Số phận con người của M.A. Sô-lô-khốp xét từ góc độ sinh thái nhân văn

Tác phẩm “Số phận con người” của M.A.Sô-lô-khốp đã tạo ra một cách nhìn mới về hạnh phúc, cách nhìn nó trở nên sâu sắc hơn khi xét tác phẩm từ quan điểm sinh thái học nhân văn. Niềm tin vào sự sống, niềm tin vào đồng loại sẽ tạo ra phẩm chất nhân ái cho con người, tạo ra tính thiện cho cuộc đời.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Số phận con người của M.A. Sô-lô-khốp xét từ góc độ sinh thái nhân văn TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 19/2017 5 SỐ PHẬ PHẬN CON NGƯỜ NGƯỜI CỦ CỦA M.A. SÔ- SÔ-LÔ- LÔ-KHỐ KHỐP XÉT TỪ TỪ GÓC ĐỘ ĐỘ SINH THÁI NHÂN VĂN Lê Nguyên Cẩn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắtắt: Tác phẩm “Số phận con người” của M.A.Sô-lô-khốp ñã tạo ra một cách nhìn mới về hạnh phúc, cách nhìn ñó trở nên sâu sắc hơn khi xét tác phẩm từ quan ñiểm sinh thái học nhân văn. Niềm tin vào sự sống, niềm tin vào ñồng loại sẽ tạo ra phẩm chất nhân ái cho con người, tạo ra tính thiện cho cuộc ñời. Vì thế hạnh phúc con người có ñược sẽ là hạnh phúc chân chính và bền vững. Đồng thời, qua truyện ngắn này ta cũng thấy ñược các tính chất cơ bản, quan trọng của nghệ thuật hiện thực chủ nghĩa trong văn học Nga xô-viết, qua cách miêu tả kỹ lưỡng theo chiều sâu hình tượng người anh hùng thời ñại, tiếp ñó là cách thể hiện hình tượng con người ñương thời và cuối cùng là xác lập quan niệm về nhân cách. Từ khóa: khóa quan ñiểm sinh thái học nhân văn, văn học Nga, M.A.Sô-lô-khốp Nhận bài ngày 12.8.2017; gửi phản biển, chỉnh sửa và duyệt ñăng ngày 15.10.2017 Liên hệ tác giả: Lê Nguyên Cẩn; Email: lenguyencan@yahoo.com 1. MỞ ĐẦU Mi-khai-in A-lếch-xan-ñrô-vích Sô-lô-khốp (1905-1984), ñại biểu ưu tú của nền văn học Xô-viết, là một trong số những người ñã làm nên diện mạo của nền văn học một thời lừng lẫy này. Trong di sản văn học của ông, Số phận con người, ñược ñăng lần ñầu tiên cuối năm 1956 trên tờ Sự thật, ñánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp sáng tác của M.A.Sô-lô-khốp. Quan trọng, bởi lẽ, ngay từ khi ra ñời truyện ngắn này ñã là sự kiện chấn ñộng văn ñàn Xô-viết. Có thể nó ñã có một tác ñộng ảnh hưởng nào ñó ñến sự thay ñổi cách nhìn nếp nghĩ của một thời ñể con người dũng cảm dứt bỏ thói cũ nếp xưa mà ñón chào cái mới, bỏ cái vị kỷ nhỏ bé ñể hướng tới cái vị tha cao cả bao dung. Quan trọng, bởi lẽ, truyện ngắn này, về phương diện nội dung, hàm chứa tính tiểu thuyết cao, chuyển tải ñược các thông ñiệp triết lí nhân văn theo cách nhìn sử thi liên quan tới tính chất bi hùng của một thời gian khổ mà người dân Xô-viết phải chịu ñựng; còn về phương diện nghệ thuật, truyện ngắn này cũng mang lại một cách nhìn mới mẻ qua cách kể mang tính hồi thuật gắn với nhân vật chính của câu chuyện: nhân vật Xô-cô-lốp. Tuy nhiên, nếu nhìn 6 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI nhận truyện ngắn này từ góc ñộ phê bình sinh thái nhân văn (the human ecocriticism), ta sẽ khai thác ñược thêm nhiều giá trị khác nữa, và ñó là trọng tâm mà bài viết này hướng tới. 2. NỘI DUNG Xét trong tổng thể, văn học là sản phẩm văn hóa cao nhất mà con người tạo ra nhằm hoàn thiện con người trong tiến trình lịch sử của nó, vì thế khi nghiên cứu tác phẩm văn học không thể không nghiên cứu hoàn cảnh tự nhiên trong ñó con người sống. Hoàn cảnh (tiếng Pháp: la circonstance = trường hợp, trạng huống, tình trạng, thời, thời hội) là trạng thái ñặc biệt hay tính chất ñặc thù ñi kèm sự kiện, hành ñộng, tình huống; là cái ñược tạo ra ñể chỉ tính chất ñặc trưng của thời ñiểm hiện tại gắn với sự kiện ñặc thù. Cũng có thể hiểu hoàn cảnh là tình huống ñặc biệt, là sự thuận tiện cho cơ hội ñặc biệt và không tách rời khái niệm về môi trường. Môi trường (Tiếng Pháp: l’environnemnt = hoàn cảnh xung quanh, môi sinh) là toàn bộ các ñiều kiện tự nhiên (vật lý, hóa học, sinh học) và văn hóa (các ñiều kiện xã hội có tổ chức) có khả năng tác ñộng lên các cơ chế sống, các thực thể sống và các hoạt ñộng của con người. Từ góc ñộ sinh thái nhân văn ta có môi trường nông thôn, môi trường ñô thị, rộng hơn nữa ta có môi trường âm thanh, môi trường không gian, môi trường nhiệt học…; ta có thể nói tới môi trường và chất lượng sống, tới việc bảo vệ môi trường chống lại sự ô nhiễm. Môi trường cũng ñược hiểu là các ñiều kiện khách quan có khả năng tác ñộng tới cách thức hoạt ñộng của một hệ thống, một cách thức tổ chức kết cấu. Mối quan hệ giữa văn học và môi trường [thường ñược diễn tả dưới nhiều tên gọi khác nhau như hoàn cảnh lịch sử - xã hội; các kiểu không gian (vị trí ñịa lý cụ thể hoặc tưởng tượng…) - thời gian (các thước ño thời gian: mùa vụ, ngày tháng, luân hồi kiếp,…), kể cả không - thời gian tâm trạng của các nhân vật cụ thể (qui luật: Người buồn cảnh có vui ñâu bao giờ…)] ñược nhìn nhận, cảm thụ và suy ngẫm theo cách thức của người, mang tính người. Môi trường là môi trường của con người, luôn ñược ñặt ...