Sáng kiến kinh nghiệm: Phân loại phương pháp giải bài tập 'dao động cơ' vật lý 12 cơ bản

Để giúp các em học sinh nhận dạng được các câu trắc nghiệm định lượng từ đó có thể giải nhanh và chính xác từng câu, tôi xin tập hợp ra đây các bài tập điển hình trong sách giáo khoa, trong sách bài tập, trong đề thi tốt nghiệp THPT, thi tuyển sinh ĐH – CĐ trong những năm qua và phân chúng thành những dạng cơ bản từ đó đưa ra phương pháp giải cho từng dạng. Hy vọng rằng tập tài liệu này giúp ích được một chút gì đó cho các quí đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy và các em học sinh trong quá trình kiểm tra, thi cử.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm: Phân loại phương pháp giải bài tập “dao động cơ” vật lý 12 cơ bảnSÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – 2015Trang 1Đề Tài : PHÂN LOẠI PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP “DAO ĐỘNG CƠ” VẬTLÝ 12 CƠ BẢN.Tác giả:Giáo viên Nguyễn Quí Đạo.Đơn vị:Trường THPT Trần Văn Bảy, huyện Thạnh Trị, tỉnh Sóc Trăng.I. PHẦN I: MỞ ĐẦU1.1. Lý do chọn đề tài:Trong quá trình dạy học tôi nhận thấy các em học sinh khi làm các bài tập vật lý 12phần dao động điều hòa hay vận dụng công thức vật lý để đưa ra một đại lượng nào đó,thì có nhiều em vẫn lung túng không biết chọn phương án nào và nhiều em tính toán trêngiấy nháp mà vẫn chọn kết quả sai. Mặc dù những dạng câu hỏi này không phải là khó,nếu không muốn nói là đơn giản.Vậy thì tại sao một số em lại không tìm ra đáp án chính xác? Đó là vì các em đãnhầm lẫn về công thức, và một số em nhớ công thức và biết cách vận dụng vào giải bàitập nhưng vẫn không chú ý đến đơn vị nên cuối cùng vẫn chọn đáp án sai. Thực tế tôi biếtcác em cũng có ý thức học tập nhưng đôi khi còn chủ quan hoặc chưa có phương pháphọc phù hợp.Để khắc phục những nhầm lẫn của các em, thì trước tiên các em phải học vàphương pháp học phải như thế nào để giúp các em nhớ được công thức vật lý một cáchchính xác, giải bài tập vật lý đúng. Tôi xin đưa ra phương pháp giải bài tập phần song cơđể giúp các em làm bài kiểm tra hoặc bài thi có một kết quả cao hơn.1.2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài:Để giúp các em học sinh nhận dạng được các câu trắc nghiệm định lượng từ đó cóthể giải nhanh và chính xác từng câu, tôi xin tập hợp ra đây các bài tập điển hình trongsách giáo khoa, trong sách bài tập, trong đề thi tốt nghiệp THPT, thi tuyển sinh ĐH –CĐ trong những năm qua và phân chúng thành những dạng cơ bản từ đó đưa ra phươngSÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – 2015Trang 2pháp giải cho từng dạng. Hy vọng rằng tập tài liệu này giúp ích được một chút gì đó chocác quí đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy và các em học sinh trong quá trình kiểmtra, thi cử.1.3. Đối tượng sử dụng đề tài:Giáo viên dạy môn Vật lý lớp 12 tham khảo để hướng dẫn học sinh giải bài tập.Học sinh học lớp 12 luyện tập để kiểm tra, thi môn Vật Lý.1.4. Phương pháp nghiên cứu:Phần dao động cơ, sóng cơ, sóng âm của chương trình Vật Lý 12 – Ban Cơ bản.Cho học sinh mhận dạng các bài tập. Áp dụng công thức tính toán hiệu quả.1.5. Tính mới:Giúp học sinh phân loại và giải rất nhanh, biết được các dạng bài tập, không phảimất nhiều thời gian.II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI:2.1 Cở sở lý luận :Muốn giải bài tập vật lý tốt, thì trước tiên học sinh phải nhớ các công thức vật lý,trong mỗi công thức học sinh phải nắm rõ từng đại lượng vật lý và đơn vị của nó.Khi làm bài tập phải đọc đề bài xem bài toán đã cho biết những đại lượng nào vàcần phải tính đại lượng nào? Sau đó liên hệ các đại lượng đã biết và đại lượng cần tìm liênquan đến những công thức nào để vận dụng vào giải bài tập. vậy nhớ công thức rất quantrọng trong việc giải bài tập cho kết quả đúng.2.2. Thực trạng vấn đề:Quá trình giải một bài tập vật lý là quá trình tìm hiểu điều kiện của bài toán, xemxét hiện tượng vật lý đề cập, dựa vào kiến thức vật lý để tìm ra những cái chưa biết trêncơ sở những cái đã biết. Thông qua hoạt động giải bài tập, học sinh không những củng cốlý thuyết và tìm ra lời giải một cách chính xác, mà còn hướng cho học sinh cách suy nghĩ,lập luận để hiểu rõ bản chất của vấn đề, và có cái nhìn đúng đắn khoa học. Vì thế, mụcđích cơ bản đặt ra khi giải bài tập vật lý là làm cho học sinh hiểu sâu sắc hơn những quySÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – 2015Trang 3luật vật lý, biết phân tích và ứng dụng chúng vào những vấn đề thực tiễn, vào tính toán kĩthuật và cuối cùng là phát triển được năng lực tư duy, năng lực tư giải quyết vấn đề.Trong năm học 2011- 2012. Tôi được phận công dạy môn vật lý khối 12. Qua quátrình giảng dạy, tôi thấy học sinh khối 12 rất sợ học chương “Dao động cơ”, và kết quảkiểm tra định kỳ của các em ở phần này rất thấp.Sau đây tôi xin đưa ra phương pháo giải bài tập phần “Dao động cơ” nhầm giúphọc sinh tránh được một số sai lầm đáng tiếc và từ đó các em có thể tìm cho mình cáchghi nhớ công thức vật lý khác tốt hơn.2.3. Các biện pháp tiến hànhDạng 1. Tìm các đại lượng đặc trưng trong dao động điều hòa.* Các công thức:+ Li độ (phương trình dao động): x = Acos(t + ).+ Vận tốc: v = x’ = - Asin(t + ) = Acos(t +  +).2+ Gia tốc: a = v’ = - 2Acos(t + ) = - 2x; amax =  2A.+ Vận tốc v sớm phaso với li độ x; gia tốc a ngược pha với li độ x (sớm phaso với22vận tốc v).+ Liên hệ giữa tần số góc, chu kì và tần số của dao động:  =+ Công thức độc lập: A2 = x2 +2= 2f.Tv2v2 a2=.2 2 4+ Ở vị trí cân bằng: x = 0 thì |v| = vmax = A và a = 0.+ Ở vị trí biên: x =  A thì v = 0 và |a| = amax = 2A =vm2 ax.A+ Lực kéo về: F = ma = - kx.+ Quỹ đạo chuyển động của vật dao động điều hòa là một đoạn thẳng có chiều dài L =2A.* Phương pháp giải:SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – ...