Sinh thái học nông nghiệp : Sinh thái học và sự phát triển Nông nghiệp part 4

Do đấy tạo ra được các kiểu hình tương đối ổn định ở các điều kiện ngoại cảnh tương đối thay đổi, hiện tượng này gọi là trạng thái cân bằng (homeostasis). Thực tế cho thấy, các cá thể dị hợp từ (heterozygous)(lai từ nhiều giống) thường ổn định với các thay đổi của ngoại cảnh hơn, nhưng có năng suất không bằng các giống lai ít bố mẹ. Đây cũng là một mục tiêu của công tác chọn giống cây trồng (Turbin, 1968)...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sinh thái học nông nghiệp : Sinh thái học và sự phát triển Nông nghiệp part 4 HiÖn nay, viÖc lai tæng hîp rÊt nhiÒu gièng (covergent crossing) còng ®−îc ¸p dông réng r·i trong c«ng t¸c chän gièng c¸c c©y tù thô phÊn nh− lóa m×, lóa. §©y còng lµ mét biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tÝnh æn ®Þnh cña c¸c gièng n¨ng suÊt cao. Khi hçn hîp rÊt nhiÒu gen kh¸c nhau vµo mét quÇn thÓ, d−íi t¸c dông cña sù chän läc sÏ t¹o ra c¸c kiÓu di truyÒn, trong ®ã ho¹t ®éng cña gen ®−îc c©n b»ng. Do ®Êy t¹o ra ®−îc c¸c kiÓu h×nh t−¬ng ®èi æn ®Þnh ë c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh t−¬ng ®èi thay ®æi, hiÖn t−îng nµy gäi lµ tr¹ng th¸i c©n b»ng (homeostasis). Thùc tÕ cho thÊy, c¸c c¸ thÓ dÞ hîp tõ (heterozygous)(lai tõ nhiÒu gièng) th−êng æn ®Þnh víi c¸c thay ®æi cña ngo¹i c¶nh h¬n, nh−ng cã n¨ng suÊt kh«ng b»ng c¸c gièng lai Ýt bè mÑ. §©y còng lµ mét môc tiªu cña c«ng t¸c chän gièng c©y trång (Turbin, 1968). Kh¶ n¨ng thÝch øng (adaptability) lµ ®Æc tÝnh di truyÒn cña gièng c©y trång cho n¨ng suÊt cao vµ æn ®Þnh ë c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh kh¸c nhau. C¸c gièng c©y trång cã thÓ mang tÝnh thÝch øng réng hay hÑp. PhÇn nhiÒu c¸c gièng ®Þa ph−¬ng, tÝnh thÝch øng hÑp. Tr¸i l¹i, c¸c gièng n¨ng suÊt cao, tÝch thÝch øng réng h¬n. HiÖn nay c¸c nhµ chän gièng cã xu h−íng chän c¸c gièng c©y trång cã tÝnh thÝch øng réng. Theo Matsuo (1975), kh¶ n¨ng thÝch øng cña c©y trång do hai ®Æc tÝnh quyÕt ®Þnh: N¨ng suÊt cao vµo tÝnh æn ®Þnh. VÒ kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt cao, chóng ta ®· xÐt ®Õn ë phÇn trªn. TÝnh æn ®Þnh cña n¨ng suÊt do sù æn ®Þnh cña tÝch sè c¸c thµnh phÇn t¹o thµnh n¨ng suÊt (sè b«ng, sè h¹t, träng l−îng h¹t) quyÕt ®Þnh. Sù æn ®Þnh cña n¨ng suÊt do tr¹ng th¸i c©n b»ng cña c¸c thµnh phÇn nh− träng l−îng h¹t, sè h¹t/®¬n vÞ diÖn tÝch vµ sù mÒm dÎo cña ®Æc tÝnh sè b«ng mét ®¬n vÞ diÖn tÝch quyÕt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y trång, sù mÒm dÎo biÓu hiÖn ë thêi kú ®Çu cña thêi gian sinh tr−ëng vµ sù æn ®Þnh trong thêi gian sau. Tr¹ng th¸i c©n b»ng cña c¸c gen quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh nµy. Do ®Êy c¸c gièng c©y trång thô phÊn chÐo th−êng æn ®Þnh h¬n c¸c gièng tù thô phÊn. Theo Oka (1975), cã 2 kiÓu thÝch øng cña c©y trång víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh: Sù thÝch øng