Sổ tay kỹ thuật chế biến bảo quản giống - Phần 5: Côn trùng hại kho

Sổ tay kỹ thuật chế biến bảo quản giống - Phần 5: Côn trùng hại kho có nội dung trình bày giới thiệu chung về tổn thất do côn trùng và các nghiên cứu về côn trùng; đặc điểm của côn trùng hại kho trong bảo quản; tính chất và phương thức ăn hại của côn trùng hại kho; sự tăng trưởng quần thể côn trùng hại kho; đặc trưng về quần thể của côn trùng hại kho; những nguyên nhân lây lan của các loại côn trùng; mức độ nhiễm sâu mọt;... Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sổ tay kỹ thuật chế biến bảo quản giống - Phần 5: Côn trùng hại kho 119 PHAÀN 5 COÂN TRUØNG HAÏI KHO I -TOÅN THAÁT DO COÂN TRUØNG VAØ CAÙC NGHIEÂN CÖÙU VEÀ COÂN TRUØNG 1. Toån thaát do coân truøng gaây haïi Theo ñaùnh giaù cuûa Toå chöùc Noâng Löông Lieân Hôïp Quoác - FAO (Food and Agriculture Organization), toån thaát do coân truøng gaây haïi ñoái vôùi nguõ coác döï tröõ treân toaøn theá giôùi haøng naêm vaøo khoaûng 10%, coù nghóa laø 13 trieäu taán nguõ coác ñaõ bò maát chæ do coân truøng vaø 100 trieäu taán ñaõ bò maát giaù trò (Wolpert, 1967). Theo Snelson (1987) söï toån haïi ôû caùc vuøng nhieät ñôùi vaø baùn nhieät ñôùi cao hôn so vôùi vuøng oân ñôùi. Theo coâng boá cuûa FAO (Anon, 1979), chæ keå rieâng caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû Myõ veà maát maùt nguõ coác sau thu hoaïch vaøo naêm 1967 ôû caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån ñaõ leân tôùi 42 trieäu taán, töùc baèng 95% toång saûn löôïng thu hoaïch cuûa Canada hay baèng gaáp ñoâi saûn löôïng löông thöïc trong naêm 1992 cuûa nöôùc ta. ÔÛ khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, nhöõng naêm qua ñaõ xaûy ra moät soá vuï dòch haïi lôùn do coân truøng gaây ra ñoái vôùi nguõ coác, laøm toån thaát tôùi treân 50%. Ngoaøi thieät haïi veà soá löôïng ñaõ neâu treân, chuùng coøn laøm giaûm chaát löôïng noâng saûn phaåm vaø haït gioáng laøm giaûm uy tín haøng hoùa treân thò tröôøng. 2. Nghieân cöùu veà coân truøng haïi kho Treân theá giôùi, vieäc nghieân cöùu veà baûo quaûn noâng saûn vaø vieäc thoáng keâ caùc thieät haïi do saâu moït gaây ra ñaõ ñöôïc baét ñaàu töø raát sôùm vaø thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc. Theo Henderson and Chistenson (1961) coù haøng traêm loaøi coân truøng phaùt sinh trong baûo quaûn haït nguõ coác vaø haït gioáng. Chæ coù hôn 50 loaøi gaây haïi, trong ñoù chæ khoaûng hôn 12 loaøi gaây haïi nghieâm troïng. Chuùng phaù hoaïi noä i nhuõ vaø phoâi, keát quaû laø chaát löôïng vaø khoái löôïng haït giaûm nghieâm troïng. Theo taùc giaû Suppakanh (Thaùi Lan) thì 2 loaøi moït ñöôïc coi laø nguy hieåm nhaát laø moït gaïo (Sitophilus oryzae L.) vaø ngaøi luùa Sitroga cerealella. Cuõng nhö nhieàu nöôùc treân theá giôùi, Vieät Nam ñaõ xeáp loaøi Sitophilus oryzae L. vaøo loaøi ñaëc bieät nguy hieåm trong soá caùc loaøi moït haïi kho, tieáp ñeán laø loaøi moït ñuïc haït Rhizopertha dominica F., moït luùa ñoû Tribolium catareum H., Sitboroga cerealella O.. Ngöôøi ta coøn nhaän thaáy, coân truøng laø 1 yeáu toá quan troïng laøm phaùt trieån vieäc saûn sinh ra mycotoxin bôûi vì chuùng coù theå tieáp nhaän, mang