Sinh thái học nông nghiệp : Quần thể sinh vật part 1

Trong chương này, chúng ta nghiên cứu sinh thái học ở mức độ cao hơn cá thể, đó là mức độ quần thể. Mức độ tổ chức này có những đặc trưng sinh thái học không thể tìm thấy ở các cá thể đơn lẻ, chúng một mặt thể hiện mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể, mặt khác là quan hệ giữa quần thể và ngoại cảnh, và chính những mối quan hệ ấy quyết định sự biến động số lượng các cá thể trong quần thể....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sinh thái học nông nghiệp : Quần thể sinh vật part 1 Ch−¬ng hai QuÇn thÓ sinh vËt Néi dung Trong ch−¬ng nµy, chóng ta nghiªn cøu sinh th¸i häc ë møc ®é cao h¬n c¸ thÓ, ®ã lµ møc ®équÇn thÓ. Møc ®é tæ chøc nµy cã nh÷ng ®Æc tr−ng sinh th¸i häc kh«ng thÓ t×m thÊy ë c¸c c¸ thÓ®¬n lÎ, chóng mét mÆt thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ thÓ trong quÇn thÓ, mÆt kh¸c lµ quan hÖgi÷a quÇn thÓ vµ ngo¹i c¶nh, vµ chÝnh nh÷ng mèi quan hÖ Êy quyÕt ®Þnh sù biÕn ®éng sè l−îngc¸c c¸ thÓ trong quÇn thÓ. C¸c néi dung sau ®©y sÏ ®−îc ®Ò cËp trong ch−¬ng 2: Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i quÇn thÓ MËt ®é quÇn thÓ Thµnh phÇn tuæi vµ giíi tÝnh cña quÇn thÓ Sù ph©n bè c¸ thÓ trong quÇn thÓ Tû lÖ sinh s¶n vµ møc tö vong BiÕn ®éng sè l−îng c¸ thÓ trong quÇn thÓ Môc tiªu Sau khi häc xong ch−¬ng nµy, sinh viªn cÇn: N¾m ®−îc kh¸i niÖm thÕ nµo lµ quÇn thÓ M« t¶ ®−îc c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña quÇn thÓ Ph©n biÖt ®−îc sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a t¸c ®éng cña nh©n tè sinh th¸i lªn quÇn thÓ vµ t¸c ®éng cña nh©n tè sinh th¸i lªn c¸c c¸ thÓ ®¬n lÎ. Ph©n tÝch ®−îc c¬ chÕ duy tr× tr¹ng th¸i c©n b»ng cña c¸c quÇn thÓ sinh vËt.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i quÇn thÓ sinh vËt 1.1. Kh¸i niÖm Theo E.P.Odum (1971), th× quÇn thÓ lµ mét nhãm c¸ thÓ cña mét loµi (hoÆc c¸cnhãm kh¸c nhau, nh−ng cã thÓ trao ®æi vÒ th«ng tin di truyÒn), sèng trong métkho¶ng kh«ng gian x¸c ®Þnh, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sinh th¸i ®Æc tr−ng cña c¶ nhãm,chø kh«ng ph¶i cña tõng c¸ thÓ riªng biÖt. C¸c ®Æc tr−ng ®ã lµ: (1) mËt ®é, (2) tû lÖ sinh s¶n, møc tö vong, (3) ph©n bè cñac¸c sinh vËt, (4) cÊu tróc tuæi vµ giíi tÝnh, (5) biÕn ®éng sè l−îng quÇn thÓ. