Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số phương pháp hướng dẫn học sinh tự học môn Ngữ văn ở THPT

Đề tài đưa ra một số phương pháp hướng dẫn học sinh THPT tự học môn Ngữ Văn phù hợp với tinh thần đổi mới. Hướng dẫn HS tự học các VBVH không chỉ giúp HS phát huy được tính chủ động, tích cực, tự giác và sáng tạo mà còn hình thành và phát triển được NL tự học, một trong những NL chung cần được hình thành cho HS theo chương trình giáo dục phát triển.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số phương pháp hướng dẫn học sinh tự học môn Ngữ văn ở THPT MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC MÔN NGỮ VĂN Ở THPTPHẦN I: MỞ ĐẦU1. Lí do chọn đề tài- Vấn đề tự học tự đào tạo của người học đã được Đảng, Nhà nước quan tâmquán triệt sâu sắc từ nhiều năm qua. Nghị quyết Trung ương V khóa 8 từng nêurõ: “Tập trung sức nâng cao chất lượng dạy và học, tạo ra năng lực tự học, tựsáng tạo của học sinh, sinh viên; Bảo đảm mọi điều kiện và thời gian tự học chohọc sinh, sinh viên, phát triển mạnh mẽ phong trào tự học, tự đào tạo thườngxuyên và rộng khắp trong toàn dân”. Công văn Số: 4612/BGDĐT-GDTrH vềviệc hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo địnhhướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017-2018 có viết:Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học “Chú trọng rèn luyện cho họcsinh phương pháp tự học, tự nghiên cứu sách giáo khoa để tiếp nhận và vậndụng kiến thức mới thông qua giải quyết nhiệm vụ học tập đặt ra trong bài học;dành nhiều thời gian trên lớp cho học sinh luyện tập, thực hành, trình bày, thảoluận, bảo vệ kết quả học tập của mình; giáo viên tổng hợp, nhận xét, đánh giá,kết luận để học sinh tiếp nhận và vận dụng”. Công văn số 3280/BGDĐT-GDTrH, ngày 27/8/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện điềuchỉnh nội dung dạy học cấp THCS, THPT có viết: Đối với nội dung được hướng dẫn“Khuyến khích học sinh tự học”, “Khuyến khích học sinh tự đọc” “Khuyến khíchhọc sinh tự làm”, “Khuyến khích học sinh tự thực hiện”, “Đọc thêm” thì căn cứ vàotình hình thực tế, năng lực của học sinh, sự liên quan của kiến thức, kỹ năng trongphần được hướng dẫn “Khuyến khích…” với các nội dung tiếp theo để lựa chọnnội dung phù hợp, cách thức hướng dẫn, khuyến khích học sinh thực hiện. Đối vớicác nội dung được hướng dẫn “Tự học có hướng dẫn”, “Tự đọc có hướng dẫn”,“Hướng dẫn học sinh tự làm” thì yêu cầu giáo viên phải có hướng dẫn phù hợp vớiđặc thù bộ môn để học sinh thực hiện, từ đó có được những kiến thức, kỹ năng cơ bản,cốt lõi phục vụ việc học tập tiếp theo; chú ý vấn đề an toàn cho học sinh trong quátrình thực hiện.- Tự học đóng một vai trò rất quan trọng trên con đường học vấn của mỗi người.Người biết tự học luôn tư mày mò, tìm kiếm, nghiên cứu một cách tích cực vàkhông cấn ai nhắc nhở ở bất cứ hoàn cảnh nào. Nhờ đó những con người ấy luônbiết nhìn xa trông rộng, không bị tụt hậu, luôn nhạy bén trong thực tế do biết ápdụng kiến thức đã học. Kiến thức là vô cùng trong khi trí nhớ của con người làhữu hạn, nếu chỉ biết học tủ học vẹt thì ta sẽ không thể biền những kiến thức ấythành của mình để vận dụng vào thực tế mà sẽ mau chóng quên đi. Tự học sẽgiúp ta khắc phục phục