Sử Ký Tư Mã Thiên - THƯ TRẢ LỜI NHÂM AN

Tôi,hạng trâu ngựa Tư Mã Thiên,Thái Tử Công,kính thưa Thiếu Khanh túc hạ. (1) Trước đây ông có hạ cố gửi thư dạy phải cẩn thận về việc tiếp người,cốt phải tôn người hiền ,tiến cử kẻ sĩ, ý ông ân cần tha thiết,hình như trách tôi không nghe lời dạy mà lại theo lời bọn thế tục tầm thường.Tôi đâu dám thế. Tôi tuy hèn nhát,nhưng cũng đã từng trộm nghe lời chỉ giáo của bậc trưởng giả.Vì một nỗi thân hình tàn phế, địa vị hẫm hiu,hễ động là bị chê trách,muốn được ích thì trở lại...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Sử Ký Tư Mã Thiên - THƯ TRẢ LỜI NHÂM AN Sử Ký Tư Mã Thiên THƯ TRẢ LỜI NHÂM AN T ôi,hạng trâu ngựa Tư Mã Thiên,Thái Tử Công,kính thưa ThiếuKhanh túc hạ. (1) Trước đây ông có hạ cố gửi thư dạy phải cẩn thận về việc tiếpngười,cốt phải tôn người hiền ,tiến cử kẻ sĩ, ý ông ân cần tha thiết,hình nhưtrách tôi không nghe lời dạy mà lại theo lời bọn thế tục tầm thường.Tôi đâudám thế. Tôi tuy hèn nhát,nhưng c ũng đã từng trộm nghe lời chỉ giáo của bậctrưởng giả.Vì một nỗi thân hình tàn phế, địa vị hẫm hiu,hễ động là bị chêtrách,muốn được ích thì trở lại có hại,cho nên uất ức một mình không biếtnói cùng ai. Tục ngữ có câu: “Làm cho ai biết ,nói cho ai nghe?”Chung Tử Kỳchết rồi,Bá Nha suốt đời không gảy đàn nữa ! Tại sao vậy?Vì kẻ sĩ ra sức vớingười tri kỹ,con gái làm dáng với người yêu mình,theo tôi thì cái thân nàyđã hỏng rồi,tuy tài có bằng châu của Tùy Hầu,ngọc của Biện Hòa,hạnh cócao bằng Bá Di,Hứa Do,rút cục cũng không có cách gì mà lòe với ai,chẳngqua chỉ để mua cười và tự làm ô nhục mình mà thôi ! Thơ của ông đáng lý phải đáp ngay,nhưng giữa lúc theo hoàng thượngsang Đông,lại vì việc riêng cấp bách, ít có dịp gặp nhau.Vội vàng không cólúc nào rảnh có thể tỏ hết nổi lòng.Nay Thiếu Khanh gặp tội không biết đếnthế nào.Ngày qua tháng lại,cuối đông sắp tới...(2) Tôi lại sắp phải theo nhàvua đi Ung Châu,sợ có sự chẳng may xảy ra thì tôi rút cục đành chịu khôngsao bày tỏ nỗi buồn bực để cho ông rõ,mà hồn phách kẻ vĩnh biệt (3) sẽriêng ân hận không cùng.Tôi xin trình bày qua tấc dạ quê mùa. Để lâu khôngtrả lời,xin đừng bắt lỗi. Tôi nghe: sửa mình là dấu hiệu của trí :yêu thương giúp đỡ người làđầu mối của nhân : định nên lấy cái gì ,cho cái gì là biểu hiện của nghĩa :gặpcảnh sĩ nhục là điều quyết định của dũng :lập danh là cái cao nhất của đứchạnh .Kẻ sĩ có năm điều ấy thì mới có thể sống ở đời mà đứng ở vào hàngquân tử;Cho nên tai họa tệ nhất là thiếu tiền chuộc tội, đau không có gì thảmhơn là đau lòng :nết xấu nhất là nhục đến cha mẹ,nhục nặng nhất là bị cunghình (4) !Con người bị hình phạt sống thừa không còn đáng đếm xỉa nữa,điều đó không