Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Cải tiến cách xây dựng tài liệu dạy học về dãy số và cấp số trong chương trình Đại số và Giải tích 11

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là thiết kế nội dung kiến thức. Thiết kế phần kiến thức cần biết. Thiết kế phần các ví dụ điển hình. Thiết kế hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Cải tiến cách xây dựng tài liệu dạy học về dãy số và cấp số trong chương trình Đại số và Giải tích 11 Cải tiến cách xây dựng tài liệu dạy học về dãy số và cấp số trong chương trình Đại số và Giải tích 11 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do – Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng sáng kiến cấp ngành, Sở GDĐT Ninh Bình. Chúng tôi, gồm: 1. Nguyễn Tiên Tiến Sinh ngày: 08 tháng 06 năm 1981. Nơi công tác: Trường THPT Gia Viễn B, Ninh Bình. Chức vụ: Phó Hiệu trưởng. Trình độ chuyên môn: Thạc sỹ. Tỷ lệ (%) đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến: 60%. 2. Vũ Xuân Đài Sinh ngày: 22 tháng 12 năm 1972. Nơi công tác: Trường THPT Gia Viễn B, Ninh Bình. Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn. Trình độ chuyên môn: Cử nhân. Tỷ lệ (%) đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến: 20%. 3. Hoàng Thị Năm Sinh ngày: 04 tháng 10 năm 1985. Nơi công tác: Trường THPT Gia Viễn B, Ninh Bình. Chức vụ: Giáo viên. Trình độ chuyên môn: Cử nhân. Tỷ lệ (%) đóng góp vào việc tạo ra sáng kiến: 20%. I. Tên sáng kiến, lĩnh vực áp dụng - Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: Cải tiến cách xây dựng tàiliệu dạy học về dãy số và cấp số trong chương trình Đại số và Giải tích 11. - Lĩnh vực áp dụng: Giảng dạy bộ môn Toán lớp 11 cấp THPT. II. Nội dung sáng kiến 1. Giải pháp cũ thường làm Qua thực tế giảng dạy của bản thân tôi và dựa vào kết quả lấy phiếu điều tra đốigiáo viên dạy Toán 11 về kinh nghiệm, tình hình giảng dạy về dãy số và cấp số trongchương trình Đại số và Giải tích 11, tôi xin được đánh giá ưu điểm và hạn chế như sau: Giáo viên giảng dạy theo tiến trình trong sách giáo khoa. Cách làm này có ưuđiểm là học sinh dễ theo dõi bài giảng của giáo viên với việc xem sách giáo khoa. Tuynhiên, do khuôn khổ số trang nên sách giáo khoa không trình bày các ví dụ một cách chitiết để học sinh nhận biết, thông hiểu từng định nghĩa hoặc đơn vị kiến thức. Đồngthời, học sinh không được cung cấp thêm ví dụ minh họa để hiểu rõ bản chất của kháiniệm toán học hoặc đơn vị kiến thức đó. Giáo viên thường sử dụng các ví dụ và bài tập tự luận trong giảng dạy lý thuyếtvà dành câu hỏi trắc nghiệm khách quan cho tiết ôn tập hoặc tiết tự chọn. Điều này vừaNhóm tác giả: Nguyễn Tiên Tiến, Vũ Xuân Đài, Hoàng Thị Năm Trang 1/52 Cải tiến cách xây dựng tài liệu dạy học về dãy số và cấp số trong chương trình Đại số và Giải tích 11mất nhiều thời gian vừa hạn chế việc rèn kỹ năng làm bài tập tự luận, câu hỏi trắcnghiệm cho học sinh. Giáo viên sử dụng các câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong tiết ôn tập, tiết tựchọn hoặc học thêm buổi chiều và câu hỏi được xây dựng thành chủ đề nhưng các câuhỏi lại rời rạc, riêng lẻ, ít liên quan đến nhau và không thành hệ thống. Cách làm này cóưu điểm là học sinh được tập trung rèn luyện kỹ năng làm bài trắc nghiệm và dễ nhậndạng các câu hỏi trắc nghiệm khách quan. Học sinh giải được bài nào chỉ biết bài đóchứ chưa biết cách đặt vấn đề khai thác hoặc phát triển bài toán. Bên cạnh đónên họcsinh sẽ khó hình dung các yêu câu sẽ được đặt ra trước những thông tin, dữ liệu chotrước. 2. Giải pháp mới cải tiến Trên cơ sở kết quả lấy phiếu điều tra đối với giáo viên, cũng như đánh giánhững ưu điểm và hạn chế của giải pháp cũ thường làm, tôi xây dựng tài liệu dạy họcchương 3 Đại số và Giải tích 11 với những cải tiến như sau: Giải pháp 1: Thiết kế nội dung kiến thức. Kiến thức được thiết kế như tiến trình trong sách giáo khoa để giáo viên, họcsinh tiện theo dõi nhưng mỗi bài học được thiết kế thành hai phần: Kiến thức cần biếtvà Một số ví dụ điển hình. Giải pháp 2: Thiết kế phần kiến thức cần biết. Ngoài việc trình bày các kiến thức đã có trong sách giáo khoa (không trình bàylại cách chứng minh các định lý), thì còn bổ sung một số kiến thức cập nhật cho thiTHPT Quốc gia hiện nay. Ứng với mỗi khái niệm, định lý hoặc đơn vị kiến thức đều cónhững ví dụ minh họa, phân tích hoặc nhận xét, bình luận để học sinh hiểu rõ bản chấtcủa khái niệm, định lý hoặc đơn vị kiến thức đang học. Bên cạnh đó, với mỗi khái niệm,định lý các tác giả còn đề xuất một số dấu hiệu nhận biết như các cách thường dùng đểchứng minh một dãy số là dãy số tăng, dãy số giảm; dấu hiệu nhận biết một dãy số làcấp số cộng, cấp số nhân; dãy số không phải là cấp số cộng, cấp số nhân;... Giải pháp 3: Thiết kế phần các ví dụ điển hình. Trên cơ sở chuẩn kiến thức, kỹ năng và phân tích các đề thi học kỳ, thi chọn họcsinh giỏi và thi THPT Quốc gia, các tác giả xây dựng, phân loại các ví dụ điển hìnhthường xuất hiện trong các đề thi học kỳ, thi học sinh giỏi hoặc thi THPT Quốc gia. Cácví dụ được thiết kế khác so với sách giáo khoa để học sinh có thêm tư liệu tham khảo vàđược trình bày từ cơ bản đến nâng cao, có sự phân tích, đánh giá, nhận xét và bình luậnnhằm giúp học sinh nhận biết, thông hiểu và biết vận dụng kiến thức. Các ví dụ trongphần này vừa được phân dạng vừa được thiết kế ở cả hai dạng tự luận và trắc nghiệmkhách quan.Đối với những ví dụ ở dạng tự luận, bên cạnh việc bổ sung các bài tập cùng dạng để họcsinh có cơ hội rèn luyện kỹ năng và phát triển tư duy thì có khai thác đến các dạng câuhỏi trắc nghiệm khách quan với những thông tin, dữ liệu cho trước. Điều này sẽ giúpcho học sinh có cái nhìn tổng thể về các tình huống có thể đặt ra hoặc xuất hiện vớinhững thông tin, dữ liệu cho trước. Và khi đó, năng lực tự học, tự đặt vấn đề và giảiquyết vấn đề của học sinh tiếp tục được bồi dưỡng. Bên cạnh đó, các câu hỏi trắcnghiệm khách quan được đề xuất đều có dụng ý phân hóa học sinh ở các cấp độ nhậnbiết, thông hiểu, vận dụ ...