Sinh kế nông hộ trong quá trình chuyển đổi: Nghiên cứu tại một cộng đồng vùng đệm tại Vườn Quốc Gia Cát Tiên

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích đánh giá sự tác động của chính sách kinh tế, đất đai, bảo tồn tài nguyên, cũng như điều kiện thị trường lên sinh kế nông hộ thông qua nghiên cứu trường hợp. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sinh kế nông hộ trong quá trình chuyển đổi: Nghiên cứu tại một cộng đồng vùng đệm tại Vườn Quốc Gia Cát Tiên Hội thảo Môi trường và Phát triển bền vững, Vườn Quốc gia Côn Đảo, 18/06/2010 – 20/06/2010 Workshop on Environment and Sustainable Development, Con Dao National Park, 18th– 20th June 2010 SINH KẾ NÔNG HỘ TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI:NGHIÊN CỨU TẠI MỘT CỘNG ĐỒNG VÙNG ĐỆM VƯỜN QUỐC GIA CÁT TIÊN Hà Thúc Viên1 và Ngô Minh Thụy2 1 Khoa Môi trường và Tài nguyên,2Khoa Quản lý Đất đai và Bất động sản ĐT: 08-37245694; 0946500198 Email: htvien2002@yahoo.com, htvien@hcmuaf.edu.vnTÓM TẮT Thể chế được xem như nền tảng cơ bản của phát triển kinh tế, sử dụng tài nguyên bền vững vàtái tạo các hệ sinh thái tự nhiên - xã hội. Chính vì thế, sự thay đổi hệ thống thể chế có ý nghĩaquan trọng, hoặc kích thích hoặc kiềm hãm sự phát triển. Điều này được chứng minh một cách cụthể qua thành quả phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam trong hơn 20 năm thực thi chính sách đổimới kinh tế. Trong khu vực nông thôn và nông nghiệp, đổi mới chính sách kinh tế và tự do hoá thịtrường nói chung và các chính sách nông nghiệp, đất đai, quản lý tài nguyên nói riêng đã làmthay đổi bộ mặt kinh tế nông thôn và sinh kế nông hộ. Tuy nhiên, các chính sách này có sự tácđộng khác nhau lên sinh kế của các nhóm nông hộ khác nhau, hay nói cách khác các nhóm nônghộ khác nhau hưởng lợi khác nhau từ cải cách thể chế và điều này quyết định đến sinh của kế củanông hộ cũng như các hành vi sử dụng và bảo tồn đất đai và tài nguyên của họ. Chính vì thế,nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích đánh giá sự tác động của chính sách kinh tế, đấtđai, bảo tồn tài nguyên, cũng như điều kiện thị trường lên sinh kế nông hộ thông qua nghiên cứutrường hợp tại xã Phước Cát 2, huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng thuộc vùng đệm Vườn Quốc giaCát tiên.Từ khoá: Thể chế, chính sách đất đai, sinh kế, nông hộ, Vườn Quốc gia Cát Tiên.ĐẶT VẤN ĐỀ Nông thôn Việt Nam đã và đang thay đổi nhanh chóng về mọi mặt từ khi Đảng và Nhà nướcthực hiện chính sách đổi mới kinh tế được khởi xướng vào giữa thập niên 80. Đặc biệt là việcthực thi chính sách đổi mới quản lý nông nghiệp và chính sách đất đai thông qua giảm dần vai tròcủa hợp tác xã nông nghiệp và thừa nhận nông hộ như một đơn vị kinh tế độc lập. Nông hộ đượcgiao và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Bên cạnh đó, một số cải cách trong các lĩnh vựcliên quan cũng tác động mạnh mẽ đến phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn như: Tài chính vàtín dụng nông thôn, tự do hoá thị trường, chính sách xuất nhập khẩu và chính sách giá, quản lý vàbảo tồn tài nguyên... Đổi mới chính sách kinh tế và quản lý tài nguyên ở cấp vĩ mô đã làm thay đổi một cách cơ bảnsở hữu và tiếp cận nguồn lực sản xuất của nông hộ, tiếp cận các cơ hội kinh tế do đổi mới chínhsách vĩ mô mang lại. Nông hộ được quyền tự chủ và chịu trách nhiệm trong việc ra quyết địnhsản xuất và tái đầu tư vào sản xuất, và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực sản xuất của họ. Điều1 Khoa Môi trường và Tài nguyên2 Khoa Quản lý Đất đai và Bất động sản__________________________________________________________________________________________Sinh kế nông hộ trong quá trình chuyển đổi: Nghiên cứu tại một cộng đồng vùng đệm VQG Cát Tiên 140Hà Thúc Viên, Ngô Minh Thụy – Đại học Nông Lâm Tp. HCM Hội thảo Môi trường và Phát triển bền vững, Vườn Quốc gia Côn Đảo, 18/06/2010 – 20/06/2010 Workshop on Environment and Sustainable Development, Con Dao National Park, 18th– 20th June 2010này quyết định chiến lược sinh kế và sử dụng tài nguyên của nông hộ. Tuy nhiên, sự khác biệttrong năng lực sản xuất giữa các nông hộ làm cho họ lựa chọn chiến lược sinh kế cũng khácnhau. Nghiên cứu này chọn xã Phước Cát 2, huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng, thuộc khu vực vùngđệm Vườn Quốc gia Cát Tiên có điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội - văn hoá đa dạng làm địabàn nghiên cứu điểm với các mục tiêu chính như sau: • Đánh giá sinh kế nông hộ trong quá trình chuyển đổi dưới sự tác động của đổi mới chínhsách kinh tế, đất đai, quản lý và bảo tồn tài nguyên, và các chính chính sách và dự án phát triểnliên quan. • Đề xuất các giải pháp để tăng cường năng lực, phát triển sinh kế nông hộ bền vững và quảnlý sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên.NỘI DUNG NGHIÊN CỨU • Tìm hiểu tiến trình thực thi chính sách đất đai, quản lý và bảo tồn tài nguyên, và cácchương trình phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn nghiên cứu. • Đánh giá nguồn lực và khả năng tiếp cận nguồn lực sản xuất, mô hình chiến lược sinh kếcủa nông hộ dưới sự tác động của việc thực thi chính sách đất đai, quản lý và bảo tồn tài nguyên,và các chương trình phát triển kinh tế- xã hội.CƠ SỞ LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU Nghiên cứu này dựa vào khung lý thuyết về mối quan hệ giữa thể chế và sinh kế nông hộ đượcViên (2007) phát triển dựa trên kết quả nghiên cứu của Feder & ctv (1988), Maxwell và Wiebe(1998) và Dorward và Poole (2004). Trong khung lý thuyết này (xem Hình 1), các nông hộ đượcxem như các đơn vị sản xuất có sự khác biệt về kinh tế và xã hội. Chính sách đất đai tập trungvào chính sách giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và thực thi chính sách này cónghĩa là quá trình thực hiện chính sách ở cấp địa phương. Các chương trình phát triển tập trungvào các chính sách bảo tồn tài nguyên và phát triển vùng đệm, hỗ trợ sản xuất, khuyến nông, dịchvụ sản xuất, tín dụng nông thôn v.v. Điều kiện thị trường có nghĩa là cấu trúc thị trường, giá cả,khả năng tiếp cận các nguồn đầu vào của sản xuất và bán sản phẩm đầu ra. Tất cả các yếu tố nàysẽ cùng tác động đến việc tiếp cận nguồn lực sản xuất của nông hộ, quyết định phân phối nguồnlực sản xuất cho các hoạt động sinh kế khác nhau, nhằm đảm bảo an toàn sinh kế và sự thịnhvượ ...