phải chỉ ở đời này mà đã có từ lâu.Ngày xưa Vệ Linh Côngcùng đi với Ung Cừ,Khổng Tử bỏ sang nước Trần,Thương Ưởng nhờ CảnhGiám được yết kiến Tần Vương,Triệu Lương thấy lạnh cả ruột (5) ; ĐồngTử ngồi bên xe;Viên Ti biến sắc mặt (6) .Từ xưa đã từng lấy điều đó làmxấu hổ. Đến kẻ tài năng bậc trung,mà việc dính líu đến bọn hoạn quan,cònkhông ai không mũi lòng,huống gì kẻ sĩ có chí khẳng khái lại không biết haysao? Nay triều đình tuy thiếu người,nhưng lẽ nào lại để kẻ bị cưa dao sốngsót mà còn tiến cử kẻ hào kiệt trong thiên hạ ? (7) Tôi nối nghiệp tiền nhân mà chầu chực dưới xe loan đã hơn hai mươinăm nay.Tôi vẫn thường tự nghĩ:mình trên đã không thể tỏ lòng trung tín,được tiếng khen là có tài,có sức ,có mưu lạ, để được bậc minh chủ đoáithương,lại cũng không biết lượm lặt cái bỏ sót,chấp vá cái thiếu thốn, đónngười hiền,tiến cử người tài,làm vinh hiển kẻ sĩ ở ẩn trong chốn núi non, ởngoài không thuộc vào hàng ngũ có công đánh thành xông trận,chém tướnggiật cờ,cùng ra nữa cũng không ngày ngày tích lũy công lao, để được quancao,lộc hậu,làm đẹp mặt họ hàng bè bạn. Cả bốn điều đó tôi không dược điều nào.Cho nên tôi đành nương náuqua thì, đó cũng đủ thấy tôi chẳng có gì là hay ho cả. Tôi cũng đã thường mon men dự vào hành hạ đại phu, được dự bànbạc ở ngoại đình.Lúc ấy,tôi chẳng biết trình bày mối giường,dâng lên nhữngđiều suy nghĩ. Đến nay thì thân hình đã sứt mẻ,làm người tôi đòi, ở trongđám ti tiện,lẽ nào còn muốn ngẩng đầu,giơ mặt trình bày phải trái ! (8).Thếchẳng hoá ra khinh triều đình,làm xấu hổ cho kẻ sĩ trên đời này lắm sao!Than ôi !Than ôi! Như tôi đây còn nói năng gì nữa,còn nói năng gì nữa; Vả chăng,việc của tôi gốc ngọn không dễ thấy rõ.Từ nhỏ tôi mang cáitài phóng túng (9),lớn lên không được làng xóm khen ngợi.May chúa thượngvì cớ cha tôi,cho tôi được trổ chút nghề mọn,ra vào nơi cấm vệ.Tôi nghĩ rằngcon người đội chậu làm sao còn nhìn được trời;vì vậy cho nên không giaotiếp với khách khứa,quên việc sản nghiệp của gia đình.Ngày đêm đem cái tàisức kém cỏi của mình,chỉ cốt một lòng làm tròn chức vụ, để mong đượcchúa thượng thương đến.Thế mà lại gặp cái việc trái hẳn ý của mình. Tôi và Lý Lăng điều ở dưới môn hạ chúa thượng,vốn cũng khôngquen thân nhau,chí hướng khác nhau,chưa từng nâng chén rượu,vui vẻ âncần.Thế nhưng tôi thấy ông ta là kẻ sĩ kỳ lạ,biết tự giữ mình,thờ cha mẹ cóhiếu, đối với kẻ sĩ thì tin,liêm khiết ở chỗ tiền tài,giữ nghĩa trong việc cho vàlấy,biết phân biệt nhường nhịn,khiêm tốn,cung kiệm chìu người,thường lohăng hái quên mình để tính việc cần kíp của nước nhà, đó là cái điều chứachất ở trong lòng ông ta,tôi cho ông ta có cái phong thái của người quốc sĩ. Ôi ! Kẻ làm ...