Quá trình hiện đại hoá văn học Trung Quốc trong tiếp nhận ở Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX

Bài viết khảo sát sự tiếp nhận quá trình hiện đại hóa văn học Trung Quốc ở Việt Nam giai đoạn cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX nhằm góp phần hiểu thêm quan hệ văn hóa giữa hai nước trong bối cảnh mới, tìm hiểu những điểm tương đồng và khác biệt trong quá trình hiện đại hóa văn học giữa hai nước và góp phần rút ra một số bài học về hiện đại hóa văn học trong thời kì hiện đại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quá trình hiện đại hoá văn học Trung Quốc trong tiếp nhận ở Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 9 - Thaùng 4/2012 QUÁ TRÌNH HIỆN ĐẠI HOÁ VĂN HỌC TRUNG QUỐC TRONG TIẾP NHẬN Ở VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XX NGUYỄN VĂN HIỆU(*) TÓM TẮT Quá trình hiện đại hoá văn học ở Trung Quốc và Việt Nam diễn ra gần như đồng thời, từ cuối thế kỉ XIX đến những thập niên đầu thế kỉ XX. Bài viết khảo sát sự tiếp nhận quá trình hiện đại hoá văn học Trung Quốc ở Việt Nam giai đoạn cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX nhằm góp phần hiểu thêm quan hệ văn hoá giữa hai nước trong bối cảnh mới, tìm hiểu những điểm tương đồng và khác biệt trong quá trình hiện đại hoá văn học giữa hai nước và góp phần rút ra một số bài học về hiện đại hoá văn học trong thời kì hiện đại. Từ khoá: hiện đại hoá, văn học, thế kỉ, quá trình, tiếp nhận, Trung Quốc ABSTRACT The process of literary modernization in China and in Vietnam took place almost simultaneously from the end of the 19th century to the early decades of the 20th century. The research paper aims to investigate the reception of Chinese literary modernization process in Vietnam in the period from the end of the 19th century to the beginning of the 20th century so as to get a better understanding of the cultural relationship between the two countries in the new context as well as to find out the differences and similarities of the process of literary modernization of the two countries. The paper also expects to draw some lessons on the literary modernization in modern time. Key words: modernization, literature, century, process, reception, China 1. DẪN NHẬP Những biểu hiện đầu tiên của quá trình Trong nửa đầu thế kỉ XX, quá trình hiện đại hoá văn học ở Trung Quốc xuất hiện đại hoá văn học ở Trung Quốc diễn ra hiện từ những năm cuối thế kỉ XIX – đầu khá sôi nổi, gắn với bối cảnh chung của thế kỉ XX, khi một số trí thức Trung Quốc văn hoá khu vực dưới sức tác động ngày bắt đầu quan tâm đến vai trò của đại chúng, càng mạnh mẽ của văn hoá, văn minh chủ trương cải cách văn tự, đổi mới tiểu phương Tây từ nửa sau thế kỉ XIX. Trong thuyết, dịch thuật tinh hoa văn hoá, văn tính lịch sử cụ thể của nó, quá trình này học nước ngoài. Đến giữa thập niên thứ hai được hiểu là quá trình xây dựng nền văn của thế kỉ XX, quá trình này thể hiện rõ nét học mới theo hướng thoát khỏi phạm trù qua chủ trương của tờ Tân Thanh niên do văn học trung đại để từng bước đi vào Trần Độc Tú sáng lập (1915) với tôn chỉ phạm trù văn học hiện đại. “dân chủ”, “khoa học”, phản đối nền văn học cũ, đề xướng văn học mới và nhất là (*) sau các cuộc vận động: Tân văn học (Hồ TS, Trường Đại học KHXH & NV - Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh Thích chủ xướng, 1917)(1) và Ngũ Tứ vận 15 động (1919)(2). Từ các cuộc vận động này, thập niên 1920. Tuy nhiên suốt thời gian nền văn học mới Trung Quốc xuất hiện khá dài, quá trình hiện đại hoá văn học nhiều tên tuổi lớn có tiếng vang trên văn Trung Quốc hầu như không được biết đến đàn thế giới như Lỗ Tấn, Quách Mạt ở nước ta. Có chăng cũng chỉ là những Nhược, Tào Ngu... tiếng vọng mơ hồ. Là một nước có quan hệ văn hoá, văn Theo hồi ức của Vũ Ngọc Phan, năm học lâu đời với Trung Quốc và cũng đang 1931 ông có dịch in truyện Khổng Ất Kỉ trong tiến trình hiện đại hoá văn học dân của Lỗ Tấn trên tạp chí Pháp Việt số 59 (1- tộc, văn học nước ta trong giai đoạn này 12-1931). Tuy vậy, bấy giờ ông không biết tiếp nhận như thế nào và tiếp nhận được Lỗ Tấn là ai và không phiên âm được tên những gì từ những cuộc vận động văn hoá, tác giả Lousin thành Lỗ Tấn, còn tên văn học ở Trung Quốc? Nghiên cứu quá truyện thì phiên âm thành Khổng Sĩ Khí. trình hiện đại hoá văn học Trung Quốc Có tình trạng như vậy vì Vũ Ngọc Phan trong việc tiếp nhận ở Việt Nam sẽ góp chuyển dịch từ một bản Pháp văn trong phần làm rõ đặc điểm của quá trình hiện Anthologie des conteurs Chinois (Tuyển đại hoá văn học ở hai nước trong bối cảnh tập truyện ngắn Trung Quốc) xuất bản ở hiện đại hoá văn hoá ở khu vực, đồng thời Paris năm 1930(3). góp phần tìm hiểu sự chuyển biến về văn Trong những năm 30 và đầu những hoá, văn học giữa hai nước trong bối cảnh năm 40 của thế kỉ XX, cũng xuất hiện một mới. Chúng tôi giới hạn vấn đề trong số bài viết nói đến nền văn họ ...