Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đổi mới các tiết dạy thực hành môn Địa lí bậc THPT theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến nhằm tạo điều kiện cho việc thực hiện đổi mới hình thức, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực người học, làm cho giờ học Địa lí không quá nặng nề về mặt kiến thức, trở nên nhẹ nhàng, thiết thực, gắn với thực tế cuộc sống; góp phần đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Địa lí phù hợp với những yêu cầu của thời đại mới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đổi mới các tiết dạy thực hành môn Địa lí bậc THPT theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2020-2021 PHẦN MỞ ĐẦUI. LÍ DO LỰA CHỌN ĐỀ TÀI Thực hiện Nghị quyết TW8 khóa XI về “ Đổi mới căn bản, toàn diện giáodục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa trong điều kiệnkinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế” và nghị quyết đại hộilần thứ XII của Đảng “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiếnthức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học”, giáo dục phổthông nước ta hiện nay đang từng bước chuyển từ dạy học tiếp cận nội dung sangdạy học định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học. Không khí đổi mớigiáo dục đang sục sôi khắp cả nước. Quả thực, giáo dục Việt Nam đang có nhữngbước chuyển mình để đổi mới, để thoát khỏi lối giáo dục truyền thống và đáp ứngnhững yêu cầu của thời đại mới. Là một giáo viên Địa lí, bản thân tôi cũng đang nỗ lực hết mình để tự họchỏi, đổi mới phương pháp dạy học và tích cực học tập các mô đun bồi dưỡng đangđược triển khai. Tôi rất đồng tình và hứng khởi với những chủ trương đổi mới giáodục nước nhà của Đảng, Bộ giáo dục và đào tạo. Thực sự qua nhiều năm, tôi cũngluôn trăn trở trước thực trạng dạy học nặng về kiến thức lí thuyết, ít gắn liền vớikiến thức thực tiễn. Thực tế, nhiều học sinh giỏi chỉ giỏi về mặt lí thuyết, khi đượchỏi về kiến thức thực tế cũng như các công việc thường ngày, kĩ năng sống…, cácem tỏ ra rất lúng túng. Ở nhiều bài học Địa lí, tôi cũng tự đặt câu hỏi: Học xong bàihọc này, học sinh sẽ được cái gì ? Nếu là mình, liệu có hứng thú với bài học nàykhông? Bởi tôi nhận thấy, nhiều kiến thức truyền thụ học sinh dễ quên lãng, cái “Được” mà học sinh có thể áp dụng vào thực tế cuộc sống và công việc của các emsau này rất ít. Vì vậy, sức hấp dẫn học sinh trong các giờ học Địa lí chưa nhiều. Có một điều mà nhiều giáo viên chúng tôi băn khoăn: Phương pháp dạy họcđổi mới, hình thức kiểm tra đánh giá đổi mới… nhưng chương trình nội dung SGKcũ, lạc hậu, nặng về kiến thức lí thuyết thì việc đổi mới quả thực rất khó. Nếu giáoviên chưa đủ tự tin để bứt phá khỏi kiến thức SGK thì thực sự các bài học Địa líchủ yếu vẫn là kiến thức sách vở, ít gắn liền với thực tiễn. Có thể lấy một số ví dụ: Trong bài 15: Vấn đề môi trường và phòng chốngthiên tai ( Địa lí lớp 12), học sinh cũng chỉ biết được môi trường nước ta đang bị ônhiễm, các thiên tai thường diễn ra các vùng ở nước ta, hậu quả và biện phápchung để phòng chống…Tôi tự hỏi tại sao lại thiếu mất cái quan trọng nhất là kĩnăng phòng chống thiên tai: kĩ năng phòng chống bão, lũ lụt… Điều này cũng thể hiện rõ trong chương trình Địa lí lớp 11 THPT, cáiĐược sau các bài học của các em vẫn là những am hiểu về tự nhiên dân cư, xãhội, sự phát triển kinh tế … của các khu vực, các nước trên thế giới. Cụ thể, saukhi học bài 5: Một số vấn đề của châu lục và khu vực, tiết 1 (một số vấn đề củachâu Phi), học sinh mới chỉ thấy được châu Phi tuy giàu có về tài nguyên, nguồn -1- Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2020-2021lao động, nền kinh tế có khởi sắc nhưng vẫn là châu lục của sự đói nghèo, lạc hậu,dân số tăng nhanh... Hay qua bài Hoa Kì, kết quả học sinh cũng chỉ biết đến HoaKì có thiên nhiên giàu có, kinh tế phát triển số một thế giới… Vậy thì, những kiến thức và kĩ năng để các em có thể áp dụng vào cuộc sốngcũng chỉ rất ít. Thiết nghĩ, bên cạnh những mục tiêu trên, cần hướng tới mục tiêuhọc sinh học được cách sống, cách ứng xử, cách làm giàu, cách thích ứng với thiênnhiên khắc nghiệt… từ các nước trên thế giới hay các vùng trong nước. Có nhưvậy, những bài học mới đem lại niềm say mê và có sức cuốn hút các em. Đặc biệt các tiết dạy thực hành nói chung và trong chương trình Địa lí lớp11 nói riêng chủ yếu đi sâu vào phát triển các năng lực chuyên biệt của môn Địa lí:vẽ biểu đồ; nhận xét phân tích bảng số liệu; sử dụng Atlat, bản đồ... Nhìn chung,đây là những tiết học khá khô khan, đơn điệu, ít sôi nổi. Thiết nghĩ, trong các tiếtdạy thực hành, ngoài các kĩ năng đặc trưng của môn Địa lí, cần có thêm các hoạtđộng trải nghiệm sáng tạo để phát huy năng lực và tính sáng tạo của học sinh, gắnhoạt động học của các em với thực tế cuộc sống và công việc của các em sau này.Đây cũng là một nội dung quan trọng đang được đề cập nhiều trong chương trìnhgiáo dục phổ thông mới năm 2018 của Bộ giáo dục và đào tạo. Trăn trở với những suy nghĩ trên, bản thân tôi mạnh dạn đưa ra đề tài: Đổimới các tiết dạy thực hành môn Địa lí bậc THPT theo định hướng phát triển phẩmchất, năng lực người học’’.II. MỤC ĐÍCH - NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI1. Mục đích Thông qua việc thiết kế một số tiết dạy thực hành trong chương trình Địa líbậc THPT gắn l ...