Quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông - GS.TS. Ngô Đình Tuấn

Tham khảo bài viết "Quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông" dưới đây để nắm bắt được một số tiêu chí cần được xem xét trong quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông, sông và phân loại lưu vực sông thep mục đích quản lý,... Mời các bạn cùng tham khảo để có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quản lý tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông - GS.TS. Ngô Đình Tuấn Qu¶n lý tæng hîp tµi nguyªn n­íc l­u vùc s«ng GS. TS Ng« §×nh TuÊn §¹i häc Thuû Lîi I. Mét sè tiªu chÝ cÇn ®­îc xem xÐt trong Qu¶n lý tæng hîp Tµi nguyªn n­íc l­u vùc s«ng (QLTHTNNLVS) 1. L­u l­îng n­íc sinh th¸i (Ecological Discharge)[6]: Lµ l­u l­îng n­íc tèi thiÓu cÇn tr¶ l¹i tù nhiªn ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu sèng cña con s«ng. Nã lÊy b»ng l­u l­îng n­íc d­íi ®Êt nhá nhÊt cung cÊp cho s«ng trong chuçi n¨m thèng kª t¹i tuyÕn quan tr¾c thuû v¨n. Chóng kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo diÖn tÝch l­u vùc mµ cßn phô thuéc vµo vïng, vµo nguån n­íc (sè l­îng vµ ph©n phèi trong n¨m). Gi¸ trÞ l­u l­îng n­íc sinh th¸i th­êng lÊy b»ng Qth¸ngmin 95% t¹i cöa s«ng hay Qth¸ngmin 90% t¹i vÞ trÝ giíi h¹n trªn cña vïng cöa s«ng. VÝ dô: Trªn s«ng Hång, t¹i S¬n T©y QST = 619 m3/s. S«ng Srepok, t¹i B¶n §«n QST = 34,0 m3/s. S«ng Ba, t¹i Cñng S¬n QST = 20,2 m3/s. 2. Dßng ch¶y m«i tr­êng (Environmental Flows), lµ chÕ ®é dßng ch¶y t¹o ®­îc th«ng qua sù tho¶ thuËn ®Ó ®¶m b¶o ph¸t triÓn lµnh m¹nh cho mét con s«ng. Nãi c¸ch kh¸c, dßng ch¶y m«i tr­êng lµ dßng ch¶y cã mét sè l­îng, chÊt l­îng vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o duy tr× hÖ thèng s«ng ngßi lµnh m¹nh theo viÔn c¶nh m«i tr­êng, kinh tÕ vµ x· héi (kÓ c¶ v¨n ho¸). [2][3][4] Sù kh¸c nhau vµ gièng nhau gi÷a l­u l­îng n­íc sinh th¸i vµ dßng ch¶y m«i tr­êng lµ ë chç c¶ hai cã mét sè l­îng xuÊt hiÖn t¹i nót tÝnh to¸n cña s«ng, song l­u l­îng n­íc sinh th¸i lµ mét sè l­îng æn ®Þnh, tæi thiÓu, cÇn thiÕt cho ®êi sèng cña con s«ng, cßn dßng ch¶y m«i tr­êng lµ mét sè l­îng kh«ng æn ®Þnh ph©n bè theo hÖ thèng vµ thay ®æi theo thêi gian tuú thuéc vµo nhu cÇu n­íc vµ ®iÒu tiÕt n­íc cña con ng­êi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña l­u vùc vµ sù sèng lµnh m¹nh cña s«ng. NghÜa lµ dßng ch¶y m«i tr­êng ph¶i ®¶m b¶o lu«n lu«n lín h¬n hay b»ng l­u l­îng n­íc sinh th¸i. VÝ dô: 1) Sau