được nhược điểm này đồng thời giúp ta rèn luyện thóiquen tích cực, chủ động hơn trong hoàn cảnh khó khăn. Hơn hết, khi tự học tamới thấy được cái hay, cái đẹp của tri thức từ đó trở nên say mê khám phá, họchỏi nhiều điều mới lạ hơn nữa. Tự học giúp ta nắm vững căn bản, đào sâu và mởrộng kiến thức chứ không phải nhận thức một cách máy móc. Có tự học ta mớihệ thống lại được những kiến thức đã học và kịp thời nhận ra thiếu sót của bảnthân để kịp thời bồi đắp, từ đó ta có bước đầu tự tin trên con đường học vấn. Tựhọc giúp HS tiếp thu và giải quyết vần đề từ nhiều nguồn khác nhau: Sách báo,công nghệ thông tin, bài giảng, từ những kinh nghiệm trong cuộc sống…Lúc đóvấn đề sẽ được nhìn nhận sâu sắc và toàn diện hơn. Tự học giúp HS có thái độchủ động tìm ra phương pháp học tập phù hợp, đạt hiệu quả cao. Khi tự học, mỗihọc sinh hoàn toàn có điều kiện để tự nghiền ngẫm những vấn đề nảy sinh tronghọc tập theo một cách riêng với những yêu cầu và điều kiện thích hợp. Điều đókhông chỉ giúp bản thân học sinh nắm được vấn đề một cách chắc chắn và bềnvững; chủ động bồi dưỡng phương pháp học tập và kĩ năng vận dụng tri thức màcòn là dịp tốt để rèn luyện ý chí và năng lực hoạt động độc lập sáng tạo. Đó lànhững phẩm chất mà chỉ có chính bản thân học sinh tự rèn luyện kiên trì mới cóđược. 2. Tính cấp thiết của vấn đề - Phần lớn GV chỉ giao bài tập về nhà cho HS tự học còn việc hướng dẫn cụthể như thế nào và làm sao để việc tự học có hiệu quả thì chưa. Ở lớp việchướng dẫn HS chưa đồng đều, còn mang tính hình thức, chưa hiệu quả. GV chưacó phương pháp hướng dẫn HS tự học phù hợp với tinh thần đổi mới, còn ápdụng các hình thức truyền thống. - Đề tài của tôi đưa ra một số phương pháp hướng dẫn HS THPT tự học mônNgữ Văn phù hợp với tinh thần đổi mới. Tôi cùng đồng nghiệp đã áp dụng cóhiệu quả và thu lại được những kết quả nhất định. Hướng dẫn HS tự học cácVBVH không chỉ giúp HS phát huy được tính chủ động, tích cực, tự giác vàsáng tạo mà còn hình thành và phát triển được NL tự học, một trong những NLchung cần được hình thành cho HS theo chương trình giáo dục PT (Ban hànhkèm theo thông tư số 32/ 2018/ TT- BGDDT ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng BộGiáo dục và đào tạo). 3. Đóng góp mới của đề tài- Với đề tài này, GV đã bổ sung thêm một số phương pháp hướng dẫn HS tự họcmôn Ngữ văn một cách hiệu quả. GV vận dụng các phương pháp hướng dẫn HStự học ở các bài học, tình huống và hoàn cảnh khác nhau một cách linh hoạt,tránh được sự nhàm chán, đơn điệu. HS phát huy được các phẩm chất và NL cầnhướng tới nhất là NL tự học. HS biết cách tự học ở lớp, tự học ở nhà, tự họcngoài xã hội khi không có sự hướng dẫn của GV và tự học cá nhân, học theonhóm. Đề tài đáp ứng được xu hướng đổi mới của giáo dục, phát triển con ngườimột cách toàn diện.- Đề tài này không những đáp ứng đúng tinh thần đổi mới trong dạy học mà cònđáp ứng với điều kiện thực tế của XH đó là tình trạng đầy biến động của XHnhư đại dịch covid-19 kéo dài, lũ lụt miền Trung...Trong điều kiện như thế nàyviệc hướng dẫn HS tự học rất quan trọng nhất là đối với những HS THPT đangtiếp cận gần kề với các kì thi quan trọng . Những vấn đề trên là nguyên nhân thôi thúc tôi thực hiện đề tà ...