Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp giúp học sinh phát huy khả năng giải bài toán tỉ số thể tích

Mục tiêu nghiên cứu đề tài nhằm giúp học sinh nhìn thấy nguồn gốc bài toán để từ đó biết cách định hướng và giải quyết hiệu quả những bài toán mới, vấn đề mới liên quan đến thể tích khối đa diện thông qua việc vận dụng bài toán tỉ số thể tích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp giúp học sinh phát huy khả năng giải bài toán tỉ số thể tích PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ1. Lí do chọn đề tài Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trìnhgiáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗquan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụngđược cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từphương pháp dạy học theo lối truyền thụ một chiều sang dạy cách học, cách vậndụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, hình thànhnăng lực và phẩm chất; phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của họcsinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, đối tượng học sinh; bồidưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; tác động đến tình cảm,đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh. Trong chương trình toán trung học phổ thông, hình học không gian có một vịtrí đặc biệt quan trọng, các bài toán về hình học không gian được khai thác, sửdụng nhiều trong các kỳ thi học sinh giỏi, kỳ thi THPT quốc gia. Đặc biệt là đốivới học sinh khối 12 thì các bài toán như: tính thể tích khối đa diện; tính tỉ số thểtích các khối đa diện; tìm điều kiện để thể tích khối đa diện đạt GTLN,GTNN; cácbài toán chứng minh đẳng thức, bất đẳng thức liên quan đến thể tích khối đa diện...luôn xuất hiện trong các kỳ thi và chiếm tỉ trọng lớn trong phần hình học. Tuynhiên qua thực tế giảng dạy, chúng tôi thấy rằng phần lớn học sinh còn gặp khókhăn và rất lúng túng khi gặp các dạng bài toán trên bởi các lí do sau: - Để giải các bài toán trên cần huy động lượng lớn kiến thức lớn hình họckhông gian cả chương trình lớp 11 và lớp 12. - Học sinh chưa phân loại được các dạng toán thường gặp, không hình dungra cách giải các dạng toán, chưa nắm rõ các dấu hiệu bản chất của bài toán. - Cách định hướng và giải quyết các dạng toán còn hạn chế, theo kiểu “đượcbài nào xào bài đó” nên học sinh thiếu chủ động và linh hoạt khi vận dụng vào cácbài toán khác. - Các tài liệu viết về các dạng toán trên chưa đáp ứng được thực tế giảng dạyvới nhiều đối tượng học sinh, và chưa phù hợp với đổi mới trong đánh giá và kiểmtra hiện nay. Trăn trở trước thực trạng đó, chúng tôi đã chọn đề tài: “Một số giải pháp giúphọc sinh phát huy khả năng giải bài toán tỉ số thể tích” làm đối tượng nghiêncứu, nhằm giúp học sinh nhìn thấy nguồn gốc bài toán để từ đó biết cách địnhhướng và giải quyết hiệu quả những bài toán mới, vấn đề mới liên quan đến thểtích khối đa diện thông qua việc vận dụng bài toán tỉ số thể tích. Trong đề tài này chúng tôi tập trung khai thác hai bài toán cơ bản về tỉ số thểtích của khối chóp và khối lăng trụ trong sách giáo khoa hình học 12 cơ bản, và từ 1đó chúng tôi đưa ra các giải pháp mới để giúp học sinh tiếp cận và giải quyết cácbài toán liên quan đến thể tích khối đa diện hiệu quả, nhanh chóng đáp ứng đượcvấn đề đổi mới trong đánh giá kiểm tra . Mặc dù đây là một đề tài mà nhiều tác giảđã khai thác ,nhưng các giải pháp mà chúng tôi đưa ra ở đây được xây dựng mộtcách có hệ thống, khoa học trên nền tảng các bài toán gốc phù hợp với nhiều đốitượng học sinh đảm bảo tính mới và thiết thực trong giai đoạn hiện nay. Các giảipháp giúp các em có thể tiếp cận dần và phát huy khả năng vận dụng tốt các dạngbài toán về thể tích; giúp học sinh phát huy khả năng tự học,tự nghiên cứu, khơidậy tình yêu Toán học cho học sinh. Qua thực tiễn áp dụng tại Trường THPT Nguyễn Đức Mậu, không ngừng chiasẻ trao đổi với đồng nghiệp trong và ngoài trường, những giải pháp chúng tôi đưara đã đem lại kết quả thiết thực và rõ nét, góp phần nâng cao chất lượng dạy vàhọc,đem lại kết quả cao qua các kì thi học sinh giỏi, kì thi THPT quốc gia trongnhững năm gần đây.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. - Phát triển năng lực tư duy độc lập và sáng tạo của học sinh. - Giúp học sinh phát huy tốt khả năng tự học, tự tìm tòi nghiên cứu. - Hoàn thiện thêm cách giải các bài toán về thể tích khối đa diện.3. Phương pháp nghiên cứua) Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu liên quan.b) Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: - Qua thực tiễn giảng dạy và sự góp ý của đồng nghiệp - Khảo sát thực tiễn từ học sinhc) Phương pháp quan sát, điều tra: - Qua điều tra, sát hạch cách vận dụng kiến thức của học sinh4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Học sinh khối 12, bồi dưỡng HSG qua các năm ở Trường THPT NguyễnĐức Mậu, Quỳnh Lưu, Nghệ An và trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp.5. Thời gian nghiên cứu. Đề tài được nghiên cứu và thử nghiệm trong các năm học: 2019 - 2020 và2020 - 2021. 2 PHẦN II. NỘI DUNG NG ...