SKKN: Dạy Lí luận văn học ở lớp 10 chương trình cơ bản

Kiến thức bài Lí luận văn học ở các khối lớp nói chung và lớp đầu cấp là vô cùng cần thiết cho môn học, thậm chí được ví như những chiếc chìa khóa giúp học sinh mở được kho tàng văn học vốn vô cùng đa dạng, phong phú thông qua việc mã hóa tác phẩm văn học. Mời quý thầy cô tham khảo sáng kiến “ Dạy Lí luận văn học ở lớp 10 chương trình cơ bản”.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SKKN: Dạy Lí luận văn học ở lớp 10 chương trình cơ bản SÁNG KIẾN KINH NGHIỆMDẠY LÍ LUẬN VĂN HỌC ỞLỚP 10 CHƯƠNG TRÌNH CƠ BẢNI. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Là một giáo viên, hẳn không ai trong chúng ta không mong muốn mộtngày nào đó những lớp học sinh thân yêu gặt hái thành công trong học tập,đặc biệt là đối với các giáo viên dạy môn Ngữ văn ở trường Phổ thông. Bởi lẽ,trong một thời đại mà tất cả các môn khoa học xã hội đều đang mất dần chỗđứng, vì nhiều lí do có cả khách quan và chủ quan, học sinh còn ít em quantâm yêu thích, đó là niềm khích lệ vô cùng lớn lao cho người dạy. Làm thế nào để học sinh đạt kết qủa cao nhất trong môn Ngữ văn? Mộtcâu hỏi lớn vốn là sự trở trăn của những nhà giáo dục có tâm huyết. Có một thực tế là học sinh khi viết văn nghị luận đi tìm vẻ đẹp vănchương của các tác phẩm cụ thể thường có thói quen gần như cố hữu là phântích rất sâu những vấn đề thuộc về nội dung tư tưởng mà quên đi những giá trịnghệ thuật. Dường như, tận sâu thẳm tiềm thức của các em, vẫn tuyệt đối hóanội dung. Mặt khác, qua việc điều tra một số học sinh lớp 11 về thực trạng học Líluận văn học ở lớp 10, chúng tôi nhận thấy phần lớn các em đã quên, thậm chícó em không còn chút ấn tượng nào về những gì đã được học, dù rằng thờigian học những bài này đều ở cuối năm học lớp 10. Khi có kết quả này, chúngtôi không khỏi có những băn khoăn. Thực tế cho thấy trong các kì thi chọnhọc sinh giỏi các cấp, những bài điểm tốt thường là những bài mang tính líluận cao. Bài viết đã phát hiện được vấn đề, cảm nhận sâu sắc, diễn đạt trôichảy, giàu cảm xúc. Thành quả ấy, phần lớn do các em được thâu nhận và biếtvận dụng kiến thức lí luận vào quá trình làm bài. Sự thăng hoa trong cảm xúc,sự trưởng thành trong suy nghĩ, sự đủ đầy trong kiến thức là các tố chất quyếtđịnh sự thành công trong bài viết của các em. Bất cứ giáo viên nào cũng biết các điều kiện cần và đủ ấy. Thế nhưngkhông phải ai ai cũng có định hướng đúng để giảng dạy hiệu quả. Nhất là đốivới các bài Lí luận văn học của chương trình lớp 10 - những bài học cung cấpnhiều kiến thức quan trọng trong việc tiếp cận tác phẩm từ các phương diệncấu thành của nó. Qua thực tiễn giảng dạy, chúng tôi nhận thấy kiến thức bài Lí luận vănhọc ở các khối lớp nói chung và lớp đầu cấp là vô cùng cần thiết cho mônhọc, thậm chí được ví như những chiếc chìa khóa giúp học sinh mở được khotàng văn học vốn vô cùng đa dạng, phong phú thông qua việc mã hóa tácphẩm văn học. Một câu hỏi được đặt ra: Phải chăng những cuộc thi có quy mô lớn nhưthi chọn học sinh giỏi quốc gia luôn là và chỉ là sân chơi trí tuệ của học sinhtrường chuyên, lớp năng khiếu, nơi các em được thầy cô đầu tư thỏa đáng,tích cực? Đứng trước câu hỏi mà câu trả lời đã quá rõ ràng, chúng tôi đã trăn trở,suy nghĩ rất nhiều về một hướng đi có hiệu quả hơn trong dạy học Lí luận vănhọc ở cấp học Phổ thông nói chung và các bài Lí luận văn học ở lớp 10 nóiriêng để cả giáo viên và học sinh không phải e ngại nhiều khi gặp những vấnđề lí luận trong chương trình học. Đây chỉ là những ý kiến ban đầu của mộtgiáo viên còn non trẻ trong nghề, chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót.Chúng tôi rất mong nhận được sự đóng góp nhiệt tình của quý thầy cô đồngnghiệp để việc giảng dạy phần Lí luận văn học nói riêng và phân môn Vănhọc nói chung đạt hiệu quả cao hơn.II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI PHẦN 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN1. Cơ sở lí luận1.1. Lí luận văn học ở trường Đại học - Lí luận văn học là một bộ môn chính trong khoa nghiên cứu văn học.Lấy đối tượng chủ yếu là phương diện cấu trúc của văn học, Lí luận văn họccó nhiệm vụ rất quan trọng. Một mặt, Lí luận văn học xem xét văn học trongsự tác động qua lại giữa chủ thể và khách thể trong thực tiễn của con người. Ởđây sẽ bắt gặp một số khái niệm như nguồn gốc, đối tượng, tính hiện thực,tính chân thực của tác phẩm, tính hình tượng và các chức năng của vănhọc…Mặt khác Lí luận văn học cũng xem xét tác phẩm trong cấu trúc nội tạicủa nó, đó cũng là mối quan hệ biện chứng giữa nội dung và hình thức. Xét từkhía cạnh sinh thành, Lí luận văn học cũng nghiên cứu tiến trình của văn học.Tuy nhiên, trong trường hợp này, Lí luận văn học không đi sâu mô tả và giảithích quá trình phát triển lịch sử của các giai đoạn, các trào lưu như văn họcsử, mà chủ yếu xem xét các phương pháp sáng tác chính yếu, những nguyêntắc tư tưởng – nghệ thuật… Ngoài ra, Lí luận văn học còn có tính chất làphương pháp luận nghiên cứu văn học. - Việc giảng dạy và học tập Lí luận văn học ở trường Đại học là vôcùng cần thiết. Nó cung cấp cho người học những vấn đề khái quát về bảnchất, chức năng cùng quy luật phát triển của văn học nói chung, tác phẩmcũng như một số phương pháp sáng tác chính yếu. Trên cơ sở đó, người họccó thể bước đầu vận dụng được phương pháp nghiên cứu những hiện tượngvăn học, nhất là việc phân tích một tác phẩm cụ thể ...