SKKN: Xây dựng và sử dụng sơ đồ trong dạy - học Địa lí

Đề tài có thể ứng dụng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên để thực hiện phương pháp sơ đồ trong giảng dạy môn Địa lí. Có thể dùng cho học sinh nghiên cứu để hình thành kĩ năng, phương pháp học tập tốt hơn thông qua sơ đồ. Mời quý thầy cô và các bạn tham khảo sáng kiến “Xây dựng và sử dụng sơ đồ trong dạy - học Địa lí”.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
SKKN: Xây dựng và sử dụng sơ đồ trong dạy - học Địa lí SÁNG KIẾN KINH NGHIỆMXÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TRONG DẠY - HỌC ĐỊA LÍ PHẦN I - MỞ ĐẦU 1/ Tính cấp thiết của đề tài:Từ thực tiễn của việc đổi mới CT-SGK Địa lí 10, 11 và thực tiễn của việc giảng dạymôn địa lí 10,11 ở trường THPT gần 2 năm vừa qua; đó chính là lí do khiến tôi chọn đềtài này. 2/ Tình hình nghiên cứu:-Trong giảng dạy địa lí PTTH có 4 loại sơ đồ được dùng: + Sơ đồ cấu trúc. + Sơ đồ quá trình. + Sơ đồ địa đồ học. + Sơ đồ logic.-Tuy nhiên giáo viên thường rất ít khi sử dụng chính vì vậy mà khả năng đạt hiệu quảcao trong 1 tiết giảng dạy là rất thấp.-Việc nghiên cứu và thử nghiệm để đi đến ứng dụng cho tất cả giáo viên địa lí có ýnghĩa lí luận và thực tiễn rất lớn. 3/ Mục đích, đối tượng và nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi&giá trị sử dụngcủa đề tài: a, Mục đích, đối tượng:*Mục đích: -Góp phần nâng cao khả năng xây dựng và sử dụng sơ đồ cho giáo viên. -Giúp học sinh có khả năng nhận thức kiến thức và tự hoàn thiện kiến thức.* Đối tượng: giáo viên và học sinh trong giảng dạy và học tập môn địa lí. b, Nhiệm vụ:-Nghiên cứu phương pháp xây dựng và sử dụng sơ đồ trong dạy học địa lí nói chung vàđịa lí 11 nói riêng.-Đưa ra những nguyên tắc chung trong xây dựng và sử dụng sơ đồ. c, Phạm vi:-Áp dụng cho nhiều bài học địa lí 10, 11 chương trình-Sách giáo khoa phân ban.-Giới hạn trong việc tạo kĩ năng xây dựng và sử dụng sơ đồ cho giáo viên. d, Giá trị sử dụng:-Đề tài có thể ứng dụng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên để thực hiện phương phápsơ đồ trong giảng dạy môn địa lí.-Có thể dùng cho học sinh nghiên cứu để hình thành kĩ năng, phương pháp học tập tốthơn thông qua sơ đồ. 4/ Phương pháp nghiên cứu:-Thông qua kinh nghiệm giảng dạy môn địa lí cấp THPT trong nhiều năm và kinhnghiệm qua gần 2 năm thực hiện đổi mới CT-SGK lớp 10, 11 vừa qua.- Phương pháp thử nghiệm- Các phương pháp khác có liên quan. PHẦN II-NỘI DUNG VÀ KẾT QỦA NGHIÊN CỨU A/ Cơ sở của việc lựa chọn sáng kiến-Cấu trúc chương trình và sách giáo khoa địa lí 10, 11 có sử dụng sơ đồ ( còn ít )-Trong quá trình giảng dạy nhiều giáo viên rất ngại sử dụng sơ đồ ( có thể do nhận thứcvề phương pháp này, do sợ thiếu thời gian lên lớp , tốn kém…) B/ Nội dung đề tài: 1/ Các loại sơ đồ:*Sơ đồ cấu trúc: là loại sơ đồ thể hiện các thành phần, yếu tố trong một chỉnh thể vàmối quan hệ giữa chúng. ( SƠ ĐỒ CƠ CẤU NGÀNH CÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM )*Sơ đồ quá trình: là loại sơ đồ thể hiện vị trí các thành phần, các yếu tố và mối quanhệ của chúng trong quá trình vận động. ( SƠ ĐỒ SỰ VẬN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT QUANH MẶT TRỜI VÀ CÁC MÙA Ở BẮC BÁN CẦU )*Sơ đồ địa đồ học: là loại sơ đồ biểu hiện mối quan hệ về mặt không gian của các sựvật-hiện tượng địa lí trên lược đồ, bản đồ. ( SƠ ĐỒ VỊ TRÍ CÁC KHỐI KHÍ Ở BẮC MỸ )*Sơ đồ logic: là loại sơ đồ biểu hiện mối quan hệ về nội dung bên trong của các sự vật-hiện tượng địa lí. ( SƠ ĐỒ Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ ) 2/ Yêu cầu của việc xây dựng sơ đồ:*Tính khoa học: nội dung sơ đồ phải bám sát nội dung của bài học, các mối quan hệphải là bản chất, khách quan chứ không phải do người xây dựng sắp đặt.*Tính sư phạm, tư tưởng: sơ đồ phải có tính khái quát hóa cao, qua sơ đồ học sinh cóthể nhận thấy ngay các mối quan hệ khách quan, biện chứng.*Tính mĩ thuật: bố cục của sơ đồ phải hợp lí, cân đối, nổi bật trọng tâm và các nhómkiến thức. 3/ Các bước xây dựng:*Các sơ đồ đã có ở sách giáo khoa, sách giáo viên địa lí 10, 11 nhưng chủ yếu-phần lớnlà do giáo viên tự xây dựng từ nội dung bài học, phù hợp với ý tưởng sử dụng phươngpháp, phương tiện dạy học khác nhau.*Thông thường cấu tạo một sơ đồ có các đỉnh và các cạnh (đỉnh có thể là 1 khái niệm, 1thuật ngữ, 1 địa danh trên lược đồ, bản đồ; cạnh là các đường, đoạn thẳng ( có hướnghoặc vô hướng )nối các đỉnh hoặc biểu hiện tượng trưng hình dáng của sự vật-hiệntượng địa lí. *CÁC BƯỚC XÂY DỰNG 1 SƠ ĐỒ-BƯỚC 1: Tổ chức các đỉnh của sơ đồ ( chọn kiến thức cơ bản, vừa đủ, mã hoá mộtcách ngắn gọn, cô đọng, súc tích, bố trí các đỉnh trên một mặt phẳng ).-BƯỚC 2: Thiết lập các cạnh ( các cạnh nối những nội dung ở các đỉnh có liên quan )-BƯỚC 3: Hoàn thiện ( kiểm tra lại tấc cả để điều chỉnh sơ đồ phù hợp với nội dungdạy học và logic nội dung, đảm bảo tính thẩm mĩ và dể hiểu ). 4/ Cách xây dựng một sơ đồ:-Giáo viên nghiên cứu nội dung chương trình giảng dạy, lựa chọn ra những bài, nhữngphần có khả năng áp dụng phương pháp sơ đồ có hiệu quả nhất. Tiếp theo giáo viênphân tích nội dung bài dạy, tìm ra những khái niệm cơ bản, khái niệm gốc cần truyềnđạt, hình thành.-Trong dạy học địa lí ta có thể xây dựng các kiểu sơ đồ sau: ...