Quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển xã hội trên nguyên tắc tiến bộ và công bằng ở Việt Nam thời kỳ đổi mới

Kết hợp tăng trưởng kinh tế với phát triển xã hội trên nguyên tắc tiến bộ và công bằng luôn được xem như hai trong số ba trụ cột của sự phát triển nhanh và bền vững mà nhiều quốc gia trên thế giới đều mong muốn đạt tới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển xã hội trên nguyên tắc tiến bộ và công bằng ở Việt Nam thời kỳ đổi mớiQUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VỚI PHÁT TRIỂNXÃ HỘI TRÊN NGUYÊN TẮC TIẾN BỘ VÀ CÔNG BẰNGỞ VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚIPHẠM XUÂN NAM*I. MỘT SỐ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN TRÊNTHẾ GIỚI XÉT TỪ GÓC ĐỘ XỬ LÝ MỐIQUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾVỚI PHÁT TRIỂN XÃ HỘI*Kết hợp tăng trưởng kinh tế với pháttriển xã hội trên nguyên tắc tiến bộ và côngbằng luôn được xem như hai trong số batrụ cột của sự phát triển nhanh và bền vữngmà nhiều quốc gia trên thế giới đều mongmuốn đạt tới. Tuy nhiên, trên thực tế, đâylà bài toán khó mà không phải bao giờ và ởđâu người ta cũng có thể tìm ra lời giảithỏa đáng. Bởi lẽ, để biến mục tiêu đóthành hiện thực thì cần có hàng loạt điềukiện khách quan và chủ quan cần thiết,phải giải quyết nhiều mối quan hệ - đặcbiệt là mối quan hệ giữa thúc đẩy tăngtrưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ vàcông bằng xã hội – trong một mô hình pháttriển nhất định.Về đại thể, trong những thập niên qua,trên thế giới đã từng có một số mô hìnhphát triển khác nhau được áp dụng:1. Mô hình phát triển theo chủ nghĩatự do cổ điển.Áp dụng mô hình này, người ta chorằng: Hãy để yên cho thị trường vận hành,bởi dưới sự dẫn dắt của “bàn tay vô hình”,những người tự do cạnh tranh trên thịtrường – dù với động cơ vị kỷ nhất – cuối*GS.TS. Viện Khoa học xã hội Việt Nam.cùng cũng đưa lại kết quả bất ngờ là sự hàihòa xã hội. Nhưng kinh nghiệm hàng trămnăm tồn tại của nền kinh tế thị trường tưbản chủ nghĩa đã chứng tỏ: trong môitrường tự do cạnh tranh bao giờ cũng diễnra cảnh “mạnh được yếu thua”, “cá lớnnuốt cá bé”; của cải của các quốc gia tănglên, nhưng phần lớn đều rơi vào túi củatầng lớp trên giàu có, còn tầng lớp dướiyếu thế thì lâm vào cảnh bần cùng. Sự hàihòa tự phát của xã hội trong nền kinh tế thịtrường tự do đã không hề được thực tếchứng minh.2. Mô hình phát triển theo chủ nghĩatự do mới.Thực hiện mô hình này, người ta đã hạthấp vai trò của nhà nước, đề cao khả năngtự điều tiết của thị trường, giảm chi tiêu từngân sách quốc gia cho các lợi ích côngcộng, điều chỉnh lại việc phân phối thunhập theo hướng bất lợi cho người laođộng, nhưng có lợi cho giới chủ tư bản,nhằm khuyến khích họ “tiết kiệm và đầutư”! Thi hành các biện pháp đó, người tahứa hẹn với quần chúng lao động rằng:tăng trưởng kinh tế phải đi trước, côngbằng xã hội sẽ theo sau, người nghèo hãykiên tâm chờ đợi! Thật ra đây là cách nhìnnhận vấn đề của những người đứng trên lậptrường lợi ích của tầng lớp giàu có, khôngquan tâm đến nhu cầu thiết yếu của đa sốngười lao động. Với việc áp dụng mô hìnhQuan hệ giữa tăng trưởng kinh tế...phát triển ấy, tăng trưởng kinh tế thườngdẫn đến hệ quả tiêu cực về mặt xã hội, màđiển hình là tỷ lệ thất nghiệp gia tăng vàphân cực giàu nghèo ngày càng sâu sắc.3. Mô hình phát triển theo quan điểmxã hội dân chủ.Đây là mô hình kết hợp sử dụng kinh tếthị trường tư bản chủ nghĩa với việc thihành một hệ thống các chính sách phúc lợixã hội để tạo ra sự đồng thuận cho pháttriển. Nhà nước Thụy Điển là một ví dụtiêu biểu của mô hình này. Hệ thống cácchính sách phúc lợi ở đây được nhà nướcchi ở mức cao nhất thế giới. Trong một sốthập niên đầu, nhiều người nghĩ rằng đây làmô hình lý tưởng. Song, với chính sáchphúc lợi lớn, số đông người dân dễ lạmdụng các trợ cấp xã hội, còn các chủ tư bảnthì tìm cách chuyển vốn đầu tư ra nướcngoài để tránh thuế lũy tiến cao đánh vàothu nhập. Kết quả là, kinh tế thị trườngtrong nước bị suy thoái và nhà nước phúclợi xã hội cũng có những dấu hiệu “kiệtsức” (exhaustion)1 rõ rệt.4. Mô hình phát triển dựa trên cơ sởnền kinh tế kế hoạch hóa tập trung phithị trường.Trong một thời gian, ở Liên Xô và cácnước xã hội chủ nghĩa trước đây, mô hìnhnày đã từng phát huy tác dụng tích cực đốivới phát triển kinh tế, xã hội. Tuy nhiên,càng về sau nó càng bộc lộ nhiều khuyếttật, mà chủ yếu là các nhu cầu về xã hộivượt quá khả năng đáp ứng của một nềnkinh tế thiếu năng động, rất chậm trễ trongviệc áp dụng những thành tựu khoa học vàcông nghệ hiện đại vào sản xuất, do cơ chếkế hoạch hóa tập trung hóa cao độ dần dầnbiến thành tập trung quan liêu và thực hiện41chế độ phân phối về cơ bản là theo chủnghĩa bình quân. Chính điều đó đã kìmhãm, thậm chí làm triệt tiêu động lực củasự phát triển, khiến cho các nước áp dụngmô hình đó dần dần lâm vào tình trạng trìtrệ, rồi khủng hoảng kinh tế - xã hội trầmtrọng, thậm chí có những nước còn xảy rađổ vỡ chế độ xã hội.II. THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT MỐIQUAN HỆ GIỮA TĂNG TRƯỞNG KINH TẾVỚI PHÁT TRIỂN XÃ HỘI THEO NGUYÊNTẮC TIẾN BỘ VÀ CÔNG BẰNG Ở NƯỚC TAQUA HƠN 25 NĂM ĐỔI MỚIỞ thời kỳ trước đổi mới, nền kinh tế kếhoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp củanước ta đã dần dần lâm vào trì trệ, suythoái rồi khủng hoảng nghiêm trọng. Trongđiều kiện như thế, nhiều mục tiêu về tiếnbộ xã hội đã không thể thực hiện được; còncông bằng xã ...