Dù ¸n Thuû lîi Ph­íc Hoµ ph¶i ®¶m b¶o dßng ch¶y m«i tr­êng ë h¹ l­u QMT  20 m3/s v× trong ®ã: QST = 10 m3/s, Qt­íi = 4 m3/s vµ Ýt nhÊt lµ 6 m3/s dµnh cho nhu cÇu n­íc t¨ng thªm sau nµy vïng h¹ du. 2) T¹i tuyÕn Srepok 4, yªu cÇu l­u l­îng n­íc sinh th¸i ph¶i tr¶ cho s«ng lµ 34,0 m3/s, sau khi x©y dùng 7 bËc thang thuû ®iÖn (cã chuyÓn n­íc) dßng ch¶y m«i tr­êng víi Qth¸ng nhá nhÊt ®¹t lín h¬n 90 m3/s. 3. Ng­ìng khai th¸c tµi nguyªn n­íc [6] lµ giíi h¹n l­îng n­íc (%) cho phÐp khai th¸c sö dông kh«ng hoµn tr¶ l¹i cho s«ng (phÇn mÊt ®i do t­íi, do cÊp n­íc c«ng nghiÖp, sinh ho¹t, dÞch vô...). Giíi h¹n nµy lµ tû sè l­îng n­íc thõa trong mïa lò so víi l­îng n­íc tiÒm n¨ng: Wlò  Q 0 Tlò Wng ­ ìngkhaith ¸ c(%)  (%) W0 Trong ®ã: Wlò : Tæng l­îng n­íc trong mïa lò cã Qlò  Q0. Q0 : L­u l­îng n­íc n¨m trung b×nh nhiÒu n¨m (m3/s). W0 : Tæng l­îng n­íc n¨m trung b×nh nhiÒu n¨m (m3). Wlò : thêi gian tÝnh b»ng gi©y c¸c th¸ng thuéc mïa lò. Tõ ®ã cho thÊy ng­ìng khai th¸c tµi nguyªn n­íc trªn c¸c l­u vùc s«ng ë ViÖt Nam biÕn ®æi trong kho¶ng 28 ~ 44% (trªn thÕ giíi th­êng lÊy 30 ~ 40%). Trong ®ã: 1) C¸c s«ng ven biÓn miÒn Trung Wnkt = 36 ~ 44% lµ nh÷ng s«ng cã dßng ch¶y ph©n phèi trong n¨m rÊt cùc ®oan, lò lín tËp trung trong thêi gian mïa lò ng¾n, kiÖt nhá trong thêi gian mïa c¹n kÐo dµi. NghÜa lµ c¸c s«ng ven biÓn miÒn Trung cã l­îng n­íc d­íi ®Êt rÊt Ýt nªn h¹n chÕ sö dông n­íc d­íi ®Êt. 2) C¸c s«ng phÝa B¾c Wnkt = 30 ~ 38%. 3) C¸c s«ng T©y Nguyªn Wnkt = 28 ~ 30% bÐ nhÊt trong toµn quèc thuéc c¸c l­u vùc s«ng cã dßng ch¶y ph©n phèi trong n¨m t­¬ng ®èi ®iÒu hoµ h¬n, nghÜa lµ l­îng n­íc d­íi ®Êt lín. NÕu lÊy giíi h¹n cho phÐp lín nhÊt Wnkt lµ 40% th× c¸c s«ng vïng T©y Nguyªn cã thÓ khai th¸c n­íc d­íi ®Êt kho¶ng 12% tæng l­îng n­íc tiÒm n¨ng víi Qnd®  104 m3/s gÇn b»ng 50% l­îng tr÷ n­íc d­íi ®Êt (do m­a cung cÊp). 4. HÖ sè håi qui Khq (%) [6][4] 1) Theo lý thuyÕt WcÇn  Whao K hq1  WcÇn WcÇn : L­îng n­íc cÇn = MxA M : Møc t­íi (m3/ha). A : DiÖn tÝch khu t­íi (ha). Whao : ETlóa = Kcr x PET (m3/ha). PET : kE0  E0n = EPenman Whao = Kcr x EPenman Kcr: HÖ sè c©y trång. Theo sè liÖu thÝ nghiÖm t­íi t¹i H¶i D­¬ng, TiÒn Giang, Bu«n Ma Thuét tÝnh ®­îc: Khq1 = 18 ~ 24% lÊy trung b×nh kho¶ng 20%. 2) Theo thùc tÕ Wdk  Whao Wth  Wxt K hq 2   Wdk Wdk  Wdk : l­îng n­íc t­íi ®Çu kªnh, 104m3. Wth : l­îng n­íc tæn thÊt do thÊm, 104m3. Wxt : l­îng n­íc x¶ thõa mÆt ruéng. Tõ sè liÖu quan tr¾c t¹i c¸c hÖ thèng thuû lîi LiÔn S¬n, B¾ ...