Sự phát triển nghĩa từ vựng tiếng Việt từ 1945 đến 2005 - Một công trình nghiên cứu ngữ nghĩa học giá trị

Bài viết giới thiệu cuốn sách "Sự phát triển nghĩa từ vựng tiếng Việt từ 1945 đến 2005" do GS. TS, Nhà giáo Nhân dân Lê Quang Thiêm biên soạn. Đây được đánh giá là một công trình Việt ngữ học đầu tiên nghiên cứu toàn diện, hệ thống và sâu sắc nhất về sự phát triển nghĩa từ vựng tiếng Việt trên quan điểm đồng đại, vận dụng phương pháp lịch sử so sánh, phương pháp phân tích cấu trúc - hệ thống, phương pháp phân tích thành tố và phương pháp nghiên cứu trường hợp trong tất cả các khâu khảo sát, thẩm định ngữ liệu, phân tích, đánh giá kết quả.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
"Sự phát triển nghĩa từ vựng tiếng Việt từ 1945 đến 2005" - Một công trình nghiên cứu ngữ nghĩa học giá trị si 12 (242)-2015 N G 6 N NGff & B 6 H S 6 N G 105 [TAC GIA VA T A C PHAf^ Sl/PHAT TRIEN NGHIA if V{JNG TIENG VI$T Tlf 1945 BEN 2005 - M O T CONG TRINH NGHIEN CUtJ N G f NGHIA HQC GlA TRI H A QUANG N A N G . (PGS.TS; V i | n Ti^ diln hpc v i Bich khoa thir Vift Nam) Cuin sich Stf phdt Iriin nghta Id: vtfng trdu tupng (type). Khii quit c i c bilu h i ^ ding Vi$t Ut 1945 din 2005 (Nxb. D(ti hpc nghla cda tit ngQ trong c i c lo(ti phong cich Quic gia Hi Nfii, 2015) do GS.TS, Nhi giio chtic nfing khic nhau, chdng ta cd Uil xic IJp Nhin din U Quang Thi^m bi6n so^n, l i cfing dupc cic ldng nghta, kiiu ngMa dl tik dd dm trlnh Vi$t ngQ hpc diu tien nghien cdu toin hilu sv biln dli, phit triln nghta td vvng qua di$n,fa$thing v i siu sic nhit v l sv phit triln tdng thdi kl ljch sd. Vdi quan ni$m nhu vfy, nghTa td vvng tilng Vift trgn quan dilm dSng nghta ngfin ngQ dupc tic gii phin Ifp thinh dfti, vfn dvng phuang pbip ljch sd so sinh, cic tdng nghta, cic kliu nghia, cic quan h^ phucmg phip phan tfch ciu trde - hf thing, nghia, cic h^ Ihdng v i cdu trie nghta. Nbu phuong phip phan tfch thinh t l v i phucnig vfy nghta tCt vvng, mfit thvc thl tinh thin trim phip nghifin cdu Irudng hpp trong tit c i cic ttrpng, dS dupc tic gii htoh dung v i phin Ifp khiu khio sit, thim djnh ngQ lifu, pbin tfch, mfit cich rfi ring, cv till, chi tilt thinh time dinh gii kit qui. Sich glm 7 chuong: bfc, tQng dp, tdng kilu lo^i. Quan nifm v l Chmmg 1: Phgm vi nghiln cdu vi nhdn td n^ta cda ngdn ngQ vika rfi ring, vda cv thl, biin ddng kit hpp vdi cich tilp cfn dfing cda tic gii khi Chuang 2: Gidi thuyit cdc thttc the nghia nghifin cdu tQ vvng vdi cich tilp cfn, dS lim tir vtfng va cdch tiip cdn nen cii xtt&i v i sv khic bift cda chuyfin lufn Chuang 3: S{r phdt Iriin nghta vT md: niy. Ihidng ldng nghta thttc tiin 2. Trpng tim nghifin cdu cua chuyfin lufn l i Chuang 4: Sif phit triin ngldd vl md: nghta td vvng tilng Vift, nhung khfing idiii d Trudng tdng nghta OI tu$ tr^g tiiii ttnh m i d t i ^ g thii dfing, biln dSi