SKKN: Sử dụng câu hỏi hiệu quả cao trong dạy học Địa lí, áp dụng bài: Vũ Trụ - Hệ mặt Trời và Trái Đất - Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất - Địa lí 10 cơ bản

SKKN: Sử dụng câu hỏi hiệu quả cao trong dạy học Địa lí, áp dụng bài: Vũ Trụ - Hệ mặt Trời và Trái Đất - Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất - Địa lí 10 cơ bản dưới đây với mong muốn đóng góp một cách thức sử dụng triệt để, sáng tạo ý tưởng đó trong quá trình dạy học Địa lý ở phổ thông. Từ đó nâng cao hiệu quả của các giờ dạy Địa lí ở trường phổ thông.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SKKN: Sử dụng câu hỏi hiệu quả cao trong dạy học Địa lí, áp dụng bài: Vũ Trụ - Hệ mặt Trời và Trái Đất - Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất - Địa lí 10 cơ bản I. ĐẶT VẤN ĐỀ Hoạt động dạy và học đạt kết quả cao nhất khi có sự h ợp tác,tương tác giữa người dạy và người học nhằm đạt được mục tiêu của bàihọc. Vậy làm thế nào để luôn có được sự tương tác hi ệu qu ả giữa ng ườidạy và học sinh trong quá trình dạy h ọc? Để làm được đi ều đó, tr ước tiênchúng ta phải có những phương tiện giao tiếp hiệu quả. Một trong nh ữngphương tiện giao tiếp hiệu quả trong lớp học đó là việc đặt câu hỏi. Đặt câu hỏi trong dạy học đặc biệt quan trọng trong các ti ết h ọcĐịa lí. Bởi, Địa lí là một môn học tìm hiểu về sự vận động của các yếutố tự nhiên cũng như các vấn đề về kinh tế - xã hội, vì vậy cần có sự tưduy, tưởng tượng và sự sáng tạo của học sinh. Gần đây, các đề tài về lĩnh vực đặt câu hỏi trong dạy h ọc ở Vi ệtNam cũng được nghiên cứu sâu rộng. Tiêu biểu là các hoạt động nghiêncứu tại Trường Đại học Giáo dục – Đại Học Quốc Gia Hà Nội với nộidung “Dạy học với câu hỏi hiệu quả”. Các nhà giáo d ục c ủa ch ương trìnhDạy học cho tương lai của Intel nhấn mạnh vai trò c ủa đ ặt câu h ỏi: “Đ ặtcâu hỏi là trọng tâm của phương pháp dạy h ọc tích cực. Điều quan trọnglà phải lựa chọn được loại câu hỏi thích hợp để kích thích t ư duy c ủa h ọcsinh và thu hút các em vào các cuộc thảo luận hiệu quả”. Nghệ thuật đặtcâu hỏi là một trong những kỹ năng cơ bản của giáo viên trong quá trìnhdạy học. Tất cả những khía cạnh trên cùng với thực tế của đối tượng họctập đã thôi thúc tôi lựa chọn nghiên cứu về đề tài “Sử dụng câu hỏihiệu quả cao trong dạy học Địa lí, áp dụng bài: Vũ Trụ. H ệ m ặt Tr ờivà Trái Đất. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất -Địa lí 10 cơ bản”. Với mong muốn đóng góp một cách thức sử dụng triệtđể, sáng tạo ý tưởng đó trong quá trình dạy h ọc Địa lý ở ph ổ thông. T ừ đónâng cao hiệu quả của các giờ dạy Địa lí ở trường phổ thông. 1 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1.Cơ sở lý luận của vấn đề 1.1.Câu hỏi hiệu quả cao. Câu hỏi trong dạy học là linh hồn của tiết h ọc. Câu h ỏi trong d ạyhọc chính là vấn đề giáo viên đặt ra trên cơ sở logic bài d ạy, yêu c ầu h ọcsinh thực hiện dựa trên nền tảng kiến thức sẵn có nhằm hoàn thành mụctiêu bài học. Câu hỏi trong dạy học có vai trò cực kỳ quan trọng: tạo môi trườnggiao tiếp; tạo môi trường học tập; là công cụ khai thác ki ến th ức, pháttriển tư duy cho người học; đồng thời câu hỏi để kiểm tra, đánh giá kếtquả của người học. Thuyết phân loại của Bloom thường gắn kết với chiến l ược đặt câuhỏi. Nhưng có ít giáo viên có thể áp dụng được những kiến th ức đó khihỏi học sinh. Đi tiếp con đường của cha mẹ ông, Ivan Hannel đã ứng dụngthành công phân loại Bloom vào việc đặt câu hỏi hiệu quả cao, đặt tên làHEQ. Sau khi nghiên cứu tài liệu, tham khảo sách báo, người nghiên c ứuđưa ra khái niệm về HEQ như sau: - Câu hỏi hiệu quả cao trong dạy học là câu hỏi h ướng t ới s ự phát triển khả năng tư duy phê phán và sáng tạo của người học, phù hợp với môi trường dạy học và có sự liên kết với hệ thống câu hỏi trong bài học nhằm hình thành nên các khái niệm hoàn ch ỉnh (đáp ứng yêu cầu mục đích người học) - Câu hỏi hiệu quả cao là một hệ thống các câu h ỏi cho m ột bài học, được đặt ra theo các bậc nhận thức Bloom; nhằm mục đích hình thành và phát triển khả năng tư duy phê phán và sáng tạo cho người học. 1.2.Các tiêu chuẩn xác định tính hiệu quả của câu hỏi. Câu hỏi hiệu quả cao theo Ivan Hannel được xác định bởi các yếu tố: 2 - Chất lượng câu hỏi, mục đích của câu hỏi do người dạy đặt ra cho học sinh. - Chất lượng câu trả lời của học sinh: Có 3 tiêu chuẩn đánh giá câu trả lời của một học sinh cho một câu hỏi: Mức đặc trưng/c ụ th ể; Sự hoàn thiện ; Sự đánh giá/minh chứng. - Mức độ hứng thú với các câu hỏi và cuối cùng là m ức đ ộ ki ến thức học sinh thu nhận được sau tiết học. Vì vậy, câu hỏi hiệu quả cao không chỉ là một câu hỏi độc l ập mà đólà một hệ thống các câu hỏi. Hệ thống câu hỏi này kích thích được kh ảnăng tư duy phê phán sáng tạo của người học. 1.3. Quy tắc đặt câu hỏi của Ivan Hannel. Theo Ivan Hannel, việc đặt câu hỏi được xây dựng dựa trên 7 quytắc. Các quy tắc này dựa trên những đặc điểm tâm lí của h ọc sinh và môitrường dạy học.Quy tắc 1: Học sinh đến trường là để học tập và chúng bắt buộc phảihọc. Nếu chúng ta chỉ lên lớp và mong đợi các h ọc sinh c ủa mình t ự giáctham gia vào bài học thì đó là một sai l ầm. N ếu không ph ải t ồn t ại các kỳthi thì có lẽ học sinh tới trường chỉ để gặp mặt chuyện trò. Vì vậy giáo vi ...