Quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông

Bài viết đề xuất quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông, lấy ví dụ với phương pháp dạy học các bài về chất và nguyên tố hóa học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6A, pp. 87-93 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0073 QUY TRÌNH XÂY DỰNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC HỌC PHẦN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG Kiều Phương Hảo1 , Phạm Thị Bình2 1 Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khoa Tóm tắt. Sử dụng bài tập tình huống trong dạy học các học phần Phương pháp dạy học hóa học là một trong các biện pháp hiệu quả để rèn luyện kĩ năng dạy học cho sinh viên. Việc sử dụng bài tập tình huống còn giúp sinh viên được tiếp cận với những tình huống điển hình, thực tế của quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông, tạo cơ hội cho sinh viên vận dụng kiến thức, kĩ năng về lí luận dạy học hóa học vào giải quyết các tình huống thực tiễn. Tuy nhiên, hiện nay còn rất thiếu tài liệu về bài tập tình huống trong dạy học các học phần phương pháp dạy học hóa học. Trong báo cáo này, chúng tôi đề xuất quy trình xây dựng bài tập tình huống trong dạy học học phần Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông, lấy ví dụ với phương pháp dạy học các bài về chất và nguyên tố hóa học. Từ khóa: Bài tập tình huống, phương pháp dạy học, quy trình xây dựng bài tập tình huống. 1. Mở đầu Trong quá trình dạy học các học phần Lí luận và phương pháp dạy học (PPDH) hóa học cần giúp sinh viên (SV) hiểu rõ các vấn đề về lí luận và vận dụng được chúng vào các tình huống cụ thể. Các PPDH truyền thống trong dạy học đại học bị hạn chế trong việc tạo cơ hội cho SV vận dụng kiến thức, kĩ năng trong các bối cảnh tình huống cụ thể nhưng sử bài tập tình huống (BTTH) là một trong các biện pháp có thể khắc phục được điều đó. Sử dụng BTTH trong dạy học nói chung có tác dụng rất tích cực như: nâng cao tính thực tiễn của môn học, nâng cao tính chủ động, sáng tạo và hứng thú của học sinh, nâng cao kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng phân tích, tổng hợp, giải quyết vấn đề, kĩ năng trình bày, bảo vệ và phản biện ý kiến [2] Việc xây dựng và sử dụng BTTH trong dạy học các học phần Lí luận và PPDH đã được một số tác giả nghiên cứu [2], [6], [8], [9] và khẳng định sự cần thiết của nó như:BTTH giúp SV củng cố, khắc sâu kiến thức đã học [6], phát triển tư duy sáng tạo, hình thành và rèn luyện những năng lực cơ bản về dạy học - giáo dục, nâng cao lòng yêu nghề và hứng thú với nghề [8]; Thông qua xử lí tình huống giúp người học có cái nhìn sâu hơn và thực tiễn hơn về vấn đề lí thuyết đã được học, giúp người học có điều kiện để vận dụng linh hoạt các kiến thức lí thuyết [3]; Sử dụng BTTH giúp SV hứng thú hơn với môn học và bước đầu hình thành một số kĩ năng giảng dạy cơ bản [2]. Có thể thấy BTTH thực sự là một công cụ hiệu quả để phát triển năng lực dạy học cho SV trong các học phần lí luận và phương pháp dạy học bộ môn, Tuy nhiên, trong thực tế, các công trình nghiên cứu về lĩnh vực này đặc biệt là với bộ môn Hóa học còn rất hạn chế, nhiều giảng viên Ngày nhận bài: 5/3/2016. Ngày nhận đăng: 14/7/2016. Liên hệ: Kiều Phương Hảo, e-mail: phuonghaosp2@gmail.com 87 Kiều Phương Hảo, Phạm Thị Bình chưa thấy được giá trị của việc sử dụng BTTH và thường dùng các câu hỏi ghi nhớ kiến thức, một số khác có biết đến BTTH nhưng chưa rõ cách thức xây dựng, sử dụng và hướng dẫn SV giải quyết BTTH [8]. Chính vì vậy, trong bài báo này, chúng tôi đề xuất quy trình xây dựng BTTH trong dạy học học phần Phương pháp dạy học hóa học phổ thông, lấy ví dụ cho nội dung khi dạy dạng bài về chất và nguyên tố hóa học. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Khái niệm bài tập tình huống Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về BTTH.Trên cơ sở phân tích nhiều định nghĩa khác nhau về bài tập tình huống, tác giả Phan Đức Duy [4] đưa ra định nghĩa về BTTH như sau: BTTH là những tình huống khác nhau đã, đang và có thể xảy ra trong quá trình dạy học được cấu trúc lại dưới dạng bài tập, khi sinh viên giải bài tập ấy vừa có tác dụng củng cố tri thức vừa rèn luyện được những kĩ năng dạy học cần thiết. . . Theo khái niệm này, tác giả đã khẳng định BTTH được xây dựng từ thực tiễn quá trình dạy học, giúp sinh viên được đặt vào tình huống cụ thể, có nhu cầu giải quyết tình huống đó, hình dung được những tình huống có thể xảy ra khi giảng dạy ở trường phổ thông. Các tình huống này có thể được chọn lọc từ nội dung kiến thức của môn học hoặc từ những tình huống thực tế có liên quan đến kiến thức của môn học. Để phát triển năng lực và phẩm chất của người học, giáo viên nên ưu tiên xây dựng bài tập tình huống từ các nguồn tư liệu thực tế trong đời sống. Theo chúng tôi, BTTH sử dụng trong dạy học học phần PPDH hóa học ở trường phổ thông là những bài tập nêu lên các tình huống giả định hay thực tiễn trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, mà thông qua việc phân tích, thảo luận, giải quyết các tình huống đó có thể củng cố kiến thức và rèn luyện các kĩ năng dạy học h ...