Phương thức chọn đặc trưng đối tượng để định danh sự vật sông nước vùng đồng bằng sông Cửu Long

Bài viết này chỉ đề cập đến một trong các quy trình đặt tên ở trên, đó là quy trình đặt tên bằng cách chọn các đối tượng Đặc điểm. Đây là một thủ tục có đặc điểm văn hóa và trí tuệ của người Việt Nam. Ở đồng bằng sông Cửu Long, trong việc đặt tên sông, thủ tục này có những đặc điểm riêng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Phương thức chọn đặc trưng đối tượng để định danh sự vật sông nước vùng đồng bằng sông Cửu LongTạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(8) - 2013 PHÖÔNG THÖÙC CHOÏN ÑAËC TRÖNG ÑOÁI TÖÔÏNG ÑEÅ ÑÒNH DANH SÖÏ VAÄT SOÂNG NÖÔÙC VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG Hoà Xuaân Tuyeân Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät TOÙM TAÉT Khi khaûo saùt teân chæ söï vaät lieân quan ñeán soâng nöôùc vuøng ñoàng baèng soâng CöûuLong, chuùng toâi thaáy caùc teân goïi naøy ñöôïc ñònh danh theo caùc phöông thöùc chuû yeáu laø:söû duïng yeáu toá ngoân ngöõ bieåu thò ñaëc tröng cuûa ñoái töôïng hoaëc bieåu thò söï vaät, yeáu toácoù quan heä gaàn guõi vôùi ñoái töôïng (goïi taét: choïn ñaëc tröng ñoái töôïng), gheùp töø hay gheùpyeáu toá ngoân ngöõ, vay möôïn, chuyeån hoaù, duøng tieáng Vieät toaøn daân laøm ngöõ lieäu… Baøi vieát naøy chæ ñeà caäp ñeán moät trong caùc phöông thöùc ñònh danh noùi treân: phöôngthöùc choïn ñaëc tröng ñoái töôïng ñeå ñònh danh. Ñaây laø moät phöông thöùc mang ñaëc ñieåmvaên hoaù vaø tö duy cuûa daân toäc Vieät. ÔÛ ñoàng baèng soâng Cöûu Long, trong ñònh danh soângnöôùc, phöông thöùc naøy laïi coù nhöõng ñieåm rieâng. Töø khoùa: ñònh danh, soâng nöôùc, ñoàng baèng soâng Cöûu Long *1. Môû ñaàu aáy. Ñaây laø phöông thöùc choïn ñaëc tröng ñoái Khi khaûo saùt teân chæ söï vaät lieân quan töôïng ñeå ñònh danh. Phöông thöùc naøy theåñeán soâng nöôùc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu hieän ñöôïc loái tri nhaän, neùt vaên hoaù rieâng cuûaLong, chuùng toâi thaáy caùc teân goïi naøy ñöôïc ngöôøi Vieät vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long.ñònh danh theo caùc phöông thöùc nhö: söû Ngöõ lieäu chuùng toâi duøng ñeå khaûo saùtduïng yeáu toá ngoân ngöõ bieåu thò ñaëc tröng phöông thöùc naøy laø 1126 teân söï vaät chæcuûa ñoái töôïng hoaëc bieåu thò söï vaät, yeáu toá coù soâng nöôùc, bao goàm caû teân chung, chuûngquan heä gaàn guõi vôùi ñoái töôïng (chuùng toâi loaïi vaø teân rieâng, caù theå.taïm goïi taét laø: choïn ñaëc tröng ñoái töôïng), 2. Teân chæ söï vaät chunggheùp töø hay gheùp yeáu toá ngoân ngöõ, vay 2.1. Teân phöông tieän di chuyeån treânmöôïn, chuyeån hoaù, duøng tieáng Vieät toaøn soâng nöôùcdaân laøm ngöõ lieäu… Nhöõng ñaëc tröng ñöôïc choïn ñeå ñaët teân Khaùch theå ñònh danh voán coù nhieàu ñaëc caùc phöông tieän ñi laïi, chuyeân chôû treânñieåm coù theå tri nhaän, khi caàn choïn moät ñaëc soâng nöôùc cuûa ngöôøi daân ôû ñoàng baèng soângñieåm noåi baät, coù tính ñaëc tröng ñeå laøm cô Cöûu Long bao goàm: tính chaát, hình daïng,sôû ñaët teân (lí do ñaët teân), chuû theå ñònh caáu taïo, vaät lieäu, hoaït ñoäng, vuøng hoaïtdanh ñaõ ‚xoay‛ ñoái töôïng theo nhieàu chieàu, ñoäng, chöùc naêng, nguoàn goác vaø maøu saéc.nhieàu phía khaùc nhau ñeå löïa choïn. Sau ñoù, - Ñaëc tröng veà caáu taïo cuûa ñoái töôïngduøng yeáu toá ngoân ngöõ ñeå bieåu thò ñaëc tröng ñöôïc chuû theå ñònh danh ñaëc bieät quan taâm 75Journal of Thu Dau Mot university, No1(8) – 2013(soá löôïng teân goïi loaïi naøy nhieàu nhaát: 16/ nhaùnh (thöôøng laø tre) caém xuoáng meù soâng59). Ví duï: ghe chaïy buoàm, ghe ñuoâi toâm (chaát chaø) duï toâm caù vaøo ôû, sau ñoù quaây laïithen troã, ghe giaøn, ghe laùi ngoaøi, ghe laùn, ñeå baét.ghe noùc gia, taøu maùy xe, xuoàng be möôøi - Ñaëc tröng caáu taïo coù 3 teân goïi: caâukeøm, xuoàng naêm laù, ghe be,… daây (nhieàu löôõi caâu maéc vaøo daây), xieäc (coâng - Ñaëc tröng chöùc naêng cuûa ñoái töôïng cuï ñaùnh baét coù duøng bình saïc, Nam Boä goïiñöôïc quan taâm thöù hai sau ñaëc tröng caáu laø bình xieäc), chæa. Duøng ñieän xieäc caù toâmtaïo. Loaïi naøy coù 12 ñôn vò teân goïi. Ví duï: ñoø laø phöông thöùc ñaùnh baét tieâu cöïc, laøm chokhaùch, ghe caù, ghe chieán, ghe haøng boå, ghe nguoàn thuûy saûn nhanh caïn kieät, noù huûy dieäthaàu, taøu caù, ghe vôïi, ghe caøo, ghe löôùi… caû loaïi ñoäng vaät coøn nhoû. Ñaây laø coâng cuï - Ñaëc tröng hình daïng coù taàn soá xuaát ñaùnh baét thuûy saûn môùi xuaát hieän sau naøy.hieän thöù ba (8 ñôn vò teân goïi). Ví duï: voû, ghe Hieän nay, coâng cuï naøy ñaõ caám söû duïng.baûn loàng, ghe baàu, voû laûi, xuoàng goøn… ...