Rối loạn tâm thần do glucocorticoid

Các biến chứng tâm thần kinh do glucocorticoid xảy ra khá phổ biến trong thực tế với biểu hiện hết sức phức tạp, đa dạng và khó dự đoán. Mặc dù đem lại những lợi ích lớn lao trong điều trị nhưng các thuốc nhóm corticoid thường có khá nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như gây viêm loét dạ dày - tá tràng, suy giảm miễn dịch, loãng xương, đục thủy tinh thể, rối loạn tâm thần... Theo nghiên cứu của nhiều tác giả, 20-63% số người trưởng thành và 50% số trẻ em có sử dụng glucocorticoid...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Rối loạn tâm thần do glucocorticoid Rối loạn tâm thần do glucocorticoid Các biến chứng tâm thần kinh do glucocorticoid xảy ra khá phổbiến trong thực tế với biểu hiện hết sức phức tạp, đa dạng và khó dựđoán. Mặc dù đem lại những lợi ích lớn lao trong điều trị nhưng các thuốcnhóm corticoid thường có khá nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như gây viêmloét dạ dày - tá tràng, suy giảm miễn dịch, loãng xương, đục thủy tinh thể,rối loạn tâm thần... Theo nghiên cứu của nhiều tác giả, 20-63% số ngườitrưởng thành và 50% số trẻ em có sử dụng glucocorticoid đường uống hoặctiêm truyền gặp phải các bất thường về tâm lý, hành vi hoặc rối loạn tâmthần thực sự, 6% trong đó là các biểu hiện loạn thần mức độ nặng. Khoảng10-30% số bệnh nhân loạn thần do glucocorticoid có ý t ưởng tự sát. Hiệnnay, cơ chế gây tổn thương não dẫn đến các rối loạn tâm thần kinh củaglucocorticoid còn chưa được hiểu một cách đầy đủ mặc dù khá nhiều cơchế khác nhau đã được đề xuất. Các rối loạn tâm thần kinh do glucocorticoid có 2 dạng cơ bản là rốiloạn tâm thần và rối loạn nhận thức. Các biểu hiện rối loạn tâm thần thườnggặp nhất là thay đổi tính tình, lo lắng, sợ hãi, kích thích, cáu bẳn, hưng phấnhoặc lãnh đạm, thờ ơ, mất ngủ, li bì, trầm cảm. Các biểu hiện này có thể xuấthiện đơn lẻ hoặc phối hợp và dễ xảy ra hơn ở những người có nhân cách tiềnbệnh lý. Ở trẻ em, biểu hiện thường gặp nhất là các rối loạn hành vi như nóilắp hoặc quấy khóc. Nói chung, những bệnh nhân d ùng glucocorticoid ngắnngày thường có biểu hiện hưng cảm, kích thích, trong khi đó, những bệnhnhân điều trị kéo dài thường có xu hướng bị các triệu chứng trầm cảm. Bêncạnh các rối loạn tâm thần, các rối loạn về nhận thức được ghi nhận trong cảđiều trị ngắn hạn và dài hạn với glucocorticoid. Biểu hiện thường gặp nhất là các thiếu hụt trí nhớ về ngôn ngữ hoặclời nói, có thể xuất hiện chỉ sau dùng thuốc 4-5 ngày, phụ thuộc vào liềudùng và thường hồi phục sau khi ngưng thuốc. Các biểu hiện nặng hơn nhưmất trí nhớ liên tục hoặc cách quãng, sảng, hôn mê cũng đã được ghi nhậntrong một số trường hợp. Các rối loạn nhận thức do d ùng glucocorticoidđược cho là có liên quan đến các tổn thương ở hồi Hải mã. Một số loại thuốc đã được thử nghiệm tương đối thành công trongviệc dự phòng các tai biến tâm thần kinh do việc sử dụng glucocorticoid kéodài như chlorpromazin, valproic acid, gabapentin, lamotrigin và muốilithium carbonat. Để hạn chế những biến chứng nặng, thầy thuốc điều trị cầngiải thích cho người bệnh và gia đình họ hiểu về các tai biến tâm thần kinhcó thể xảy ra trong quá trình sử dụng glucocorticoid và khuyên họ nên thôngbáo cho thầy thuốc ngay khi có những biểu hiện ban đầu để có thể có nhữngbiện pháp can thiệp sớm. Môi trường sống ồn ào, căng thẳng cũng có thểlàm tăng nguy cơ và mức độ của các tai biến này nên người bệnh cũng cầntránh. Loạn thần do glucocorticoid thường giảm dần và hết sau khi ngưngdùng glucocorticoid. Những bệnh nhân có sảng cấp thường hồi phục sau vàingày, trong khi đó những bệnh nhân loạn thần thực sự thường mất một vàituần. Các biểu hiện nặng như trầm cảm, hoang tưởng hoặc rối loạn cảm xúchỗn hợp thường mất ít nhất 6 tuần để hồi phục. Biện pháp đầu tiên trong điều trị các rối loạn tâm thần kinh doglucocorticoid là ngưng dùng hoặc giảm liều glucocorticoid đến mức thấpnhất có thể. Cần lưu ý là việc ngưng dùng glucocorticoid đột ngột hoặc giảmliều quá nhanh có thể gây suy tuyến thượng thận cấp tính hoặc làm cho bệnhchính nặng lên, nhất là ở những bệnh nhân đang d ùng glucocorticoid liềucao và kéo dài. Trong những trường hợp bệnh nhân có biểu hiện loạn thầnnặng do glucocorticoid nhưng không thể ngưng dùng hoặc giảm liềuglucocorticoid, cần phối hợp điều trị với các thuốc tâm thần, việc lựa chọnthuốc tùy thuộc vào biểu hiện của loạn thần. Ví dụ, nên sử dụng các thuốc anthần không đặc hiệu như risperidon... trong những trường hợp loạn thần cấpcó kích động, hưng cảm, thuốc chống trầm cảm trong những trường hợptrầm cảm do dùng glucocorticoid kéo dài... ...