Quản lý tài nguyên nước thích ứng với biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu đang tác động đến mọi khu vực, gây ảnh hưởng bất lợi cho sức khỏe con người, hệ sinh thái và môi trường. Tại Việt Nam, biến đổi khí hậu và nước biển dâng đã gây ra xâm nhập mặn và các hiện tượng cực đoan tác động đến tài nguyên nước của nước ta. Bài viết này phân tích các tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước đồng thời đề cập các nhiệm vụ cần thực hiện để quản lý tài nguyên nước thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quản lý tài nguyên nước thích ứng với biến đổi khí hậu Tuyển tập Báo cáo khoa học Hội thảo “Ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý tài nguyên nước” Doi: 10.15625/vap.2021.0110 QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN NƢỚC THÍCH ỨNG VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Nguyễn Bá Tú Cục Biến đổi khí hậu - Bộ Tài nguyên và Môi trường Tóm tắt Biến đổi khí hậu đang tác động đến mọi khu vực, gây ảnh hưởng bất lợi cho sức khỏe con người, hệ sinh thái và môi trường. Tại Việt Nam, biến đổi khí hậu và nước biển dâng đã gây ra xâm nhập mặn và các hiện tượng cực đoan tác động đến tài nguyên nước của nước ta. Ngày 20 tháng 7 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định số 1055/QĐ-TTg về việc ban hành kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó đã chỉ ra các nhiệm vụ, cơ quan chủ trì và thời gian thực hiện để đạt mục tiêu giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước. Bài viết này phân tích các tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước đồng thời đề cập các nhiệm vụ cần thực hiện để quản lý tài nguyên nước thích ứng với biến đổi khí hậu. Từ khóa: Biến đổi khí hậu. 1. Mở đầu Biến đổi khí hậu (BĐKH) là một trong những thách thức lớn nhất về môi trường và phát triển mà các hệ sinh thái tự nhiên và hệ thống kinh tế - xã hội phải đối mặt. BĐKH đã và đang diễn ra nghiêm trọng, dẫn đến các hiện tượng cực đoan như lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn diễn ra ngày càng thường xuyên và khó dự đoán, làm ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn tài nguyên nước mặt và nước ngầm [5]. Theo các công bố, nếu thế giới hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C so với mức 2,0°C ở giai đoạn tiền công nghiệp, thì tác động tới tài nguyên nước sẽ giảm đi đáng kể [4]. Tại Việt Nam, BĐKH đang tác động mạnh mẽ đến tài nguyên nước, gây ra nhiều hệ lụy như hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước. Trước tình hình trên, nhiều giải pháp đã được các Bộ, ngành, địa phương áp dụng như tích trữ nước, chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp… tuy nhiên, đây chỉ là những giải pháp tạm thời. Để quản lý tài nguyên nước thích ứng với BĐKH, cần thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm đã được đề cập tại Quyết định số 1055/QĐ-TTg ngày 20 tháng VIỆN KHOA HỌC TÀI NGUYÊN NƯỚC 17 Tuyển tập Báo cáo khoa học Hội thảo “Ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý tài nguyên nước” 7 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. 2. Tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nƣớc trên thế giới Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), khi nhiệt độ Trái đất nóng lên sẽ đẩy nhanh chu trình thủy văn, các trận mưa lớn diễn ra thường xuyên hơn, cường độ mạnh hơn và sẽ gây ra lũ lụt tại nhiều vùng. Cùng với lũ lụt, mưa lớn sẽ làm gia tăng xói mòn, trượt lở đất, lũ bùn đá. Lượng dòng chảy lũ tăng lên sẽ làm giảm lượng nước có thể khai thác cho tưới tiêu. Biến đổi về lượng mưa, phân bố mưa theo không gian và thời gian dưới tác động của BĐKH đã có những ảnh hưởng nhất định tới việc cấp nước cho các ngành dùng nước. Mưa lớn và tuyết rơi xảy ra thường xuyên hơn tại các vùng vĩ độ cao và trung bình tại Bắc bán cầu trong khi lượng mưa giảm xuống tại vùng nhiệt đới và á nhiệt đới. Thay đổi về phân bố mưa trong năm sẽ ảnh hưởng đến lượng nước có thể khai thác được. Kết quả của các mô hình dự báo BĐKH cho thấy, tại nhiều khu vực lượng mưa sẽ tập trung hơn vào mùa mưa và giảm vào mùa khô. Mưa lớn tập trung sẽ làm tăng lượng dòng chảy mặt, giảm lượng nước ngấm xuống các tầng chứa nước dưới đất, làm gia tăng lũ lụt vào mùa mưa và thiếu nước vào mùa khô, trữ lượng nước ngầm sẽ suy giảm [8]. Ngoài ra, khả năng sinh thủy của lưu vực còn bị ảnh hưởng gián tiếp của BĐKH do thảm phủ thực vật bị thay đổi do điều kiện khí hậu thay đổi. Chế độ thủy văn tại các vùng khí hậu khô hanh sẽ nhạy cảm hơn so với các vùng ẩm ướt, một sự thay đổi nhỏ của nhiệt độ và lượng mưa sẽ gây ra biến động lớn về chế độ dòng chảy sông suối. Những vùng có cao độ mặt đất lớn sẽ có lượng dòng chảy mặt tăng lên do lượng mưa tăng. Ảnh hưởng của BĐKH tới tài nguyên nước của khu vực nhiệt đới rất khó dự báo. Sự thay đổi chế độ dòng chảy của sông suối sẽ làm thay đổi nồng độ các chất dinh dưỡng, lượng oxy hòa tan và các thành phần hóa học khác, do đó, làm thay đổi chất lượng nước mặt. Các hồ chứa, đập dâng, trạm bơm và giếng khai thác nước ngầm cũng bị ảnh hưởng. Mưa lớn kéo theo gia tăng trượt lở đất và xói mòn sẽ làm tăng lượng phù sa trong sông và lắng đọng trong lòng hồ, làm giảm dung tích hữu ích của các hồ chứa. Chế độ dòng chảy thay đổi cũng làm cho vấn đề điều tiết của hồ trở lên khó khăn hơn, khả năng cung cấp nước giảm đi. Do trữ lượng nước ngầm thay đổi, khả năng khai thác của nhiều giếng ngầ ...