Sổ tay bệnh động vật - Chương 1

CHƯƠNG 1 PHÂN LOẠI BỆNHSách về bệnh của gia súc thường có xu hướng tập trung vào các bệnh ký sinh trùng và truyền nhiễm. Đây là một điều không đúng vì như mọi người đều biết, trong thực tế nhiều gia súc ốm không phải do bệnh truyền nhiễm hay ký sinh trùng mà do một số sai sót khác.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sổ tay bệnh động vật - Chương 1 CH¦¥NG 1 PH¢N LO¹I BÖNHS¸ch vÒ bÖnh cña gia sóc th−êng cã xu h−íng tËp trung vµo c¸c bÖnh ký sinh trïng vµ truyÒnnhiÔm. §©y lµ mét ®iÒu kh«ng ®óng v× nh− mäi ng−êi ®Òu biÕt, trong thùc tÕ nhiÒu gia sócèm kh«ng ph¶i do bÖnh truyÒn nhiÔm hay ký sinh trïng mµ do mét sè sai sãt kh¸c.VËy bÖnh lµ g× ?BÖnh lµ bÊt cø qu¸ tr×nh nµo c¶n trë chøc n¨ng b×nh th−êng cña con vËt. Nãi mét c¸ch chÆtchÏ, mét con vËt gÉy ch©n lµ m¾c bÖnh v× nã kh«ng thÓ ®i l¹i b×nh th−êng ®−îc, nh−ng trongthùc tÕ khi nãi ®Õn bÖnh, ta th−êng cã khuynh h−íng kh«ng kÓ ®Õn c¸c tr−êng hîp do tai n¹n.Cã nh÷ng lo¹i bÖnh kh¸c nhau. BiÕt ®−îc nh÷ng lo¹i bÖnh kh¸c nhau ®ã ®Ó hiÓu ®−îc c¸c nÐtriªng cña tõng bÖnh lµ rÊt cÇn thiÕt. Cã thÓ ph©n lo¹i bÖnh theo mét sè c¸ch. Ch−¬ng nµykh¸i qu¸t nh÷ng nguyªn lý chung cña c¸c lo¹i bÖnh kh¸c nhau, nh− bÖnh nhiÔm trïng, bÖnhtruyÒn nhiÔm, bÖnh do c«n trïng, bÖnh truyÒn qua ®−êng giao phèi, bÖnh nhiÔm trïng bÈmsinh, bÖnh giun s¸n vµ c¸c bÖnh liªn quan tíi c¸c yÕu tè m«i tr−êng vµ ch¨n nu«i.1. BÖnh nhiÔm trïng vµ bÖnh truyÒn nhiÔmNh÷ng thuËt ng÷ nµy th−êng dïng tuú tiÖn ®Ó chØ cïng mét lo¹i bÖnh mÆc dï chóng cã ýnghÜa kh¸c nhau. BÖnh nhiÔm trïng lµ bÖnh mµ ®éng vËt bÞ nhiÔm vi sinh vËt ngo¹i lai nh−vi-rót, vi khuÈn hay nguyªn sinh ®éng vËt tõ mét ®éng vËt bÞ bÖnh kh¸c. Mét sè bÖnh nhiÔmtrïng l©y lan tõ con nµy sang con kh¸c qua c¸c t¸c nh©n trung gian, vÝ dô bÖnh Babesia cña bßchØ cã thÓ bÞ l©y tõ con bß nµy sang con bß kh¸c qua ve. Mét sè bÖnh nhiÔm trïng kh¸c cãthÓ l©y gi÷a c¸c con vËt kh«ng cÇn bÊt kú t¸c nh©n trung gian nµo. §ã lµ bÖnh truyÔn nhiÔm,vÝ dô bÖnh DÞch t¶ tr©u bß l©y lan trùc tiÕp khi con vËt khoÎ m¹nh tiÕp xóc víi con vËt m¾cbÖnh. BÖnh truyÒn nhiÔm cã thÓ l©y trùc tiÕp nh− bÖnh DÞch t¶ tr©u bß ®· nªu ë trªn hay gi¸ntiÕp khi vi sinh vËt g©y bÖnh tån t¹i ë ngo¹i c¶nh vµ nhiÔm l¹i con vËt kh¸c. VÝ dô nha bµocña nÊm g©y nªn bÖnh nÊm da (Ringworm) cã thÓ tån t¹i ë m«i tr−êng vµ trë thµnh nguånbÖnh ®èi víi c¸c ®éng vËt mÉn c¶m kh¸c.Vi sinh vËt g©y bÖnh cã thÓ truyÒn tõ con vËt nhiÔm bÖnh sang con ch−a bÞ nhiÔm theo nhiÒucon ®−êng kh¸c nhau. N¾m ®−îc c¸c con ®−êng