Sử dụng phim tài liệu nhằm phát triển năng lực học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT

Bài viết trình bày tổng quan những nét cơ bản về sử dụng phim tài liệu trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực học sinh, bao gồm: Vị trí, vai trò; các biện pháp tiến hành và một số đề xuất, kiến nghị.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử dụng phim tài liệu nhằm phát triển năng lực học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT Tạp chí Khoa học - Trường ĐH Quy Nhơn, ISSN: 1859-0357, Tập 12, Số Tập 12, Số 6, 2018, Tr.6,59-68 2018 SỬ DỤNG PHIM TÀI LIỆU NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT NGUYỄN NGỌC TRINH Khoa Lịch sử, Đại học Huế - Trường Đại học sư phạm TÓM TẮT Có nhiều phương pháp, con đường, biện pháp để thực hiện việc đổi mới dạy học lịch sử ở trườngtrung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực học sinh; trong đó sử dụng phim tài liệu lịch sử là biệnpháp cần được quan tâm đúng mức. Bài viết trình bày tổng quan những nét cơ bản về sử dụng phim tài liệutrong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực học sinh, bao gồm: vị trí, vaitrò; các biện pháp tiến hành và một số đề xuất, kiến nghị. Từ khóa: Phim tài liệu, dạy học lịch sử, phát triển năng lực, học sinh THPT. ABSTRACT The Use of Documentary Films to Develop Students’ Abilities in History Teaching at High School There are many methods, ways and solutions to implement the innovation of teaching history at highschools in the direction of developing students’ capacity. Among them, the use of historical documentariesis a must which should be paid sufficient attention. The article presents the overview of basic features ofusing documentary films in history teaching at high schools to develop students’ ability including: position,role, measures and recommendations. Keywords: Documentary film, history teaching, capacity development, high school students. Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI)(11/2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo… đã khẳng định: “Đổi mới căn bản,toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết từ quan điểm, tư tưởngchỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách”[1]. Về mặt phương pháp, việcsử dụng các phương tiện kỹ thuật dạy học một cách khoa học, trong đó có phim tài liệu, nhằm pháttriển năng lực học sinh (HS) trong dạy học lịch sử là một trong những yêu cầu có tính nguyên tắc.Bài viết tập trung làm sáng tỏ việc sử dụng phim tài liệu trong dạy học lịch sử (DHLS) ở trườngtrung học phổ thông (THPT) theo hướng phát triển năng lực HS, góp phần nâng cao chất lượnggiáo dục bộ môn.1. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng phim tài liệu trong DHLS Bảo đảm tính trực quan nói chung và sử dụng phim tài liệu nói riêng trong DHLS ở trườngTHPT là yêu cầu có tính nguyên tắc. Các nhà nghiên cứu giáo dục lịch sử cho rằng, sử dụng phimtài liệu trong DHLS không chỉ để minh họa mà còn bổ sung thông tin cho kênh chữ, giúp HS nhậnthức các sự kiện, hiện tượng lịch sử một cách sâu sắc, sinh động hơn.*Email: ngngoctrinh2908@gmail.comNgày nhận bài: 03/7/2018; Ngày nhận đăng: 10/8/2018 59Nguyễn Ngọc Trinh Hiện nay, có rất nhiều quan điểm về phim tài liệu lịch sử nhưng vẫn không thể phủ nhậnrằng phim tài liệu cũng giống như các thể loại tác phẩm báo chí, truyền hình đều có chung mộtgốc đó là tất cả đều phải xuất phát từ những hình ảnh có thật đã và đang tồn tại trong cuộc sống.Từ những quan điểm trên ta có thể hiểu một cách khái quát: phim tài liệu lịch sử là loại phim đượcxây dựng trên những hình ảnh ghi lại một cách khách quan, trung thực những sự kiện, hiện tượngngay tại thời điểm nó diễn ra, chủ yếu phục vụ cho mục đích giáo dục hoặc lưu trữ các sự kiệnlịch sử. Đảm bảo được tính khoa học, chính xác, chân thực của quá khứ lịch sử. Phim tài liệu lịchsử cần được khai thác, sử dụng trong nhiều khâu của quá trình DHLS như một phương tiện pháttriển tư duy, rèn luyện các kỹ năng theo hướng phát triển năng lực người học. Sử dụng phim tài liệu trong DHLS ở trường THPT có ý nghĩa về giáo dưỡng, giáo dục vàphát triển HS, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn.1.1. Về mặt nhận thức - Sử dụng phim tài liệu trong DHLS có ưu thế lớn trong việc tạo biểu tượng lịch sử, tái tạolại bức tranh quá khứ đầy sinh động. Khi sử dụng phim tài liệu trong DHLS, HS được tiếp xúcvới những chứng cứ của quá khứ, được cung cấp sự kiện cụ thể, chính xác và giàu hình ảnh, tìmhiểu được nhiều thông tin đa chiều qua các đoạn phim, quan sát nhiều hình ảnh trực quan sinhđộng, có tính thực tế; cập nhật về các sự kiện, hiện tượng lịch sử trong bối cảnh thời gian và khônggian xác định với những điều kiện lịch sử cụ thể. Qua đó, giúp các em hình dung bức tranh quákhứ đúng như nó đã từng tồn tại; HS được mở rộng kiến thức, hiểu sâu sắc hơn về sự kiện lịch sử. - Sử dụng phim tài liệu theo hướng phát triển năng lực giúp HS huy động kiến thức để hoànthành các yêu cầu được đặt ra đi kèm với mỗi đoạn phim tài liệu. Từ đó, HS hiểu được bản chấtvà những mối liên hệ bên trong của sự kiện lịch sử từ đơn lẻ đến phức tạp; thấy được mối quan hệgiữa lịch sử dân tộc với lịch sử thế giới, hiểu sâu sắc kiến thức lịch sử. Trong học tập lịch sử, nếuHS chỉ được cung cấp sự kiện và tạo biểu tượng về quá khứ thì việc nhận thức ấy mới dừng lại ởmức độ biết lịch sử - chỉ thấy được cái vỏ bề ngoài của sự kiện, hiện tượng mà chưa hiểu lịch sử -chưa thấy được mối liên hệ, bản chất bên trong của chúng. Vì thế, trên cơ sở biểu tượng mà HS đãcó, GV phải tiếp tục hình thành khái niệm, giúp các em hoàn thành quá trình “nhận thức lý tính”. - Sử dụng phim tài liệu trong DHLS có vai trò to lớn trong việc giúp HS nhớ kỹ, hiểu sâunhững hình ảnh, kiến thức lịch sử. Bở ...