Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Khai thác và vận dụng tư duy hàm trong dạy học chủ đề: Đạo hàm - nguyên hàm - tích phân nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh

Sáng kiến "Khai thác và vận dụng tư duy hàm trong dạy học chủ đề: Đạo hàm - nguyên hàm - tích phân nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo đối với học sinh trong việc vận dụng kiến thức giữa đạo hàm và nguyên hàm cần thiết phải thiết lập tư duy hàm. Qua đó giúp các em nhận diện nhanh cách giải bài toán ở dạng phương trình hàm hay biểu thức dưới dạng đẳng thức là hàm số.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Khai thác và vận dụng tư duy hàm trong dạy học chủ đề: Đạo hàm - nguyên hàm - tích phân nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆMĐỀ TÀI: KHAI THÁC, VẬN DỤNG TƯ DUY HÀM TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ĐẠO HÀM - NGUYÊN HÀM - TÍCH PHÂN” NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO CHO HỌC SINH LĨNH VỰC: TOÁN HỌC NĂM HỌC: 2023 - 2024 1 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT NGUYỄN ĐỨC MẬU SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: KHAI THÁC, VẬN DỤNG TƯ DUY HÀM TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “ĐẠO HÀM - NGUYÊN HÀM - TÍCH PHÂN” NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO CHO HỌC SINHLĨNH VỰC: TOÁN HỌCTÁC GIẢ: TRẦN QUỐC TUẤN - TRẦN HUY DIỆN - HỒ THỊ NGA NĂM HỌC: 2023 - 2024 2 A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo từ lâu đã được xác định làmột trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục, theo chương trình giáo dục phổthông mới, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo là một trong 10 năng lực cốt lõicần phải bồi dưỡng và phát triển cho người học. Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo là khái niệm mới, được đề cập trongchương trình giáo dục phổ thông mới, do vậy việc làm rõ khái niệm cũng như nghiêncứu khả năng dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sángtạo là cần thiết. Hiện nay, trong chương trình môn Toán ỏ trường phổ thông khái niệm “Hàm”đã và đang thể hiện rõ vai trò chủ đạo và xuyên suốt. Cũng có thể định nghĩa tư duyhàm dưới dạng mô tả bản chất: “Tư duy hàm là các hoạt động trí tuệ liên quan đếnsự tương ứng giữa các phần tử của một, hai, hay nhiều tập hợp, phản ánh các mốiliên hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa các phần tử của tập hợp đó trong sự vận động củachúng”. Tư duy hàm là một phương thức tư duy được biểu thị bởi việc tiến hành cáchoạt động đặc trưng sau: Hoạt động phát hiện và thiết lập sự tương ứng. Hoạt độngnghiên cứu sự tương ứng. Hoạt động lợi dụng sự tương ứng. Với việc vận dụng khai thác tư duy hàm trong dạy học theo chủ đề “đạo hàm- nguyên hàm - tích phân” giúp cho việc dạy học phát triển năng lực giải quyết vấnđề và sáng tạo có nhiều thuận lợi, đạt hiệu quả cao trong dạy và học theo chươngtrình giáo dục phổ thông mới. Chúng tôi luôn trăn trở, và đặt câu hỏi “làm thế nào để dạy học phát triển nănglực giải quyết vấn đề và sáng tạo có hiệu quả cao” thì việc vận dụng tư duy hàmtrong dạy học chủ đề là cầu nối, là điểm tựa tốt để triển khai ý tưởng giúp cho dạyhọc phát triển năng lực thực sự tạo chuyển biến mạnh mẽ trong dạy học theo chươngtrình mới hiện nay. Trong quá trình dạy học bộ môn Toán ở trường THPT chúng tôi nhận thấynhiều em học sinh còn lúng túng, chưa có sự nhận diện nhanh mối quan hệ giữa đạohàm và nguyên hàm vì vậy khi các em giải các bài toán có liên quan đến đạo hàm -nguyên hàm - tích phân gặp nhiều khó khăn, mất rất nhiều thời gian. Thực tế hiện nay chúng tôi nhận thấy trong quá trình dạy học môn Toán ởtrường THPT việc vận dụng và khai thác tư duy hàm để phát triển năng lực giảiquyết vấn đề và sáng tạo thông qua việc dạy học chủ đề “Đạo hàm, Nguyên hàm” làcần thiết bởi vì đây là kiến thức trọng tâm chương trình lớp 12 gắn với thi THPTQuốc gia. Để phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo đối với học sinh trongviệc vận dụng kiến thức giữa đạo hàm và nguyên hàm cần thiết phải thiết lập tư duy 3hàm. Qua đó giúp các em nhận diện nhanh cách giải bài toán ở dạng phương trìnhhàm hay biểu thức dưới dạng đẳng thức là hàm số. Việc khai thác vận dụng tư duy hàm thể hiện đổi mới phương pháp dạy họcbộ môn Toán ở trường THPT, giúp giáo viên và học sinh có cách giải nhanh bài toánliên quan đến đạo hàm - nguyên hàm - tích phân. Chúng tôi nhận thấy với ý tưởng của đề tài có thể áp dụng có hiệu quả chocác kiến thức liên quan với nhau chẳng hạn chủ đề “đạo hàm - đồ thị hàm số”, …,áp dụng hiệu quả cho các môn học khác. Chúng tôi đã xây dựng dạy học theo chủ đề lớp 12 nhằm tiền đề cho năm họctiếp theo khi chương trình GDPT 2018 áp dụng cho lớp 12, là bước đệm, đi trước,qua đó chúng tôi đúc rút kinh nghiệm để làm tốt hơn nhiệm vụ của người giáo viên. Với những lý do trên chúng tôi chọn đề tài: “khai thác và vận dụng tư duyhàm trong dạy học chủ đề: Đạo hàm - nguyên hàm - tích phân nhằm phát triển nănglực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh” 2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI Từ việc nghiên cứu phân tích, đánh giá thực trạng kết hợp với cơ sở lý luận,cơ sở thực tiễn tìm các giải pháp cấp thiết, khả thi. 3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Học sinh lớp 11, 12, giáo viên trường toán THPT Nguyễn Đức Mậu. 4. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Chương trình môn Toán THPT lớp 11 và lớp 12. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Khảo sát thực trạng, lập bảng biểu so sánh, đánh giá, trắc nghiệm khách quan,ý kiến đóng góp của thầy cô, học sinh, sử dụng các tài liệu tham khảo. B. NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI I. THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN 1. THUẬN LỢI Giáo viên dạy học tâm huyết, đã thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học. 2. KHÓ KHĂN Việc liên kết, kết nối kiến thức, khai thác và vận dụng tư duy hàm của giáoviên để truyền thụ cho học sinh chưa nhiều. Một số giáo viên chưa khai thác và vận dụng tư duy hàm đó là việc thiết lậpsự tương ứng giữa đạo hàm và nguyên hàm do vậy việc phát triển năng lực giải quyếtvấn đề và sáng tạo ở học sinh chưa có hiệu quả. ...