truyÒn l©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó x©ydùng biÖn ph¸p phßng ngõa. Nh÷ng ®−êng truyÒn l©y chñ yÕu nh− sau:1.1 §−êng tiªu ho¸Trong mét sè bÖnh, con vËt bÞ bÖnh bµi xuÊt c¸c sinh vËt g©y bÖnh vµo m«i tr−êng. C¸c ®éngvËt c¶m nhiÔm cã thÓ trë thµnh bÞ nhiÔm bÖnh do ¨n ph¶i thøc ¨n vµ n−íc uèng « nhiÔm c¸cchÊt bµi xuÊt ®ã. §©y lµ mét ®−êng truyÒn l©y quan träng cho nhiÒu sinh vËt g©y nhiÔm, rârµng lµ sinh vËt sèng sãt cµng l©u trong m«i tr−êng th× c¬ héi ®éng vËt mÉn c¶m bÞ nhiÔmbÖnh qua con ®−êng nµy cµng lín.VÝ dô: BÖnh Lë måm long mãng (LMLM). Mét trong nh÷ng lý do t¹i sao bÖnh LMLM l¹il©y lan nhanh ®Õn nh− vËy lµ v× con vËt nhiÔm bÖnh bµi xuÊt mét l−îng lín vi-rót g©y nhiÔm 20trong n−íc bät, s÷a, ph©n, tinh dÞch, n−íc tiÓu vµ h¬i thë vµo m«i tr−êng n¬i c¸c vi-rót nµy cãthÓ sèng sãt tíi vµi th¸ng (H×nh 1.1 vµ 1.2). H×nh 1.1 N−íc bät bß m¾c bÖnh LMLM chøa mét l−îng lín vi-rót c¶m nhiÔm. H×nh 1.2 §éng vËt uèng chung n−íc lµ mét c¸ch m¾c bÖnh do uèng ph¶i n−íc ®· nhiÔm mÇm bÖnh tõ con èm cã triÖu chøng l©m sµng nh− trong h×nh 1.1. 211.2 HÝt thëGia sóc cã thÓ nhiÔm bÖnh do hÝt ph¶i sinh vËt g©y bÖnh do con vËt m¾c bÖnh bµi xuÊt vµokh«ng khÝ.VÝ dô: BÖnh Lë måm long mãng. Do kh¶ n¨ng cña vi-rót LMLM sèng sãt trong m«i tr−êngmét thêi gian dµi, nªn vi-rót cã thÓ ®−îc giã chuyÓn ®i rÊt xa vµ ®éng vËt mÉn c¶m c¸ch xanhiÒu c©y sè cã thÓ bÞ m¾c bÖnh do hÝt ph¶i kh«ng khÝ « nhiÔm.1.3 NhiÔm bÖnh qua daMét sè vi sinh vËt cã thÓ g©y nhiÔm cho ®éng vËt qua da, th−êng do c¸c vÕt c¾n hay trÇy s−ítbÞ nhiÔm bÈn...VÝ dô: BÖnh uèn v¸n. Uèn v¸n lµ bÖnh cña tÊt c¶ ®éng vËt do nhiÔm bÈn ®Êt c¸t hay chÊt h÷uc¬ vµo c¸c vÕt c¾t vµ vÕt th−¬ng ngoµi da.1.4 L©y truyÒn c¬ giíiL©y truyÒn c¬ giíi lµ l©y truyÒn qua bÊt cø mét ®å vËt g× cã thÓ mang sinh vËt g©y nhiÔm, vÝdô chÊt ®én chuång, xe cé, dông cô ch¨n nu«i ...VÝ dô: BÖnh ®Ëu dª, cõu. Vi-rót ®Ëu g©y nªn bÖnh nÆng ë ngoµi da cã thÓ tån t¹i nhiÒu th¸ngë m«i tr−êng. Dª, cõu cã thÓ trë nªn nhiÔm bÖnh do cä x¸t víi c¸c ®å vËt ®· nhiÔm vi-rót nh−chuång tr¹i...2. BÖnh nhiÔm trïng do giao phèi vµ bÖnh nhiÔm trïng bÈm sinhBÖnh nhiÔm trïng qua giao phèi l©y lan th«ng qua giao phèi. Trong phÇn lín c¸c bÖnh nhiÔmtrïng qua giao phèi, sinh vËt g©y bÖnh cã thÓ truyÒn tõ con ®ùc nhiÔm bÖnh sang con c¸i mÉnc¶m hay ng−îc l¹i bÖnh nhiÔm trïng bÈm sinh ®−îc truyÒn tõ con mÑ sang con con trong thêigian mang thai.VÝ dô: BÖnh DÞch t¶ lîn. Vi-rót dÞch t¶ lîn trong lîn n¸i cã chöa cã thÓ qua nhau thai vµ g©ynhiÔm bµo thai, lµm s ...