Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phương pháp giải bài tập di truyền phả hệ

Sáng kiến kinh nghiệm THPT "Phương pháp giải bài tập di truyền phả hệ" là sự tổng kết kinh nghiệm từ thực tiễn giảng dạy chương trình Sinh học lớp 12, ôn thi THPT Quốc gia, ôn thi Tốt nghiệp THPT trong những năm qua nhằm giúp học sinh giải được các bài tập phả hệ. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phương pháp giải bài tập di truyền phả hệ PHẦN MỞ ĐẦUI. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Để giải quyết một vấn đề gắn liền với thực tiễn thì việc nắm vững kiếnthức cơ bản một cách sâu sắc là nền tảng để giải quyết vấn đề đó một cách logic,phù hợp và hiệu quả nhất. Sinh học ở trường phổ thông là bộ môn đòi hỏi phải có nhiều kiến thứcnội môn và liên môn để trả lời các câu hỏi cũng như giải quyết các vấn đề và cácbài tập đặt ra. Tuy nhiên, rất nhiều các em học sinh hiện nay vội vàng bắt tayvào giải bài tập khi chưa được trang bị hoặc trang bị không đầy đủ vốn kiến thứcnền tảng, bản chất của các hiện tượng sinh học và kết quả đạt được là chỉ giảiđúng các câu hỏi dạng quen thuộc và các bài tập nặng về định lượng, số học.Đặc biệt, các em học sinh gặp rất nhiều khó khăn trong việc hiểu đề bài, tìmhướng giải quyết đối với các bài tập khó, như: bài tập về biến dị, quy luật ditruyền, di truyền quần thể, di truyền phả hệ và bài tập tích hợp những dạng bàitập trên. Hiện nay, bài tập di truyền phả hệ xuất hiện phổ biến trong đề thi Tốtnghiệp THPT các năm qua, tôi nhận thấy học sinh còn rất lúng túng khi tiếp cậnvà tiến hành giải dạng bài tập này. Vì vậy, để giúp các em hiểu được bản chất vàcó cách giải nhanh gọn, đúng dạng bài tập này, sau đây tôi xin chia sẻ phươngpháp giải bài tập di truyền phả hệ.II. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Sáng kiến này là sự tổng kết kinh nghiệm từ thực tiễn giảng dạy chươngtrình Sinh học lớp 12, ôn thi THPT Quốc gia, ôn thi Tốt nghiệp THPT trongnhững năm qua của bản thân tôi để giúp học sinh giải được các bài tập phả hệ.III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Phương pháp giải bài tập quy luật di truyền của các bệnh, tật di truyền ởngười thông qua xây dựng sơ đồ phả hệ (phương pháp giải bài tập di truyền phảhệ).IV. ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT VÀ THỰC NGHIỆM Học sinh lớp 12A2, 12A3 năm học 2021 - 2022V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Tìm hiểu tài liệu lý thuyết, dựa trên bản chất của một số kiến thức cơ bản:quy luật phân ly, quy luật phân li độc lập, quy luật di truyền liên kết với giớitính, di truyền quần thể, ảnh hưởng của giới tính đến sự biểu của tính trạng, hiệntượng ngẫu phối, các quy tắc tính xác suất,... nhằm lồng ghép vào quá trình giảibài tập di truyền phả hệ. Thực nghiệm cho học sinh giải các bài tập di truyền phả hệ. Thống kê, xử lý và phân tích số liệu ...VI. PHẠM VI VÀ KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU Phạm vi nghiên cứu: phương pháp giải bài tập di truyền phả hệ. -1- Kế hoạch nghiên cứu: Sáng kiến được tiến hành nghiên cứu từ tháng9/2021 đến tháng 3/2022 + Tháng 9/2021 - 10/2021: Lập đề cương sáng kiến + Tháng 11/2021 – 02/2022: Điều tra, khảo sát, tổng hợp hiệu quả của cáckinh nghiệm giải bài tập phả hệ. + Tháng 02-03/2022: Viết và hoàn thành các nội dung của sáng kiến. -2- PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄNI. CƠ SỞ LÝ LUẬN Phương pháp nghiên cứu phả hệ là phương pháp nghiên cứu di truyền mộttính trạng nhất định trên những người có quan hệ họ hàng qua nhiều thế hệ (tínhtrạng này có thể là một dị tật hoặc một bệnh di truyền...). Phương pháp này giúp xác định gen quy định tính trạng là trội hay lặn,nằm trên nhiễm sắc thể (NST) thường hay NST giới tính, di truyền theo nhữngquy luật nào. Các nhà nghiên cứu đã dùng các ký hiệu biểu thị sự kết hôn, sinh con, cáctrạng thái khác nhau của cùng một tính trạng, sự biểu hiện hay không biểu hiệncủa tính trạng ở các thế hệ để thiết lập sơ đồ phả hệ của một hay vài tính trạngnào đó. Bằng phương pháp nghiên cứu phả hệ, ngày nay người ta đã xác địnhđược các gen quy định tính trạng như mắt nâu là trội so với mắt xanh, tóc quănlà trội so với tóc thẳng; bệnh mù màu đỏ và màu lục, bệnh máu khó đông do genlặn trên NST giới tính X quy định, tật dính ngón tay số 2 và số 3 do gen trênNST Y quy định. Phương pháp này có vị trí quan trọng trong di truyền người vì nó khắcphục được hai khó khăn: không thể thiết kế được phép lai và số con của mỗi cặpvợ chồng ít.II. CƠ SỞ THỰC TIỄN Hiện nay, trong cuộc sống người ta có thể sử dụng phương pháp nghiêncứu phả hệ để tư vấn di truyền. Việc tư vấn giúp đưa ra các tiên đoán và cho lờikhuyên về khả năng mắc một bệnh di truyền nào đó ở đời con của các cặp vợchồng mà bản thân họ hay một số người trong dòng họ đã mắc bệnh đó. Côngviệc này giúp các cặp vợ chồng quyết định có sinh con tiếp hay không? Nếu cóthì cần phải làm gì để tránh cho ra đời những trẻ tật nguyền. Để tiến hành tư vấn di truyền có kết quả cần chẩn đoán đúng bệnh và xâydựng được phả hệ của người bệnh. Nếu đúng là bệnh di truyền thì do đột biếntrội hay lặn, liên kết với giới tính hay không,... từ đó có thể tính được xác suấtsinh ra người con bị bệnh và đưa ra lời khuyên cho người được ...