Sổ tay bệnh động vật - Chương 12

CHƯƠNG 12 BỆNH DO ĐỘNG VẬT CHÂN ĐỐT TRUYỀN1. Bệnh do ruồi truyền ở loài nhai lại1.1 Bệnh lưỡi xanh (Blue tongue) Định nghĩa Bệnh do vi-rút ở cừu và dê, hiếm khi ở bò. Phân bố Có 25 chủng vi-rút khác nhau gây ra thể không có triệu chứng lâm sàng ở bò trên thế giới từ khoảng 400 vĩ Bắc tởi 310 vĩ Nam, gồm cả Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sổ tay bệnh động vật - Chương 12 CH¦¥NG 12 BÖNH DO §éNG VËT CH¢N §èT TRUYÒN1. BÖnh do ruåi truyÒn ë loµi nhai l¹i1.1 BÖnh l−ìi xanh (Blue tongue)§Þnh nghÜa BÖnh do vi-rót ë cõu vµ dª, hiÕm khi ë bß.Ph©n bè Cã 25 chñng vi-rót kh¸c nhau g©y ra thÓ kh«ng cã triÖu chøng l©m sµng ë bß trªnthÕ giíi tõ kho¶ng 400 vÜ B¾c tëi 310 vÜ Nam, gåm c¶ ViÖt Nam. Trong vµnh ®ai réng cã tÝnhtoµn cÇu nµy, nhiÔm bÖnh ë c¸c loµi nhai l¹i ®Þa ph−¬ng kh¸c, c¶ hoang d· lÉn gia sóc, th−êngkh«ng cã triÖu chøng, bÖnh l−ìi xanh chØ thÊy ë r×a khu vùc bÖnh lµ dÞch ®Þa ph−¬ng. Ng−îcl¹i, c¸c loµi nhai l¹i ë ngoµi vµnh ®ai trªn, ®Æc biÖt lµ cõu, rÊt cã thÓ mÉn c¶m vµ nÕu nhËp vµobÊt cø vïng nµo trong vµnh ®ai ch¾c ch¾n sÏ nhiÔm vµ m¾c bÖnh.TriÖu chøng l©m sµng TriÖu chøng ®Çu tiªn lµ sèt, kho¶ng mét ngµy sau lµ viªm vµ xuÊthuyÕt nhá ë niªm m¹c nh×n thÊy ®−îc ë miÖng, mòi vµ m¾t. Ch¶y d·i nhiÒu kÌm theo ch¶yn−íc mòi, míi ®Çu n−íc mòi trong, vµi ngµy sau trë nªn ®ôc cã mñ vµ dÞch nhÇy. Cuèi cïngdÞch nµy kh« b¸m thµnh v¶y quanh mòi, m«i vµ l−ìi. §«i khi c¶ ®Çu bÞ s−ng lªn do phï. SètkÐo dµi kho¶ng mét tuÇn, cuèi ®ît sèt, c¸c vÕt ho¹i tö ph¸t triÓn ë lîi, m¸, l−ìi. Còng kho¶nglóc nµy, sung huyÕt vµ xuÊt huyÕt cã thÓ xuÊt hiÖn ë gê mãng t¹i mét ch©n hay nhiÒu ch©ng©y quÌ nÆng. §éng vËt m¨c bÖnh nhanh chãng gÇy yÕu, rông l«ng. Tû lÖ chÕt thay ®æi tõ 0®Õn 70%, tuú theo vµo tÝnh mÉn c¶m cña con vËt m¾c bÖnh. Qu¸ tr×nh khái chËm vµ h×nhthµnh líp mµng gi¶ trªn c¸c tæn th−¬ng ë miÖng vµ mòi g©y khã thë. Thêi kú håi phôc kÐodµi.Mét sè Ýt tr−êng hîp ph¸t triÓn mÇu xanh tÝm ë l−ìi, do ®ã cã tªn lµ “bÖnh l−ìi xanh”. Nh÷ngtriÖu chøng kh¸c cã thÓ xÈy ra lµ sÈy thai, n«n möa, Øa ch¶y vµ cæ vÆn sang bªn.C¸ch l©y lan BÖnh l−ìi xanh truyÒn l©y tõ con vËt nµy sang con kh¸c do mét sè loµi ruåiCulieoides. Ruåi Culicoides thÝch hót m¸u bß, bß lµ con mang trïng chñ yÕu vi-rót l−ìi xanh.Muçi (Aedes spp) vµ rËn cõu (Melophagus ovinus) còng ®−îc biÕt lµ vect¬ truyÒn bÖnh. Nh−vËy bÖnh xÈy ra khi ruåi Culicoiaes ho¹t ®éng, cã thÓ quanh n¨m hay theo thêi vô, theonguyªn t¾c chung lµ nguy c¬ nhiÔm bÖnh lín nhÊt lµ sau mét ®ît m−a khi ruåi Culicoides®«ng ®¶o nhÊt.