Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Bồi dưỡng năng lực vật lý học sinh THPT thông qua việc xây dựng, sử dụng bài tập sáng tạo

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là làm rõ cơ sở lí luận của việc xây dựng và sử dụng BTST. Xác định được quy trình xây dựng và vận dụng để xây dựng được hệ thống BTST sử dụng trong DH chương "Động lực học chất điểm" VL 10
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Bồi dưỡng năng lực vật lý học sinh THPT thông qua việc xây dựng, sử dụng bài tập sáng tạo DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Viết đầy đủ 1 BT Bài tập 2 BTST Bài tập sáng tạo 3 BTVL Bài tập vật lí 4 DHVL Dạy học vật lí 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 PP Phương pháp 8 PPDH Phương pháp dạy học 9 THPT Trung học phổ thông MỞ ĐẦU A. Lí do chọn đề tài Một trong những mục tiêu của giáo dục phổ thông hiện nay là phát triển được tư duy, phát huy tínhtích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo ở mỗi HS. Điều đó được quy định tại điều 28 của Luật Giáo dục:“Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phùhợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm;rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn... Lí luận và thực tiễn DH đều cho thấy, với những tính chất và đ c th riêng, ài tập sáng tạo có tác dụngkhông nhỏ trong việc phát huy n ng lực vật l , chủ động, sáng tạo của HS. Trong dạy học vật l , BTST giúp HScó thể phát hiện ra những vấn đề ngoài những dữ kiện đề ài đã cho ... Nhận thức được tầm quan trọng và nghĩa của việc đổi mới PPDH trong giai đoạn hiện nay; c n cứ vàonhững chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và của Ngành về vấn đề đổi mới PPDH và khả n ng của ản thân,với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn VL, tác giả chọn đề tài: “ Bồi dưỡng n ng lựcvật l học sinh THPT thông qua việc xây dựng, sử dụng ài tập sáng tạo” 1. Mục tiêu của đề tài - Làm rõ cơ sở lí luận của việc xây dựng và sử dụng BTST. - Xác định được quy trình xây dựng và vận dụng để xây dựng được hệ thống BTST sử dụng trong DHchương Động lực học chất điểm VL 10. .2. Giả thuyết khoa học 1 Nếu các giờ học thuộc chương Động lực học chất điểm VL 10 THPT sử dụng hệ thống BTST đã đượcxây dựng theo tiến trình DH đã đề xuất, thì sẽ góp phần ồi dưỡng n ng lực sáng tạo của HS, góp phần nângcao chất lượng DHVL lớp 10 THPT. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được những mục tiêu đ t ra, chúng tôi thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu kĩ nội dung chương trình VL 10 THPT. - Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc xây dựng hệ thống BTST để sử dụng trong DH . - Đề xuất quy trình xây dựng và vận dụng để xây dựng hệ thống BTST thuộc chương Động lực họcchất điểm VL 10 THPT. - Tiến hành TNSP để kiểm chứng tính hiệu quả và tính khả thi của việc sử dụng BTST trong DHVL ởtrường THPT L Tự Trọng. 4. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động DHVL lớp 10 THPT thông qua việc sử dụng hệ thống BTST. 5. Phạm vi nghiên cứu Do hạn chế về thời gian quy định, đề tài ch tập trung nghiên cứu trong phạm vi: - Nội dung kiến thức chương “Động lực học chất điểm” thuộc chương trình VL 10 THPT. Thiết kế ài DH tập trung sử dụng BTST trong giờ lên lớp học tài liệu mới. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu lý thuyết - Nghiên cứu các v n kiện của Đảng, chính sách của Nhà nước và các ch thị của Bộ Giáo dục và Đàotạo về vấn đề đổi mới PPDH hiện nay ở trường phổ thông. - Nghiên cứu cơ sở l luận về tâm l học, giáo dục học và l luận DHVL theo hướng phát huy tính tíchcực, sáng tạo của HS. - Nghiên cứu nội dung và chương trình sách giáo khoa VL 10 để xây dựng hệ thống BTST chươngĐộng lực học chất điểm ph hợp với các yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ n ng và thái độ. 6.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Tiến hành TNSP có đối chứng ở một số lớp trường THPT để đánh giá mức độ hiệu quả và tính khả thicủa đề tài nghiên cứu. 6.3. Phương pháp thống kê toán học 2 Sử dụng PP thống kê mô tả và thống kê kiểm định để trình ày kết quả TNSP, kiểm định giả thiết thốngkê để xử l các kết quả của TNSP. . N I DUNG 1. Một số vấn đề về bài tập sáng tạo trong dạy học vật lí 1.1. Một số vấn đề chung về bài tập sáng tạo 1.1.1. Khái niệm bài tập sáng tạo BTST là BT xây dựng nhằm mục đích ồi dưỡng n ng lực tư duy sáng tạo cho HS. BTST là t mà giảthuyết không có thông tin một cách tường minh liên quan đến hiện tượng hay quá trình VL, có những đạilượng VL được ẩn dấu, điều kiện ài toán không chứa đựng hay ch dẫn trực tiếp về PP giải hay kiến thức vậtlí cần sử dụng. BTST đòi hỏi ở HS tính nhạy én trong tư duy, khả n ng tưởng tượng ( ản chất của hoạt độngsáng tạo), vận dụng kiến thức một cách linh hoạt, sáng tạo để giải quyết vấn đề trong những tình huống mới,hoàn cảnh mới; HS phát hiện ra những điều chưa iết, chưa có. Đ c iệt, BTST yêu cầu khả n ng đề xuất,đánh giá kiến riêng của ản thân HS . 1.1.2 Nh ng dấu hiệu nhận biết bài tập sáng tạo BTST và BTLT thông thường có sự phân iệt rõ theo mô hình sau: ài tập luyện tập ài tập sáng tạo - Có phương pháp giải. - Đi tìm phương pháp giải. - Áp dụng các kiến thức xác định đã iết - Vận dụng linh hoạt, sáng tạo từ để giải. những kiến thức cũ. - Dạng ài tập theo khuôn mẫu nhất ...