Chuang 5: Stf phdt Iriin nghta vi md: Tdng v i phit triln trong vdng 60 nfim qua - thdi kl nghta trltu4 td 1945 din 2005. VI vfy hf thing ngQ nghta Chmmg 6: Stf phdt Iriin nghta vi md: Tdng dupc nghifin cdu v i phlin tfch vdi tu cich l i nghta bieu trtfng mpt hf thing dfing, mfit hf thing dupc btoh Chmmg 7: Nguyin nhdn vi tdc dgng cia thinh nhd hojt dpng chdc nfing, tdc Ii trong stf phdt triin nghta tit vfing ngfin ngQ, nghia cda tQ ngQ chl bfic Ifi, chl till 1. Phfm trd nghTa ndi chung, nghta td vvng hifn d cich ddng, d ngQ cinh tiiufic lo»i hinh ndirifing,v l bin chit l i mfit tiiyc thl tinh tiiin phong cich - chdc ning mi td ngQ ho^ dfing. ttku tui^mg. Song flivc thl niy duprc till hifn Vifc nghifin cdu nghta td vvng, mfit mft, nhu trong hf tiling ngfin ngQ v i dupc bilu (^t l i mfit hftiiing dfing, v i mft khic phii dva bfing ngfin ngQ, nfin cd thl quy lo»i, phin xuit vio ngQ lifu, bao glm nguin ngQ lifu gic l i nd diinh c i c d ^ g till tin t»i phan lfp x i c ctu, ldi, ngQ cinh ddng td ngQ trong vfin bin djnh. Trong qui trinh htoh tiiinh, phit triln tiiupc cic lofi phong cich khic nhau v i nguin cda ngfin ngQ din tfic, ngQ nghta cda ngfin ngQ tu lifu l i cic kit qui phin tfch, xic lfp ngUa cQng t ^ thinh tdng ldng (stratum), tQng Ueu trong cic tik diln giii thfch - dii cho phdp tic N G 6 N NGff & flfla S 6 N G gii khio sit, mfi ti, phin tfch v i phfin lfp hf thing Id vpng - ngQ nghta thinh cic d p hf, cic kilu lo^ nghla tfaeo cic cuong vj khic nfaau v i thd bfc cd ton ti nhit djnh. Sv phit triln n^iia td vyng dS dupc khio sit c i d tam vT mfi theo chilu hmhig cd tinh chit khii quit cho loin bfi hf thong nghTa tik vvng tilng Vift, lin A tim vi mfitikting ngJiIa tri tuf din ting ngfala tiiyc tiln v i ting nghta bilu trung. Sy phit triln nghtatikvyng tilng Vift dupc lim sing rfi thfing qua nhfhig kbio sit ngfala cda td vyng trong hoft dfing chdc nfing, qua ngQ cinh sd dvng, qua nhihig mfi t i nghta trong td diln v i qua nhfhig nghifin ciht trudng hpp da kfaing djnh tinh khoa hpc v i tfnh hifu qui cua cich tilp cfn, xem xdt nghTa td vyng nfau l i mfit hf thing dfing m i tic gii dfi nfiu ra. Dfy l i dilm mdi thd hai cda chuyen lufn niy so v(H c i c cfing trlnh nghifin cdu ngQ nghta tik vyng trudc diy d Vift Nam. 3. Nhto nhfn sy pbit triln nghta td vyng l i dfing v i luih hoftt, tic gii dfi phin tich h^ thdng nghta cda td thinh nhfkng bfi phfn fapp tfainh, cd did bfc rfi idng (tikng bfi phfn hpp tiiinh cda hf tiling nghTa diu dupc tic gii xic djnh rfi v(H tfin gpi rifing) rii tiln hinh mfi ti, pbin tfch chdng mfit cich cy thl. Theo dd, nghtatikvyng cda tik l i mfit hf tiling, hf thing niy glm bai kilu: hf thing nghta cda td mfit n^la v i bf thing ngfala cda td da nghta. Nghta (meanmg) cda tik l i mfit tin tfi, nhung khfing phii l i don nhit m i cd thl chiarac i c hfi pllfn hpp t ...