độ cao và bản đồ hệ thống sông suối lưu vực sông Lam. Đây sẽ là các tài liệu có ích cho việc phân vùng nguy cơ và cảnh báo lũ trong khu vực nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phương pháp thành lập bản đồ mật độ lưới sông phục vụ phân vùng lũ trên lưu vực sông Lam Nghiên cứuPHƯƠNG PHÁP THÀNH LẬP BẢN ĐỒ MẬT ĐỘ LƯỚI SÔNG PHỤC VỤ PHÂN VÙNG LŨ TRÊN LƯU VỰC SÔNG LAM Đặng Tuyết Minh Đại học Thuỷ lợi Tóm tắt Những năm gần đây, lũ lụt ở miền Trung nói chung và lưu vực sông Lam nóiriêng xảy ra thường xuyên với thiệt hại ngày càng nghiêm trọng hơn về người, củacải và môi trường sinh thái. Việc phòng chống và giảm nhẹ thiệt hại do lũ đang làmột vấn đề cấp bách được nhiều tổ chức và các nhà khoa học trên thế giới cũng nhưViệt Nam quan tâm nghiên cứu. Để tìm ra được giải pháp hạn chế lũ lụt phù hợp vàhiệu quả hơn, cần phải phân tích và nghiên cứu các nguyên nhân tác động trực tiếpđến lũ như độ dốc, lượng mưa, mật độ lưới sông, thổ nhưỡng, thực phủ,…Việc thựchiện các giải pháp sẽ dễ dàng hơn nếu các chỉ số liên quan đến các nguyên nhânnày thể hiện trên bản đồ với các mức độ nguy cơ tương ứng. Bài báo này sẽ trìnhbày quy trình xây dựng bản đồ mật độ lưới sông với dữ liệu đầu vào là mô hình sốđộ cao và bản đồ hệ thống sông suối lưu vực sông Lam. Đây sẽ là các tài liệu có íchcho việc phân vùng nguy cơ và cảnh báo lũ trong khu vực nghiên cứu. Từ khoá: Bản đồ mật độ lưới sông, Lưu vực sông Lam. Abtrasts Methodology for the establishment of drainage density map used for flood zoning in the Lam river basin In recrent years, flood in Central region in general and Lam river basin inparticular have occurred more often with severe damage to human’s lives, propertiesand ecological environment. Preventing and reducing the damage caused byflooding have been an urgent issue studied by many organization and scientists allover the world as well as in Vietnam. To be able to propose effective measures forflooding prevention, it is necessary to identify and analyse factors directly affectingflood such as slope, rain fall, land cover, soil and drainage density. It would bepractical and effective if the indexes related to these factors shown up on mapswith corresponding levels of risk. This paper presents the process for preparationof drainage density map using the the digital elevation model and the map of riverand stream systems in Lam river basin as input data. These maps will be useful andvaluable for hazard zoning and flood warning in the study area. Key words: Drainage Density Map, Lam river basin. 1. Giới thiệu có tổng diện tích chiếm trên 50% diện Hệ thống sông suối thể hiện kết tích toàn bộ lưu vực sông Lam và đóngquả sự phân cắt địa hình dưới tác động góp một lượng nước đáng kể và nguồncủa dòng chảy. Cùng với dòng chính, nước sông Lam. Phần lớn lưu vực sôngsông Lam có hai nhánh sông lớn nhất là Lam thuộc dạng đồi núi bị chia cắt mạnh.sông Hiếu và sông La. Bốn lưu vực sông Sông suối có độ dốc lớn, vùng trung dunhánh lớn cấp I của sông Lam là Nậm nối chuyển tiếp giữa miền núi và đồngMô, Sông Hiếu, sông La và sông Giăng bằng hẹp nên khi có mưa lớn, lũ tập trung 89 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 15 - năm 2017Nghiên cứunhanh, ít bị điều tiết dẫn tới nước lũ tập Trong đó:trung về đồng bằng rất nhanh gặp mưa - k: hệ số mật độlớn ở hạ du và triều cường thường gây lũ - L: tổng độ dài sông suối tronglụt trên diện rộng. [3] lưu vực Để đặc trưng cho mức độ phát triển - F: diện tích của lưu vựcdòng chảy mặt trên lãnh thổ sử dụngkhái niệm mật độ lưới sông - là tổng 2.1. Phương pháp xác định ranhđộ dài tất cả các dòng chảy tạm thời và giới lưu vựcdòng chảy thường xuyên trên một diện Lưu vực là một vùng đất (được giớitích nhất định nào đó (thường là 1km2). hạn bởi đường phân thủy) đón nhận nướcĐây là đại lượng đặc trưng cho sự phong rơi và hội tụ dòng chảy về một điểm chungphú về nguồn nước của lưu vực. Mật độ nào đó thuộc một thực thể chứa nước cụlưới sông có vai trò lớn ảnh hưởng đến thể như: biển, đại dương, sông, suối, đầmtập trung dòng chảy lũ trên lưu vực, nói lầy, hồ. Trong mỗi lưu vực có thể baocách khác mật độ lưới sông càng cao gồm nhiều lưu vực nhỏ hơn (gọi là tiểucàng làm tăng nguy cơ dòng chảy lũ tức lưu vực). Ranh giới lưu vực là một đườnglà nguy cơ lũ càng lớn. Để có dữ liệu khép kín vẽ theo đường phân thủy mặtphân tích nguy cơ lũ và thành lập bản tính từ điểm đầu ra của lưu vực. [1] Hiệnđồ phân vùng lũ, các giá trị mật độ lưới nay có 2 phương pháp chủ yếu xác địnhsông và mức độ nguy cơ tương ứng cần lưu vực sông: phương pháp truyền thốngđược thể hiện trên bản đồ. (sử dụng bản đồ giấy) và xác định tự động Xuất phát từ những lập luận trên, bằng phần mềm chuyên dụng. Phươngnghiên cứu này được thực hiện nhằm pháp sử dụng bản đồ khá đơn giản, giáxử lý dữ liệu mạng lưới sông suối - thành rẻ vì có thể tự tạo dụng cụ để đonhân tố ảnh hưởng đến lũ để phục vụ diện tích. Ngoài ra lưu vực có thể đượcviệc phân vùng nguy cơ lũ lụt trên lưu tổng quát hoá trên bản đồ giấy. Tuy nhiênvực sông Lam. sẽ mất nhiều thời gian để khoanh lưu vực và tính diện tích lưu vực. Bên cạnh đó, 2. Phương pháp nghiên cứu độ chính xác không cao do phụ thuộc vào Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu nhiều yếu tố chủ quan khi tiến hành côngmô hình số độ cao DEM và bản đồ việc trên bản đồ đồng thời phụ th ...