Quế thanh, Quế quỳ

Vì nghĩa giao bang, hiếu trung đôi đàng ; Thân ngọc vàng đem vùi cát bụi, Cho rảnh nợ Ô Ly, ngậm ngùi kẻ ở người đi . Hàn Phương (Bài ca Nam ai)Tháng 6 năm Bính Ngọ 1306, nàng công chúa Huyền Trân, con vua Trần Nhân Tông, em vua Trần Anh Tông, rời Thăng Long lên đường đi Champa kết duyên với vua Chế Mân. Nàng được phong làm Hoàng hậu Paramesvari. Sính lễ của vua Chăm dâng vua Trần là vùng đất Uli, tức Ô Lý hay Ô Rí, còn gọi Việt Lý (sách Tàu chép Niao...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quế thanh, Quế quỳ Quế thanh, Quế quỳ Vì nghĩa giao bang, hiếu trung đôi đàng ; Thân ngọc vàng đem vùi cát bụi, Cho rảnh nợ Ô Ly, ngậm ngùi kẻ ở người đi . Hàn Phương (Bài ca Nam ai)Tháng 6 năm Bính Ngọ 1306, nàng công chúa Huyền Trân, con vua Trần Nhân Tông, em vua Trần Anh Tông, rời Thăng Long lên đường đi Champa kếtduyên với vua Chế Mân. Nàng được phong làm Hoàng hậu Paramesvari. Sính lễ của vua Chăm dâng vua Trần là vùng đất Uli, tức Ô Lý hay Ô Rí, còngọi Việt Lý (sách Tàu chép Niao Li), đổi thành hai châu Thuận và Hóa, làm bàn đạp cho cuộc Nam Tiến, đã sát nhập vào lãnh thổ Đại Việt mà không mấtmột mũi tên, không tốn một viên đạn.Huyền thoại kể tiếp khi vua Chế Mân qua đời hơn một năm sau, triều thần Đại Việt sợcông chúa phải bị thiêu với chồng, liền phái quan Hành khiển Trần Khắc Chung và quanAn phủ sứ Đặng Văn đưa thuyền vào lập mưu cứu vớt. Sự kiện nầy chưa thấy có cơ sởchính xác, cần phải được tìm hiểu sâu rộng hơn : Hoàng hậu Pamavesvari là bà vợ thứ ba,có đủ điều kiện lên hỏa đàn không ? Nếu bà phải bị thiêu thì liệu phái bộ Đại Việt có đủthì giờ vào kịp để cứu không ? Ai tin được mưu mô đưa bà ra biển cầu khấn linh hồn vuachồng trước khi lên hỏa đàn để dễ thoát chạy ? Đáng tin hơn là, sau khi gởi phái bộ tháitử Chế dà da (Sri Jaya) ra Thăng Long báo tin, triều đình Champa đã quyết định đưa trảcông chúa Huyền Trân về lại kinh đô Đại Việt với một đoàn 300 thủy binh hộ tống, saunầy được cho quay về quê quán, trong mục đích xin hoàn lại vùng đất Uli (một ý chí gâytranh chấp trong nhiều năm giữa Đại Việt và Champa, để lại trong lịch sử trên tuổi ChếBồng Nga). Dù sao, sau thời gian dài đăng dẳng một năm, nàng (và một đứa con ?) mớivề đến kinh đô Đại Việt làm người đời thêu dệt một mối tình tuyệt diệu giữa viên quan vàbà hoàng hậu góa chồng trẻ tuổi. Quan hệ tình cảm giữa quan hành khiển và nàng côngchúa phải chăng đã thắm thía trước khi nàng đi lấy chồng ? Nếu vậy thì đôi uyên ương đãbiết hy sinh đời mình cho lợi ích đất nước và bây giờ chỉ nối lại cuộc tình duyên sớm tạmbị ngừng. Nhưng đứng về phía người Chăm làm sao không khỏi oán hờn một viên quanngoại quốc dám tư thông với bà hoàng hậu nước họ, xúc phạm đến danh dự một vươngtriều (2) ! Dù sao, cuộc ái ân nầy, nếu đã xảy ra, như tuồng cũng không đi đến một kếtthúc thỏa mãn vì sau nầy một đằng Trần Khắc Chung bị lăng nhục (Hưng NhượngVương Trần Quốc Tảng đã mắng : họ tên không tốt, có lẽ nhà Trần mất vì người nầychăng ? - khắc là thắng, chung là tàn, khắc chung là thắng xong thì tàn lụi - ) phải ẩn nấu(1) , đằng kia dấu vết Huyền Trân đã được tìm ra ở chùa Nộn Sơn, xã Hồ Sơn, HuyệnThiên Bản, phủ Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định.Thời ấy, sinh ra làm công chúa là chuẩn bị một cuộc sống vàng son trong cung cấm.Nàng Huyền Trân đã chịu từ giã lâu đài điện ngọc để dấn thân vào một gia đình xa lạ,một xứ sở không cùng phong tục, tập quán, một chốn được xem như là rừng sâu nướcđộc. Không nói đến mối tình riêng tư của nàng, không cần biết nàng tình nguyện hay bắtbuộc ra đi và cuối đời của nàng diễn biến ra sao, cử chỉ can đảm của nàng đáng được tôntrọng. Bài ca Nam bình (tác giả là Võ Chuẩn hay Tôn Thất Quế ?) nói lên sự hy sinh caocả, định mệnh đắng cay của nàng công chúa và lòng biết ơn của dân tộc : Nước non ngàn dặm ra đi, cái tình chi ? Mượn màu son phấn đền nợ Ô Ly. Đắng cay vì đương độ xuân thì, độ xuân thì ! Cái lương duyên, hay là cái nợ duyên gì ? Má hồng da tuyết, quyết liều như hoa tàn trăng khuyết. Vàng lộn theo chì ! Khúc ly ca, sao còn mường tượng nghe gì ! Thấy chim hồng nhạn bay đi, tình lai láng như hoa quỳ … Dặn một lời Mân Quân, nay chuyện mà như nguyện, Đặng vài phân, vì lợi cho dân, Tình đem lại mà cân, đắng cay muôn phần !Ở Huế còn thấy có nhiều đền miếu tưởng để thờ cúng nàng Huyền Trân nhưng có ngườitìm ra những đền miếu nầy thật ra thờ phụng bà chúa Ngọc, hiện thân của thần Uma, vợthần Siva, tức là Thiên Y Ana, trừ phi người ta muốn đồng hóa hai bà với nhau. Nhân dânmột phần nào đã trách nàng công chúa họ Trần không biết sống đúng tam cương ngũthường là hệ thống Nho giáo một thời chế ngự phong tục nước ta ? Ngày nay hệ thốngđạo đức nầy hết còn được đề cao và không thể quên ơn nàng nên những người yêu Huếmới xướng lên một phong trào xây dựng tượng đài kỷ niệm nàng công chúa họ Trần.Riêng trong tờ Nhớ Huế xuất bản ở Thành phố Hồ Chí Minh, từ 2001 đến nay, đặc biệt số12, đã có trên dưới 10 bài đề cập đến vấn đề nầy. Thật ra, vào thời nhà Trần, việc côngchúa Huyền Trân đẹp duyên với vua Chăm đã được bàn tán xôn x ...