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh quÇn thÓ lµ mét qóa tr×nh lÞch sö, qu¸ tr×nh nµy biÓu hiÖnmèi quan hÖ cña nhãm c¸ thÓ ®èi víi m«i tr−êng xung quanh. Mçi quÇn thÓ cã méttæ chøc, mét cÊu tróc riªng. Nh÷ng cÊu tróc nµy biÓu hiÖn c¸c ®Æc tÝnh cña quÇn thÓ. 1.2. Ph©n lo¹i quÇn thÓQuÇn thÓ lµ h×nh thøc tån t¹i cña loµi trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m«i tr−êng sèng. Métloµi cã thÓ bao gåm rÊt nhiÒu quÇn thÓ. Hay nãi kh¸c ®i, mét loµi bao gåm mét tæ hîpphøc t¹p nh÷ng tËp hîp nh÷ng sinh vËt mang tÝnh l·nh thæ vµ sinh th¸i ®Æc tr−ng.TËp hîp c¸c sinh vËt trong loµi mang tÝnh chÊt l·nh thæ kh¸c biÖt lín ®−îc gäi lµ ®¬n vÞd−íi loµi. D−íi loµi chiÕm mét phÇn l·nh thæ cña khu ph©n bè cña loµi mang tÝnh chÊt®Þa lý thèng nhÊt. D−íi loµi l¹i chia thµnh c¸c quÇn thÓ ®Þa lý. C¸c quÇn thÓ ®Þa lý kh¸cnhau tr−íc hÕt bëi c¸c ®Æc tÝnh vÒ khÝ hËu vµ c¶nh quan vïng ph©n bè. QuÇn thÓ ®Þa lýl¹i ph©n thµnh nh÷ng quÇn thÓ sinh th¸i. QuÇn thÓ sinh th¸i bao gåm mét tËp hîp c¸thÓ cïng sinh sèng trªn mét khu vùc nhÊt ®Þnh, ë ®©y mäi nh©n tè ngo¹i c¶nh t−¬ng ®èi®ång nhÊt, gäi lµ sinh c¶nh (biotop). NÕu sinh c¶nh kh«ng thËt ®ång nhÊt mµ l¹i chiathµnh nhiÒu khu vùc nhá kh¸c, th× quÇn thÓ l¹i chia thµnh nh÷ng quÇn thÓ yÕu tè sèngtrªn nh÷ng khu vùc nhá cã nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau kÓ trªn. Trong néi bé quÇn thÓ cña nhiÒu loµi ®éng vËt cßn h×nh thµnh nh÷ng nhãm®éng vËt (bµy, ®µn...) t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc sö dông nguån sèng còng nh− c¸c ®iÒukiÖn ngo¹i c¶nh m«i tr−êng tèt h¬n, vµ tõ ®ã còng h×nh thµnh nh÷ng lèi sèng thÝchhîp ®Æc tr−ng. C¸c quÇn thÓ dï ph©n chia ë møc nµo th× chóng còng ph¶i mang nh÷ng ®Æc tÝnhchung mµ quÇn thÓ cã. C¸c néi dung d−íi ®©y sÏ ®Ò cËp tíi c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cñaquÇn thÓ.2. §Æc ®iÓm vµ nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña quÇn thÓ sinh vËt 2.1. MËt ®é quÇn thÓ MËt ®é quÇn thÓ lµ mét ®¹i l−îng biÓu thÞ sè l−îng cña quÇn thÓ trong mét ®¬nvÞ kh«ng gian sèng. MËt ®é quÇn thÓ th−êng ®−îc tÝnh b»ng sè l−îng c¸ thÓ haysinh khèi cña quÇn thÓ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch hay thÓ tÝch, vÝ dô: 50 c©y/m2, 3triÖu vi sinh vËt/cm3 ®Êt, 300 kg c¸/sµo diÖn tÝch mÆt n−íc, v.v... MËt ®é bao gåm hai lo¹i: mËt ®é th« (®−îc tÝnh b»ng sè l−îng hoÆc sinh khèisinh vËt trong tæng kh«ng gian) vµ mËt ®é riªng hay mËt ®é sinh th¸i (®−îc tÝnhb»ng sè l−îng hoÆc sinh khèi sinh vËt trong diÖn tÝch hay kh«ng gian thùc mµ quÇnthÓ ®ã chiÕm cø). Hai th«ng sè trªn lu«n thay ®æi theo thêi gian vµ chóng ®«i khibiÕn ®éng ng−îc chiÒu nhau nh− vÝ dô d−íi ®©y. MËt ®é sinh th¸i MËt ®é c¸ MËt ®é th« §é s© u n−íc (m ) Mùc n−íc X XI XII I II III IV V VI V II V III IX X C¸c th¸ng trong n¨m H×nh 1. Sù biÕn ®éng mËt ®é sinh th¸i vµ mËt ®é th« cña quÇn thÓ c¸ ë Florida ...