quÇn thÓ, do sù dÞ hîp tö cña quÇn thÓ quyÕt ®Þnh. Sù thÝch øng c¸ thÓ do ®Æc tÝnh cña kiÓu di truyÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn khã kh¨n cña ngo¹i c¶nh. Muèn cã tÝnh thÝch øng réng, c©y trång ph¶i kh«ng ph¶n øng víi chu kú ¸nh s¸ng. Ph−¬ng ph¸p chän gièng cã tÝnh thÝch øng réng lµ ph¶i trång con lai ®ang ph©n ho¸ ë c¸c mïa vô kh¸c nhau hay ®Þa ®iÓm cã ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau. Kh¶ n¨ng thÝch øng hay tÝnh chÞu ®ùng cña c©y trång ®èi víi c¸c ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai vµ s©u bÖnh lµ mét vÊn ®Ò gÇn ®©y ®−îc quan t©m rÊt nhiÒu. ViÖc nghiªn cøu vÒ nguån lîi c©y trång trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi ®· ph¸t hiÖn ®−îc c¸c loµi vµ c¸c gièng c©y trång thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn khã kh¨n kÓ trªn. VÊn ®Ò hiÖn nay ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó kÕt hîp ®−îc c¸c ®Æc tÝnh chÞu ®ùng Êy víi c¸c ®Æc tÝnh n¨ng suÊt cao cña c©y trång. Trong viÖc chän gièng chèng chÞu s©u bÖnh, chóng ta cÇn ®iÒu khiÓn mèi quan hÖ gi÷a ký chñ vµ ký sinh. Khã kh¨n th−êng gÆp lµ ®èi víi mét sè s©u bÖnh, sau khi ®−a ®−îc c¸c gen chÞu s©y bÖnh vµo c¸c gièng c©y trång n¨ng suÊt cao th× sau mét thêi gian ng¾n gièng c©y trång Êy l¹i bÞ s©u bÖnh nhiÔm trë l¹i. Nguyªn nh©n cña viÖc mÊt tÝnh chèng chÞu s©u bÖnh nµy lµ do c«n trïng, vi sinh vËt g©y bÖnh còng cã kh¶ n¨ng biÕn dÞ sinh ra mét nßi sinh lý (physiological race) hay kiÓu sinh häc (biotype) míi, cã kh¶ n¨ng ph¸ ho¹i hay x©m nhiÔm gièng chèng chÞu s©u bÖnh. Nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt chèng chÞu s©u bÖnh cña c©y trång, Van der Plank (1963) ph©n biÖt hai kiÓu: TÝnh chèng chÞu däc: c©y trång chÞu ®−îc rÊt tèt mét vµi nßi hay kiÓu sinh häc g©y bÖnh nh−ng vÉn bÞ c¸c nßi vµ kiÓu sinh häc kh¸c ph¸ ho¹i. TÝnh chèng chÞu ngang: c©y trång cã thÓ chÞu ®−îc t−¬ng ®èi tÊt c¶ c¸c nßi hay kiÓu sinh häc s©u bÖnh. C©y chÞu ngang chØ lµm chËm sù x©m nhiÔm cña s©u bÖnh nh−ng kh«ng chèng ®−îc hoµn toµn. VÒ mÆt di truyÒn, tÝnh chèng chÞu s©u bÖnh cã thÓ cã c¸c kiÓu sau: TÝnh chèng chÞu Ýt gen: lµ tÝnh chèng chÞu do mét gen chÝnh hay mét vµi gen quyÕt ®Þnh vµ chóng biÓu hiÖn rÊt râ gen nµy cã thÓ lµ tréi, tréi mét phÇn hay lÆn. Nãi chung, phÇn nhiÒu tÝnh chÞu däc do Ýt gen quyÕt ®Þnh, nh−ng còng cã tr−êng hîp ngo¹i lÖ. TÝnh chèng chÞu nhiÒu gen: lµ tÝnh chèng chÞu do nhiÒu gen quyÕt ®Þnh, nh−ng ¶nh h−ëng cña mçi gen kh«ng râ. Di truyÒn c¸c ®Æc tÝnh nµy rÊt phøc t¹p gièng nh− c¸c ®Æc tÝnh sè l−îng. TÝnh chèng chÞu tÕ bµo chÊt: nh− tr−êng hîp bÖnh ®èm l¸ nhá cña ng«, gen quyÕt ®Þnh tÝnh chÞu bÖnh kh«ng ë trong nh©n mµ ë tÕ bµo chÊt. §Ó t¹o ®−îc c¸c gièng c©y trång cã tÝnh chèng chÞu s©u bÖnh æn ®Þnh, hiÖn nay th−êng dïng c¸c biÖn ph¸p sau: Thªm c¸c gen ®¬n: Ph−¬ng ph¸p phæ biÕn nhÊt lµ lai c¸c gièng n¨ng suÊt cao víi c¸c gièng cã mét gen hay nhiÒu nhãm gen chèng chÞu s© ...