vaø vaän chuyeå n caùc vi sinh vaät, maø nhöõng vi sinh vaät naøy coù khaû naêng saûn sinh ra mycotoxin. Ragunathan Soå tay kyõ thuaät CBBQ Gioáng-SSC 2010 120 vaø coäng söï (1974) ñaõ nghieân cöùu veà moái quan heä giöõa naám trong kho vôùi moït gaïo nhaän thaáy chæ coù giai ñoaïn tröùng laø khoâng nhìn thaáy naám, coøn ñieàu phaùt hieän thaáy naám Asperguus ochnacerus, Aspergilus flavus vaø caùc naám khaùc ôû giai ñoaïn aáu truøng, nhoäng vaø tröôûng thaønh. Ñaëc bieät laø tìm thaáy trong phaân cuûa chuùng raát nhieàu baøo töû naám. Taùc giaû cho bieát moït tröôûng thaønh soáng trong kho döï tröõ ñaäu ñoã thöôøng mang naám Aspergilus setrictus nhöng khi soáng trong kho luùa mì vaø gaïo laïi chuû yeáu tìm thaáy Aspergilus flavus. Möùc ñoä nhieãm naám ôû giai ñoaïn tröôûng thaønh thay ñoåi töø 20-100% soá caù theå. Töø ñoù, chuùng ta thaáy raèng coân truøng cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm lan truyeàn naám beänh. Theo Christensen (1957) coân truøng luoân luoân laø sinh vaät gaây haïi cho haït gioáng trong khi baûo quaûn, neáu aåm ñoä haït gioáng thaáp hôn 8-9%, thì nhieàu loaïi coân truøng vaø nhaát laø moïi vi sinh vaät ñeàu khoâng theå sinh saûn ñöôïc vaø seõ cheát ñi trong khi baûo quaûn. Coân truøng thích nghi vôùi nhieät ñoä döôùi 15,5 0C vaø coù theå soáng soùt ôû nhieät ñoä 41,70C (Wimberly, 1983). ÔÛ nöôùc ta, vieäc nghieân cöùu saâu moït haïi kho so vôùi theá giôùi muoän hôn vaø keát quaû cuõng coøn haïn cheá do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån saûn xuaát noâng nghieäp, ñaõ coù nhöõng coâng trình nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän maø keát quaû böôùc ñaàu thu ñöôïc raát ñaùng khích leä. Coâng trình nghieân cöùu cuûa Cuïc Baûo veä Thöïc vaät cho bieát, trong quaù trình kieåm tra haøng xuaát nhaäp khaåu ñaõ phaùt hieän 80 loaøi coân truøng thuoäc 30 hoï, 7 boää khaùc nhau, trong ñoù coù 32 loaøi phoå bieán vaø coù taùc haïi lôùn treân haøng hoùa xuaát nhaäp khaåu. Cuõng theo Cuïc Baûo veä Thöïc vaät, trong thôøi gian töø thaùng 3 naêm 1990 ñeán thaùng 6 naêm 1990, Cuïc ñaõ tieán haønh ñieàu tra 253 kho vôùi soá löôïng haøng hoùa caát giöõ laø 178 - 222 taán/kho goàm luùa, gaïo, taám, caùm vaø thöùc aên gia suùc cuûa 18 tænh thaønh phoá trong caû nöôùc. Keát quaû nhaän thaáy maät ñoä xuaát hieän cuûa moït khaù cao, coù nôi 1.200 con/kg saûn phaåm (yeâu caàu < 7 con/kg). Theo Buøi Coâng Hieån (1995), caùc coân truøng haïi kho ôû trong ñieàu kieän Vieät Nam ngöng hoaït ñoäng ôû aåm ñoä khoâng khí döôùi 50% vaø ngöng sinh saûn ôû aåm ñoä duôùi 35%. Chuùng hoaït ñoäng soáng ôû nhieät ñoä 50C, baét ñaàu sinh saûn ôû 120C, nhöng seõ cheát ôû nhieät ñoä 39-400C. Trong thöông maïi hieän nay, yeâu caàu veà chaát löôïng vaø maãu maõ cuûa noâng saûn vaø haït gioáng ngaøy caøng cao. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi quan taâm, ñaàu tö hôn nöõa cho coâng taùc cheá bieán baûo quaûn sau thu hoaïch noùi chung vaø caùc nghieân cöùu ñaày ñuû hôn nöõa veà coân truøng gaây haïi trong kho ôû Vieät Nam noùi rieâng. II – ÑAËC ÑIEÅM COÂN TRUØNG HAÏI KHO BAÛO QUAÛN 1. Ñaëc ñieåm cuûa coân truøng haïi kho trong baûo quaûn ...