Sử dụng bản đồ khái niệm trong đánh giá hoạt động học tập môn Toán của học sinh trung học phổ thông

Việc học sinh lập và quan sát bản đồ khái niệm được hiểu như là một kĩ thuật đánh giá, bởi bản đồ khái niệm là một công cụ hình ảnh, giúp người học diễn đạt mức độ hiểu biết và cách thức sắp xếp kiến thức. Từ đó, giáo viên có thể nắm được mức độ nắm vững kiến thức của học sinh, phát hiện ra những “lỗ hổng” kiến thức để có biện pháp khắc phục. Bài viết đề cập vấn đề sử dụng bản đồ khái niệm trong đánh giá hoạt động học tập của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng bản đồ khái niệm trong đánh giá hoạt động học tập môn Toán của học sinh trung học phổ thông VJE Tạp chí Giáo dục, Số 438 (Kì 2 - 9/2018), tr 44-48 SỬ DỤNG BẢN ĐỒ KHÁI NIỆM TRONG ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP MÔN TOÁN CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Đoàn Khắc Trung Ninh - Trường Trung học phổ thông Long Khánh, tỉnh Đồng Nai Ngày nhận bài: 29/05/2018; ngày sửa chữa: 10/06/2018; ngày duyệt đăng: 26/06/2018. Abstract: Maths teachers need to evaluate how well students approach the issue and how much they master of knowledge and can apply in problem solving. Teachers need to know how students think or which difficulties they can get in learning in order to help students improve their learning. In fact, concept map used in Maths learning is possible and useful. It provides teachers and students with needed information to adjust teaching and learning activities more effectively. Keywords: Concept maps, assessments, learning activities, high school students. HS, phát hiện ra những “lỗ hổng” kiến thức để có biện pháp khắc phục. Bài viết đề cập vấn đề sử dụng BĐKN trong đánh giá hoạt động học tập của HS nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Khái niệm về bản đồ khái niệm Một khái niệm có thể hiểu là một ý tưởng, phản ánh những thuộc tính chung hoặc bản chất của các đối tượng. BĐKN là công cụ giúp chúng ta thấy được một phần hoặc toàn bộ các phần liên quan đến khái niệm như: hệ thống khái niệm liên quan, định lí, ví dụ,…; tổ chức, sắp xếp các ý tưởng và hiển thị cách thức liên kết giữa các nội dung có trong bản đồ. Ví dụ về BĐKN “Định nghĩa và ý nghĩa của đạo hàm” trong chương trình Đại số và Giải tích 11 (xem sơ đồ 1): 1. Mở đầu Hiện nay, để thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT, hướng đến phát triển năng lực người học, bên cạnh việc đổi mới các phương pháp dạy học, cần đổi mới phương pháp đánh giá hoạt động học tập của học sinh (HS). Hoạt động đánh giá cần được sử dụng như một phần không tách rời của quá trình dạy học nhằm cải thiện việc học tập của HS và nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên (GV). Một trong những công cụ đánh giá hoạt động học tập của HS một cách hiệu quả và khả thi hiện nay là lập bản đồ khái niệm (BĐKN). Việc HS lập và quan sát BĐKN được hiểu như là một kĩ thuật đánh giá, bởi BĐKN là một công cụ hình ảnh, giúp người học diễn đạt mức độ hiểu biết và cách thức sắp xếp kiến thức; từ đó, GV có thể nắm được mức độ nắm vững kiến thức của Đạo hàm Bằng định nghĩa Ý nghĩa hình học Mối quan hệ giữa sự tồn tại của đạo hàm và tính liên tục của hàm số Ý nghĩa vật lí là hệ số góc có đạo hàm của tiếp tuyến của đồ thị hàm số tại Chưa kết luận được tại thì là vận tốc tức thời của chuyển động tại thời điểm t0. Ta có phương trình tiếp tuyến liên tục tại là cường độ dòng điện tức thời tại thời điểm t0. Sơ đồ 1. BĐKN “Định nghĩa và ý nghĩa của đạo hàm” (Đại số và Giải tích 11) 44 Email: trungninhk30@yahoo.com VJE Tạp chí Giáo dục, Số 438 (Kì 2 - 9/2018), tr 44-48 Vào những năm 1970, Joseph Donald Novak đã nghiên cứu và phát triển BĐKN. Theo Novak: BĐKN là công cụ trực quan, thiên về hình ảnh, đồ họa, dùng để tổ chức, sắp xếp, biểu diễn các kiến thức [1]. BĐKN sử dụng khái niệm hoặc hệ thống khái niệm liên quan, các khái niệm trong bản đồ được chứa trong hình tròn hoặc hình vuông, mối liên hệ giữa các khái niệm được chỉ ra thông qua một đường nối kèm từ nối. Quá trình học tập diễn ra theo một thứ tự, đó là các khái niệm mới sẽ được đồng hóa vào khái niệm hiện tại và cách thức sắp xếp khái niệm cũ và mới với nhau được người học tự đề ra theo cách hiểu của mình. Từ đó, Novak đề ra ý tưởng dùng BĐKN để theo dõi sự thay đổi trong kiến thức và nắm được mức độ nắm vững kiến thức của người học [1]. 2.2. Một số đặc điểm của một bản đồ khái niệm Không phải bản đồ có chứa các khái niệm đều được gọi là BĐKN. Một BĐKN có những đặc điểm riêng, dùng để phân biệt với các công cụ mô tả kiến thức khác. Ngoài việc chứa đựng khái niệm chính hoặc ý tưởng chính, BĐKN còn chứa hệ thống khái niệm liên quan, định lí, hệ quả, ý nghĩa, ví dụ,... nhằm làm rõ thêm cho khái niệm hoặc ý tưởng ban đầu. Bên cạnh đó, một BĐKN có chứa các đặc điểm sau (gồm: cấu trúc mệnh đề, cấu trúc phân cấp, câu hỏi trọng tâm, liên kết và liên kết chéo) [2]: - Cấu trúc mệnh đề: Một BĐKN thể hiện rõ ràng mối quan hệ giữa các khái niệm. Mối quan hệ này được mô tả thông qua các cụm từ liên kết để hình thành mệnh đề. Khi xây dựng BĐKN, cần chú ý mỗi cặp khái niệm cùng với cụm từ liên kết của chúng phải tạo thành một mệnh đề có ý nghĩa. Một BĐKN là đại diện bằng hình ảnh cho tập hợp các mệnh đề của một chủ đề, tránh việc mở rộng BĐKN sang các khái niệm không liên quan. Có nhiều từ nối được sử dụng trong BĐKN, do đó việc cho trước các từ nối đôi khi sẽ làm hạn chế sự sáng tạo của người xây dựng BĐKN. - Cấu trúc phân cấp: Trong mỗi lĩnh vực, từng kiến thức riêng biệt đều có hệ thống các khái niệm. Trong BĐKN, khái niệm chung nhất, tổng quát nhất được đặt trên cùng ...