Quan niệm vũ trụ và nhân sinh trong thơ ca dân gian Cao Lan

Dân tộc Cao Lan có một truyền thống thơ ca dân gian rất phong phú, nhưng đến nay chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về quan niệm vũ trụ, nhân sinh của đồng bào. Quan niệm về vũ trụ, thời gian và không gian của người Cao Lan từ thuở xa xưa chất phác ngây thơ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quan niệm vũ trụ và nhân sinh trong thơ ca dân gian Cao Lan JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1067.2015-0066 Social Sci., 2015, Vol. 60, No. 10, pp. 114-121 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn QUAN NIỆM VŨ TRỤ VÀ NHÂN SINH TRONG THƠ CA DÂN GIAN CAO LAN Đặng Thị Hường Trường Trung học phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Tuyên Quang Tóm tắt. Dân tộc Cao Lan có một truyền thống thơ ca dân gian rất phong phú, nhưng đến nay chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về quan niệm vũ trụ, nhân sinh của đồng bào. Quan niệm về vũ trụ, thời gian và không gian của người Cao Lan từ thủa xa xưa chất phác ngây thơ. Còn quan niệm nhân sinh của đồng bào lại rất đa dạng thể hiện qua các vấn đề: sống chết, tốt xấu, thiện ác, tín ngưỡng, đạo đức, lao động, âm dương... Tất cả tạo nên những đặc điểm riêng về tâm hồn tư tưởng của dân tộc Cao Lan, phản ánh trong thơ ca dân gian Cao Lan. Từ khóa: Dân tộc Cao Lan, thơ ca dân gian, quan niệm vũ trụ và nhân sinh. 1. Mở đầu Thơ ca dân gian Cao Lan mang trong mình thế giới tâm hồn, tư tưởng của dân tộc Cao Lan thể hiện bằng các quan niệm về vũ trụ, không gian thời gian; quan niệm nhân sinh và quan niệm nghệ thuật, tất cả đều thể hiện trong ý thức của người Cao Lan. Quan niệm về vũ trụ nhân sinh trong thơ ca dân gian Cao Lan thống nhất với quan niệm vũ trụ nhân sinh trong các truyện cổ dân gian Cao Lan. Truyện cổ dân gian kể về nguồn gốc vũ trụ thông qua các hình tượng “Ông Trời Bà Đất ”, những quan niệm thiện ác của đồng bào qua các nhân vật cổ tích như truyện: “Nàng ba lấy chồng rắn”, “Sằm Sừ”, “Chàng Út của người trời”, “Vì sao kiêng thịt rùa”. . . Thơ ca dân gian Cao Lan cũng phản ánh nhận thức chung đó, nhưng có sắc thái riêng thông qua cách biểu đạt bằng ngôn ngữ lời ca mang tính tạo hình và biểu cảm từ môi trường sinh hoạt văn hóa Cao Lan. Cùng nằm trong ý thức nghệ thuật của thơ ca dân gian, nhưng các quan niệm về vũ trụ, nhân sinh và nghệ thuật cũng thể hiện những bình diện nhận thức khác nhau. Các quan niệm đó hài hòa thống nhất với nhau qua nội dung và hình thức biểu hiện của thơ ca dân gian Cao Lan. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Quan niệm về vũ trụ, không gian thời gian Nói đến thơ ca dân gian phải kể đến thế giới quan của người xưa về vũ trụ, không gian thời gian. Gần gũi với các dân tộc khác, khi nhận thức về buổi bình minh của loài người, người Cao Lan quan niệm về vũ trụ cũng hồn nhiên, chất phác thơ ngây. Trong truyện Thần Trụ trời, đồng bào Kinh cho rằng nhờ có vị Thần đào đất đắp đá dựng cột chống trời, mới có không gian cho mặt đất, Ngày nhận bài: 15/4/2015 Ngày nhận đăng: 10/9/2015 Liên hệ: Đặng Thị Hường, e-mail: Dangthuhuong_tq2000@yahoo.com 114  Quan niệm vũ trụ và nhân sinh trong thơ ca dân gian Cao Lan loài người mới có đủ ánh sáng cho môi trường sống. Cùng cắt nghĩa về cội nguồn trời đất, đồng bào Thái quan niệm: “Ông Chu Cún kéo trời, trời rộng mênh mông. Bà Chu Cún kéo đất, đất rộng man mác. Đồng bào Mông lại cho rằng: Ngày xửa ngày xưa, bà Chày sinh ra mặt đất. Ông Chày sinh ra bầu trời. . . [6;89]. Vũ trụ theo đó là do hai người đàn ông và đàn bà tạo lập nên. Quan niệm kết hợp nam nữ, âm dương là cội nguồn của mọi sinh thành ra trời đất, xuất hiện phổ biến trong văn học dân gian các dân tộc. Sự khác nhau chỉ thể hiện ở sản phẩm tưởng tượng đa dạng phong phú của mỗi dân tộc mà thôi. Thần thoại của người Cao Lan cho rằng: Vũ trụ có chín tầng trời với một triều đình trị vì thiên hạ gọi là thiên đình (Thin tềnh). Ông Trời (Ngọc Hoàng thượng đế) nắm trong tay các vị thần: sấm, sét, mưa, gió. . . và có bốn đại thần Đông, Tây, Nam, Bắc: Đông phương hành ôn cho khang khái/ Nam phương là khánh triện công minh. Phương Tây hành ôn lưu hựu trung/ Phương Bắc là thánh sao Thái dương [12;269]. Các vị thần linh đó mang trong mình tất cả những quyền năng tác động xuống thế gian. Theo đồng bào, ban đầu có hai người: một người đàn ông và một người đàn bà đã sinh ra từ hòn đá tròn to, ấy chính là Ông Trời và Bà Đất. Ông Trời và Bà Đất là hình ảnh đầu tiên trong vũ trụ tạo lập ra trời đất và hòa hợp với nhau chi phối sự tồn tại của thiên nhiên và cuộc sống muôn loài. . . Ngoài thế giới của hiện thực, thơ ca dân gian Cao Lan mang trong mình cả một thế giới Thần Phật linh thiêng. Mỗi vị thần một chức năng riêng liên quan đến hoạt động của con người. Người Cao Lan giải thích nguồn gốc, quyền năng các vị thần bằng trí tưởng tượng kỳ thú, hồn nhiên. Ví dụ như Thần Nông (Màng Sằn Nồng), chi phối cuộc sống người lao động về sự no đói, mưa gió, mùa màng, cây cối, hoa quả. Công việc của thần Nông là “cho mưa cho nắng, cho ngày cho đêm”. Sức mạnh của Thần được diễn tả: “Tay phải cầm đèn mặt trời, giơ lên soi từ sáng đến tối. . . , Tay trái cầm đèn mặt trăng, giơ lên soi từ tối đế ...