§iÒu trÞ Kh«ng cã ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu, nh−ng ®iÒu trÞ côc bé c¸c tæn th−¬ng b»ng thuèc s¸ttrïng cã thÓ cã t¸c dông. §iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh phßng nhiÔm khuÈn kÕ ph¸t còng ®−îc chØ®Þnh. ¸nh n¾ng lµm bÖnh nÆng thªm nªn gia sóc m¾c bÖnh ph¶i nhèt vµo n¬i r©m m¸t. Kh©uhé lý rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng con bÞ quÌ.Phßng chèng Gia sóc, ®Æc biÖt lµ bß ®−a vµo khu vùc cã ruåi Culicoides cã thÓ truyÒn bÖnhcho gia sóc ®Þa ph−¬ng. Cã thÓ tr¸nh ®iÒu nµy b»ng c¸ch h¹n chÕnhËp gia sóc; nÕu cÇn thiÕtcã thÓ phun thuèc vµ kiÓm tra gia sóc nhËp ®Ó ®¶m b¶o chóng kh«ng cã bÖnh.ë khu vùc cã dÞch ®Þa ph−¬ng, n¬i bÖnh kh«ng cã triÖu chøng l©m sµng trªn gia sóc ®Þaph−¬ng lan réng vµ phæbiÕn, mét sè gièng cõu (vÝ dô cõu ch©u ¢u, cõu Anh, cõu Merinos) rÊtmÉn c¶m ®èi víi bÖnh nµy, ®Æc biÖt nÕu lµ cõu míi nhËp, hµng n¨m ph¶i tiªm phßng chochóng tr−íc khi mïa m−a. Nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c lµm gi¶m tèi ®a tiÕp xóc víi vect¬ truyÒn 244bÖnh lµ vÊn ®Ò chuång tr¹i ban ®ªm khi ruåi Culicoides ho¹t ®éng m¹nh nhÊt, phun thuèc diÖtruåi vµ tr¸nh c¸c khu vùc ®Çm lÇy vµ ngËp n−íc n¬i vect¬ truyÒn bÖnh cã thÓ cã nhiÒu.NhËn xÐt BÖnh l−ìi xanh cã thÓ lµ dÞch ®Þa ph−¬ng ë ViÖt Nam vµ loµi nhai l¹i gØèng néich¾c kh«ng thÓ m¾c bÖnh cã triÖu chøng l©m sµng. Nguy c¬ lín nhÊt lµ ®−a vµo bÊt cø loµinhai l¹i nµo tõ khu vùc kh«ng cã dÞch, v× chóng rÊt mÉn c¶m.1.2 BÖnh sèt phï du ë bß (Bovine ephemeral fever)Tªn kh¸c BÖnh ba ngµy (Three day sickness); bÖnh cøng ®¬ (Stiff sickness).§Þnh nghÜa BÖnh nhiÔm rhabdovirus ë bß vµ tr©u nhµ do c«n trïng truyÒn.Ph©n bè Ch©u Phi, ch©u ¸ vµ ch©u óc nhiÖt ®íi. C«n trïng nhiÔm mÇm bÖnh theo giã truyÒnbÖnh qua hµng tr¨m km vµo c¸c khu vùc tr−íc ®©y kh«ng cã bÖnh.TriÖu chøng l©m sµng PhÇn lín c¸c tr−êng hîp lµ nhÑ vµ Ýt khi kÐo dµi qu¸ 3-5 ngµy. Giasóc m¾c bÖnh sèt nhÑ, quÌ vµ cøng ®¬ nh−ng khái nhanh. Mét Ýt nÆng h¬n, sèt cao, bá ¨n,ch¶y n−íc m¾t vµ n−íc mòi, cøng ®¬, quÌ vµ run c¬. Nh÷ng con nµy cã khuynh h−íng n»mnh−ng còng khái nhanh. Còng cã khi gia sóc bÞ liÖt vµ chÕt trong vßng vµi ngµy nh−ng rÊthiÕm. Bß c¸i cã chöa cã thÓ sÈy thai.C¸ch l©y lan C¸c loµi ruåi Culicoides vµ muçi kh¸c nhau truyÒn bÖnh vµ dÞch næ ra vµonh÷ng th¸ng hÌ Èm −ít. Ng−êi ta nghi lµ gi÷a c¸c ®ît dÞch, vi-rót c− tró trªn vËt chñ tµng tr÷,vÝ dô c¸c loµi nhai l¹i hoang d· ë ch©u Phi.§iÒu trÞ Kh«ng cã ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu, nh−ng gia sóc liÖt cÇn ®−îc hé lý cho tíi khi khái.Phßng chèng §· cã v¾c-xin thùc nghiÖm nh−ng ch−a cã v¾c-xin th−¬ng phÈm, viÖc khèngchÕ c«n trïng lµ vec-t¬ truyÒn bÖnh kh«ng cã tÝnh kh¶ thi.NhËn xÐt Ng−êi ch¨n nu«i biÕt râ bÖnh nµy, nh−ng may m¾n lµ bÖnh hiÕm khi g©y quan ng¹i.Ngoµi Ýt ...