Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng kiến thức lí luận văn học vào việc đọc hiểu văn bản và làm văn

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là trang bị cho học sinh những kiến thức về lí luận văn học và thấy được sự cần thiết của việc vận dụng kiến thức lí luận văn học vào việc đọc hiểu văn bản và làm văn trong nhà trường. Trên cơ sở đó hình thành cho học sinh những kĩ năng để cảm thụ tác phẩm văn chương một cách sâu sắc, đồng thời tạo thói quen vận dụng kiến thức lí luận văn học vào việc làm văn một cách tích cực có hiệu quả.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng kiến thức lí luận văn học vào việc đọc hiểu văn bản và làm văn 1TÊN ĐỀ TÀI: “ VẬN DỤNG KIẾN THỨC LÍ LUẬN VĂN HỌC VÀO VIỆC ĐỌC HIỂU VĂN BẢN VÀ LÀM VĂN” 1I. ĐẶT VẤN ĐỀ1. Lý do chọn đề tài: Đổi mới căn bản, toàn diện là yêu cầu của giáo dục hiện nay. Vì vậy, việcxây dựng, áp dụng những hướng tiếp cận, phương pháp mới trong dạy học bộ mônđể nâng cao hiệu quả dạy và học là yêu cầu phải được giải quyết. Đặc biệt, đối vớimôn Ngữ văn một môn học mang đặc thù riêng, như nhà văn Thạch Lam đã từngquan niệm: “Văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có,để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối, tàn ác, vừa làm cho lòng ngườiđọc thêm trong sạch và phong phú hơn”. Hay M.L.Kalinine cũng đã từng khẳngđịnh: “Văn học làm cho con người thêm phong phú, tạo khả năng cho con ngườilớn lên, hiểu được con người nhiều hơn.” Văn học đã trở thành công cụ để giáodục con người, cải tạo xã hội rất mạnh mẽ, nó là thứ vũ khí tư tưởng rất sắc bén cótác dụng to lớn, sâu rộng và bền bỉ mà lịch sử loài người từ trước đến nay đã xácnhận. Môn Ngữ văn ngoài “dạy sống, dạy người, dạy mở mang trí tuệ”, còn cónhiệm vụ cung cấp cho học sinh những hiểu biết một cách có hệ thống về lí luậnvăn học. Bởi lí luận văn học là một bộ môn khoa học nghiên cứu văn học. Nó cónhiệm vụ nghiên cứu bản chất, chức năng, xã hội- thẩm mĩ và quy luật phát triểncủa sáng tác văn học. Nhờ kiến thức lí luận mà học sinh có thể hiểu đúng, hiểu sâuhơn về tác phẩm văn chương, nhận thức đúng vấn đề nghị luận . Khi làm bài họcsinh biết nhận xét, đánh giá, bình luận vấn đề, hiểu đúng đắn những khái niệm,thuật ngữ văn học, đây là những tri thức khái quát rất quan trọng, bởi lẽ dạy vănkhông chỉ dừng lại ở chỗ giúp người học cảm thụ được vẻ đẹp của từng tác phẩmvăn chương cụ thể, mặt khác góp phần trang bị cho các em những kiến thức côngcụ để có thể tự mình tiếp nhận văn học một cách có lý luận, tiếp nhận văn học mộtcách văn học và có thể vận dụng vào các bài làm văn một cách có hiệu quả. Muốnvậy, không thể không trang bị cho học sinh một vốn liếng lí luận cần thiết. 2 Tri thức lí luận văn học là tri thức công cụ, tri thức phương pháp, là kiếnthức siêu kiến thức, giúp cho việc đọc văn có phương pháp, phù hợp với bản chấtđặc trưng của văn học, đồng thời giúp phân tích, lí giải tác phẩm văn chương mộtcách đầy đủ và sâu sắc. Nếu không, những kiến thức mà học sinh có được cũng chỉlà những kiến thức vụn vặt, cảm tính, mang tính tư liệu. Mục đích cuối cùng và caonhất của dạy học trong nhà trường hiện đại là phát triển toàn diện học sinh. Mụcđích của dạy đọc hiểu văn bản và làm văn là rèn luyện và phát triển khả năng tựhọc, tự đọc và tạo lập văn bản ở các em. Tri thức lí luận văn học góp phần nâng cao trình độ trong tiếp nhận văn học,củng cố và mở rộng vốn văn hóa đọc cũng như phát triển năng lực, kĩ năng đọc văncho học sinh. Như vậy, lí luận văn học trong nhà trường phổ thông giữ một vị tríquan trọng vì đó là những kiến thức cơ bản nhất về lí thuyết để cung cấp bước đầucho học sinh tìm hiểu, tiếp xúc với từng tác phẩm văn chương cụ thể. Nó được xemnhư là những kiến thức nhập môn có tính chất mở đường hướng dẫn cho học sinhđi sâu vào bản thể từng tác phẩm và nâng cao cảm thụ thẩm mĩ. Thực tế những năm học gần đây, Bộ Giáo dục đã thực hiện chương trìnhgiảm tải, tích cực đổi mới phương pháp dạy học trong đó có môn Ngữ Văn THPT.Giáo viên có điều kiện trong việc cung cấp kiến thức lí luận văn học trong các giờđọc hiểu văn bản và thực hành làm văn. Song một thực tế cho thấy rằng việc đưanhững kiến thức lí luận vào trong chương trình giảng dạy môn Ngữ Văn còn ít, tiếtthực hành còn hạn chế. Học sinh thì còn xa lạ vì chưa hiểu đúng về bản chất củaviệc tiếp nhận các tác phẩm văn chương là từ việc hiểu các kiến thức lí luận vănhọc. Vì vậy trong các bài viết thực hành của học sinh, phần lí luận văn học còn bỏngỏ hoặc hiểu chưa sâu, chưa đúng các khái niệm, thuật ngữ văn học.Thêm vào đó,trong chương trình Ngữ văn THPT hiện nay, có những tác phẩm được đưa vàotrong chương trình đòi hỏi học sinh phải được trang bị những hiểu biết về lí luậnvăn học thì mới có thể giải mã, phát hiện, khám phá những nét đặc sắc của nó. Cho 3nên, bản thân còn khá lúng túng trong việc tiếp cận và tìm ra phương pháp thíchhợp để tổ chức quá trình cảm thụ, tiếp nhận cho học sinh. Xuất phát từ những yêu cầu đó, là một giáo viên dạy môn Ngữ Văn và bảnthân cũng ý thức được rằng muốn cho các em cảm thụ tốt những tác phẩm vănchương và thực hành tốt trong các bài làm văn thì cần trang bị cho các em kiếnthức lí luận văn học làm nền tảng. Là một giáo viên trực tiếp đứng lớp tôi luônmong muốn học sinh của mình vừa được trang bị kiến thức đầy đủ, vừa có kĩ năngvận dụ ...