SKKN: Thiết kế bản đồ tư duy trong dạy - học Sinh học 12

Sáng kiến “Thiết kế bản đồ tư duy trong dạy - học Sinh học 12” giới thiệu một số bản đồ tư duy đã xây dựng và ứng dụng trong dạy học sinh học 12 có hiệu quả. Mời quý thầy cô tham khảo sáng kiến trên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SKKN: Thiết kế bản đồ tư duy trong dạy - học Sinh học 12 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM THIẾT KẾ BẢN ĐỒ TƯ DUYTRONG DẠY - HỌC SINH HỌC 12 Trần Thái Toàn - THPT Thành Sen Thực tế cho thấy, vẫn còn nhiều học sinh chưa biết cách học, cách ghi kiếnthức vào bộ não mà chỉ học thuộc lòng, học vẹt, thuộc một cách máy móc, thuộcnhưng không nhớ được kiến thức trọng tâm, không nắm được “sự kiện nổi bật”,hoặc không biết liên tưởng, liên kết các kiến thức có liên quan với nhau. Vì vậy,việc hướng dẫn HS cách học, liên hệ kiến thức theo hệ thống là điều rất cần thiếttrong quá trình dạy học. Một trong những phương pháp dạy học hiện nay giúp HScó thể khắc phục được các tồn tại trên là phương pháp thiết kế và sử dụng bản đồtư duy. Bản đồ tư duy còn gọi là sơ đồ tư duy, lược đồ tư duy… là hình thức ghi chépnhằm tìm tòi, đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý chính của một nộidung, hệ thống hóa một chủ đề … bằng cách kết hợp việc sử dụng hình ảnh, đườngnét, màu sắc, chữ viết … Đặc biệt đây là một sơ đồ mở, việc thiết kế sơ đồ là theomạch tư duy của mỗi người. Việc ghi chép thông thường theo từng hàng chữ khiến chúng ta khó hình dungtổng thể vấn đề, dẫn đến hiện tượng đọc sót ý, nhầm ý, hạn chế tư duy logic. Cònbản đồ tư duy tập trung rèn luyện cách xác định chủ đề rõ ràng, sau đó phát triển ýchính, ý phụ một cách logic. Các bản đồ tư duy không chỉ cho thấy các thông tinmà còn cho thấy cấu trúc tổng thể của một chủ đề và mức độ quan trọng của nhữngphần riêng lẻ trong đó đối với nhau. Nó giúp bạn liên kết các ý tưởng và tạo cáckết nối với các ý khác. Để xây dựng bản đồ tư duy, giáo viên cần phải xác định được mục tiêu củabài, của chương … nêu được nội dung chính đảm bảo theo chuẩn kiến thức kĩnăng, qua đó hướng học sinh lưu ý trọng tâm, định hướng được nội dung cần nắmđể có thể tự hệ thống lại bằng sơ đồ. Trong chương trình môn sinh học bậc THPT, sinh học 12 đóng góp mộtphần rất quan trọng, nó vừa tiếp nối chương trình sinh học 11 cũng đồng thời tổngkết chương trình sinh học của bậc học THPT. Theo cấu trúc đề thi Tốt nghiệpTHPT, Đại học, Cao đẳng của Bộ GD&ĐT thì nội dung đề thi gần như nằm trongchương trình Sinh học 12. Trong quá trình dạy học Sinh học 12, tôi đã hướng dẫn HS thiết kế được 37bản đồ tư duy. Sau đây tôi xin giới thiệu một số bản đồ tư duy mà tôi đã xây dựngvà ứng dụng trong dạy học sinh học 12 có hiệu quả1. Sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa gen và tính trạng: Trội hoàn toàn 1 gen 1 tính trạng Trội không hoàn toàn Đồng trội Tương tác bổ sung Nhiều gen 1 tính trạng Tương tác át chế Tương tác cộng gộp 1 gen Nhiều tính trạng Gen đa hiệu2. Sơ đồ các dạng đột biến3. Các phát hiện bổ sung cho tỷ lệ của Menđen4. Sơ đồ các đặc trưng cơ bản của quần thể5. Sơ đồ các mối quan hệ dinh dưỡng trong quần xã6. Sơ đồ hệ sinh thái Qua thực tế dạy học chúng tôi thấy, khi sử dụng bản đồ tư duy, đa số họcsinh hứng thú hơn trong quá trình học tập, học sinh ý thức được tầm quan trọngcủa việc xác định được nội dung trọng tâm trong bài học và trình bày kiến thứctheo hệ thống. Qua sơ đồ tư duy học sinh đã xác định được trọng tâm vấn đề dễ dàng hơn,ghi nhớ kiến thức được lâu hơn và tiết kiệm được nhiều thời gian ôn tập. Việc sửdụng phương pháp thuyết trình dựa trên sơ đồ tư duy đã phát huy được tính tíchcực, chủ động sáng tạo của học sinh, rèn kỹ năng mạnh dạn và tự tin khi trình bàytrước đám đông. Hà Tĩnh, ngày 10 tháng 01 năm 2011 TÁC GIẢ