Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng một số chiến thuật đọc hiểu văn bản nhằm nâng cao chất lượng dạy học truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Yên Dũng số 2

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là khắc phục hạn chế của lối dạy học bị động, truyền thụ một chiều. Gia tăng tính đối thoại, khuyến khích học sinh bày tỏ, chia sẻ những cảm nhận và ý kiến cá nhân, giúp các em rèn luyện sự tự tin khi phát biểu trước tập thể, đồng thời kích thích tư duy phản biện, giúp học sinh từng bước trở thành người đọc độc lập, thuần thục và có kĩ năng. Giúp học sinh cảm thấy chủ động và tự do hơn trong việc chiếm lĩnh văn bản; tăng cường khả năng tập trung, kĩ năng tư duy, liên tưởng, tưởng tượng; huy động toàn bộ vốn sống và trải nghiệm của bản thân để tiếp cận tác phẩm. Học sinh sẽ nhớ văn bản lâu hơn và độ “ngấm” cũng sâu hơn. mục đích lớn nhất của sáng kiến là hướng tới việc dạy học phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Vận dụng một số chiến thuật đọc hiểu văn bản nhằm nâng cao chất lượng dạy học truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Yên Dũng số 2 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN1. Tên sáng kiến: Vận dụng một số chiến thuật đọc hiểu văn bản nhằm nângcao chất lượng dạy học truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân cho học sinh lớp12 tại trường THPT Yên Dũng số 22. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 26/01/2021.3. Các thông tin cần bảo mật (nếu có): không.4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm: Nói đến việc dạy học truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân, trước đây, chúngtôi thường sử dụng một số phương pháp, kĩ thuật thiên về tính truyền thống nhưvấn đáp – đàm thoại, thuyết trình. Giáo viên sẽ phối hợp giữa việc đặt câu hỏigợi dẫn học sinh với việc giảng bình những nội dung quan trọng để các em có cơhội khắc sâu kiến thức. Học sinh sẽ ghi kiến thức cơ bản vào vở và ôn bài theohệ thống kiến thức đã ghi. Ưu điểm của các phương pháp này là: giáo viên đã đặt ra được những câuhỏi mang tính định hướng, giúp cho học sinh có thể tập trung vào những nộidung trọng tâm, đảm bảo thời gian của tiết học. Bên cạnh đó, các em còn đượclắng nghe những lời phân tích, bình giảng, những so sánh, đánh giá của giáoviên về tác giả và tác phẩm. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Đó làviệc chưa tổ chức được nhiều hoạt động cho học sinh, chưa thực sự lôi cuốn cácem vào quá trình tự tìm tòi, chiếm lĩnh tri thức. Học sinh còn thụ động, giáo viênthì nói nhiều, thiên về truyền thụ một chiều. Vì thế, không khí lớp học đôi khicòn trầm lắng và nặng nề. Hứng thú và kết quả học tập của học sinh không đượcnhư mong đợi.5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến Thứ nhất, xuất phát từ yêu cầu của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: Tiếp tục đổi mới 1mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coitrọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học. Để đáp ứng nhiệm vụ đó,các nhà giáo dục cần đầu tư đổi mới chương trình; đa dạng hóa nội dung, tài liệuhọc tập; đặc biệt là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theohướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiếnthức, kỹ năng của học sinh; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tựhọc, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triểnnăng lực. Như vậy, đổi mới phương pháp dạy và học đã và đang trở thành yêucầu cấp thiết đối với giáo dục nói chung và đối với dạy học ở THPT nói riêng,trong đó có môn Ngữ văn. Thứ hai, xuất phát từ cơ sở lí luận của môn Ngữ văn: đọc hiểu văn bảntrong nhà trường là một hoạt động tiếp nhận văn học mà tiếp nhận văn học thìmang tính cá thể hóa, chủ động và đa dạng, không thống nhất. Vì vậy, khi dậyđọc hiểu văn bản, giáo viên cũng phải hướng tới mục tiêu giúp học sinh có thểphát huy những cảm nhận của riêng mình để dần dần trở thành bạn đọc độc lập. Đọc hiểu văn bản là hoạt động đọc và giải mã các tầng ý nghĩa của vănbản thông qua khả năng tiếp nhận của học sinh. Đọc hiểu là tiếp xúc với vănbản, hiểu được nghĩa hiển ngôn, nghĩa hàm ẩn, các biện pháp nghệ thuật, thônghiểu ý nghĩa tư tưởng, tình cảm của người viết và giá trị của hình tượng nghệthuật. Chiến thuật đọc hiểu là những biện pháp, cách thức, những thủ thuật, kĩthuật nhất định nhằm dẫn dắt quá trình nhận thức của học sinh để chiếm lĩnh,kiến tạo ý nghĩa văn bản một cách tích cực. Thứ ba, xuất phát từ cơ sở thực tế, thực trạng dạy và học còn nhiều hạnchế về mặt tổ chức hoạt động dẫn tới việc học sinh không tránh khỏi cảm giácnhàm chán, đơn điệu. Muốn đem lại hứng thú học văn, đòi hỏi giáo viên phảivận dụng các phương pháp, chiến thuật đọc hiểu có khả năng tạo ra các hoạtđộng học, thu hút, lôi cuốn học sinh tham gia, để học sinh phát huy tính năngđộng, tích cực của mình trong việc hình thành, chiếm lĩnh tri thức. Từ đó, tạotiền đề cho việc phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh. 2 Trên cơ sở lí luận và thực tiễn đó, chúng tôi đã trăn trở, suy ngẫm làm saođể có thể tổ chức một giờ đọc hiểu văn bản hiệu quả nhất, phát huy được vai tròchủ động, tích cực của học sinh. Tôi quyết định lựa chọn vận dụng một số chiếnthuật đọc hiểu văn bản vào quá trình dạy học tác phẩm “Vợ nhặt” của Kim Lânnhằm nâng cao chất lượng dạy đọc hiểu truyện ngắn này nói riêng. Từ đó, hướngtới việc vận dụng rộng sang cả những văn bản khác để nâng cao chất lượng dạyđọc hiểu văn bản nói chung.6. Mục đích của giải pháp sáng kiến Vận dụng một số chiến thuật đọc hiểu văn bản vào quá trình dạy họctruyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân, chúng tôi hướng tới một số mục đích sau: Thứ nhất, khắc phục hạn chế của lối dạy học bị động, truyền thụ mộtchiều. Thứ hai, gia tăng tính đối thoại, khuyến khích học sinh bày tỏ, chia sẻnhững cảm nhận và ý kiến cá nhân, giúp các em rèn luyện sự tự tin khi phát biểutrước tập thể, đồng thời kích thích tư duy phản biện, giúp học sinh từng bước trởthành người đọc độc lập, thuần thục và có kĩ năng. Thứ ba, giúp học sinh cảm thấy chủ động và tự do hơn trong việc chiếmlĩnh văn bản; tăng cường khả năng tập trung, kĩ năng tư duy, liên tưởng, tưởngtượng; huy động toàn bộ vốn sống và trải nghiệm của bản thân để tiếp cận tácphẩm. Từ đó, học sinh sẽ nhớ văn bản lâu hơn và độ “ngấm” cũng sâu hơn. Cuối cùng, mục đích lớn nhất của sáng kiến là hướng tới việc dạy họcphát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh.7. Nội dung7.1. Thuyết minh giải pháp mới7.1.1. Giải pháp 1:7.1.1.1. Tê ...